Giá xăng dầu trong nước đang bị “bóp méo”

(Dân trí) – Nhà nước can thiệp vào thị trường thông qua các công cụ tài chính đã làm cho hệ thống giá xăng dầu bị “bóp méo”. Cụ thể thời điểm giá lên “đỉnh” 147 USD/thùng và giảm xuống 47 USD/thùng lại là giai đoạn nhà nước phải bù lỗ nhiều nhất…

Doanh nghiệp đầu mối bức xúc cho rằng cơ chế thị trường nhưng điều chỉnh giá xăng dầu vẫn phải xin phép các cơ quan quản lý nhà nước.

Ngày 21/9, tại Hà Nội, Viện Kinh tế Trung ương đã tổ chức Hội thảo “Thị trường kinh doanh xăng dầu: Những vấn đề quản lý nhà nước và kinh doanh xăng dầu hiện nay”. Đại diện của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cho rằng, chính cơ chế bù lỗ, chính sách thuế và giá khiến họ khó tự chủ trong kinh doanh.

TS. Bùi Ngọc Bảo, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam cho rằng: Việc tiếp tục can thiệp giá và áp dụng một cơ chế điều hành trong điều kiện giá xăng dầu thế giới biến động nhanh chóng theo hai xu hướng ngược nhau đã dẫn đến một nghịch lý.

Đó là: Trong thời kỳ giá thế giới giảm sâu, Nhà nước vẫn phải bỏ một số tiền bù giá tương đương, thậm chí cao hơn so với giai đoạn giá thế giới tăng đỉnh điểm. Phân khúc số tiền bù giá khoảng 11.000 tỷ đồng – 12.000 tỷ đồng cho từng giai đoạn trong năm 2008 là minh chứng rõ ràng nhất.

“Từ khi công bố chấm dứt bù giá đến nay, doanh nghiệp vẫn không có thực quyền về xác định giá bán như các văn bản quy định Nhà nước không có biện pháp kiểm soát các doanh nghiệp kết cấu giá bán xăng để hình thành nguồn trả nợ ngân sách, tạo ra sự mấp mô về giá bán, doanh nghiệp không bình đẳng trong cạnh tranh các văn bản mới tiếp tục ra đời song cũng không đi vào thực tế (barem thuế nhập khẩu, quỹ bình ổn giá) cơ chế đăng ký giá kéo dài mang nặng tính xin cho…”, ông Bùi Ngọc Bảo nhấn mạnh.

Ông Bảo cho biết thêm: “Nghịch lý là thời điểm giá lên đỉnh tới mức 147 USD/thùng và giảm xuống 47 USD/thùng lại là giai đoạn nhà nước phải bù lỗ nhiều nhất, bởi chính sách thuế và phí kém linh hoạt” – ông Bảo nhận định.

Ông Vương Đình Dung, Tổng Giám đốc Công ty Xăng dầu Quân đội cho rằng, với chính sách giá và thuế hiện nay của nhà nước thì quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp vẫn chưa có.

Doanh nghiệp vẫn phải đăng ký giá với liên bộ và chờ đợi sự chấp thuận mới được điều chỉnh. Trong khi đó, thuế nhà nước điều chỉnh lại luôn bất ngờ khiến doanh nghiệp mất đi yếu tố cạnh tranh, dẫn đến khó giảm giá thành.

Ông Dung dẫn chứng: “Nếu 1 tàu chở dầu có giá 20 triệu USD mà thuế nhập khẩu doanh nghiệp không biết trước thì nhập về chậm 1 ngày sẽ bị đội giá thành lên rất cao và doanh nghiệp không thể hạ giá thành để cạnh tranh được.

Nếu Bộ Tài chính chỉ ấn định mức thuế nhập khẩu cố định và để doanh nghiệp được hoàn toàn tự quyết, thì tại nhiều thời điểm mức tăng giá bán lẻ của mặt hàng xăng dầu sẽ không mạnh như cơ chế điều hành hiện nay”.

Đồng tình cùng ý kiến doanh nghiệp, TS. Vũ Đình Ánh – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học Thị trường Giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng: Nhà nước can thiệp vào thị trường giá cả xăng dầu thông qua các công cụ tài chính đã làm cho hệ thống giá xăng dầu trong nước bị “bóp méo”.

Khi giá thế giới xuống thấp, giá bán xăng dầu thường không được điều chỉnh xuống mà lại tăng phần thu của Nhà nước thông qua tăng thuế suất thuế nhập khẩu và các khoản thu khác, thậm chí để doanh nghiệp có thể bố trí trả những khoản được Nhà nước “bù lỗ” trước đó.

Ngược lại, khi giá thị trường thế giới lên cao, giá trong nước lại chỉ được điều chỉnh lên ít hơn và Nhà nước lại phải cắt giảm các khoản thu, thậm chí còn phải hỗ trợ tài chính (bù lỗ) thông qua doanh nghiệp.

“Như vậy, dù giá thế giới lên cao hay xuống thấp, với cơ chế giá hiện hành, xét về mặt tổng thể, lợi ích chung của xã hội đều bị thiệt hại. Khi giá cả thế giới xuống thấp, lợi ích của người tiêu dùng bị xâm hại ngược lại khi giá cả thế giới lên cao thì lợi ích của Nhà nước lại bị thiệt hại” – TS. Vũ Đình Ánh nhấn mạnh.

Mặc dù Việt Nam là nước xuất khẩu dầu thô nhưng phần lớn lượng xăng dầu phục vụ nhu cầu cho sản xuất và tiêu dùng trong nước hiện nay đều phải nhập khẩu, trong tương lai vẫn phải tiếp tục nhập khẩu. Do đó, giá cả trong nước chịu ảnh hưởng rất lớn của biến động giá trên thị trường thế giới.

Theo gợi ý của các chuyên gia tại hội thảo, hệ thống giá trong nước phải phản ánh đầy đủ quá trình hình thành và vận động của giá xăng dầu trên thị trường thế giới. Muốn vậy, Nhà nước cần tháo gỡ các rào cản về hành chính và kinh tế ngăn cản sự hội nhập giá, làm sai lệch thước đo hiệu quả.

Sẽ không tiếp tục bù lỗ cho doanh nghiệp Giải thích cho việc điều hành giá xăng dầu thời gian qua, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Cục trưởng Cục quản lý giá cho rằng, do tiêu thụ xăng dầu trong nước vẫn phụ thuộc vào việc nhập khẩu mà giá thế giới thì liên tục biến đổi trong khi chính sách đưa ra luôn có độ trễ nên việc điều hành thời gian qua có lúng túng là khó tránh khỏi. Tùy từng bối cảnh kinh tế mà nhà nước phải áp dụng các chính sách ưu tiên khác nhau nhằm phục vụ mục tiêu chung của đất nước. “Bối cảnh nào thì ưu tiên đặt mục tiêu nào lên trên, đó là nhiệm vụ của cơ quan nhà nước nhằm ổn định kinh tế vĩ mô” – ông Thỏa nhấn mạnh. Về điều hành giá xăng dầu thời gian tới, ông Thỏa cho biết, Nhà nước sẽ tiếp tục điều hành theo giá thị trường, có lên có xuống và sẽ không chấp nhận cơ chế bù lỗ cho doanh nghiệp (nguồn: TTXVN).

An Hạ