Gắn du lịch với bảo vệ môi trường tự nhiên và văn hóa

Một xu hướng dịch chuyển nổi bật của thị trường du lịch những năm gần đây là nhu cầu tìm về với tự nhiên, hòa mình vào thiên nhiên để khám phá, trải nghiệm và nghỉ dưỡng. Đây là cơ sở cho các địa phương giàu tài nguyên, tăng cường đầu tư xây dựng các điểm đến, các sản phẩm du lịch sinh thái, du lịch sinh thái – cộng đồng để thu hút du khách. Tuy nhiên, do là sản phẩm gắn chặt với thiên nhiên, cho nên, không cách nào khác, du lịch phải trở thành một giải pháp hữu hiệu nhằm bảo vệ môi trường tự nhiên.

Bảo tồn nét đẹp văn hóa truyền thống đồng bào Thái phục vụ phát triển du lịch.

Mục đích của du khách, nhất là khách nước ngoài khi lựa chọn sản phẩm du lịch sinh thái hay sinh thái cộng đồng, là muốn khám phá thiên nhiên và tìm hiểu đời sống cư dân bản địa. Cho nên, họ sẽ không mấy hào hứng với lối sinh hoạt có phần hiện đại. Do vậy, làm du lịch cộng đồng trước hết phải bắt đầu từ văn hóa bản địa. Đó là giữ được những phong tục, tập quán đẹp, ví như nếp nhà sàn truyền thống sạch sẽ; lối giao tiếp ứng xử thân thiện, chân thành; các món ăn đậm đà phong vị dân tộc… Tiếp đó là cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, hoang sơ; môi trường tự nhiên trong lành, xanh – sạch – đẹp… Nói cách khác, để có thể làm du lịch lâu dài thì mỗi người dân, mỗi thôn bản phải có ý thức giữ gìn môi trường sống và bảo vệ môi trường tự nhiên. Có như vậy mới thu hút và giữ chân du khách lâu dài.

Dựa vào các điều kiện tự nhiên nguyên sinh độc đáo, sẵn có và các giá trị văn hóa truyền thống đặc thù để làm du lịch sinh thái cộng đồng, trên lý thuyết có vẻ không quá khó khăn. Song thực tế, nhìn từ phía cộng đồng làm du lịch, để đạt được mục đích là nâng cao thu nhập và xa hơn là bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái; góp phần quảng bá và bảo vệ các giá trị văn hóa tộc người… thì du lịch sinh thái hiện vẫn đang ở giai đoạn đầu. Với tiềm năng lớn từ các khu bảo tồn thiên nhiên và vườn quốc gia, việc phát triển du lịch sinh thái là một trong những hướng đa dạng hóa hoạt động kinh tế nông thôn ở tỉnh ta. Đó là chưa kể, khi kinh tế được nâng cao, các hoạt động giải trí, tinh thần được cải thiện cũng sẽ góp phần giúp đồng bào các dân tộc gìn giữ được bản sắc văn hóa. Tuy nhiên, du lịch sinh thái nếu không được tổ chức tốt và người làm du lịch không được trang bị các kiến thức, kỹ năng thì rất có thể sẽ làm ảnh hưởng, thậm chí là hủy hoại môi trường tự nhiên và văn hóa bản địa.

Có một thực tế là, tự nhiên rất dễ bị tổn thương trước mọi tác động của con người. Trong đó, phát triển du lịch sinh thái, về bản chất là dựa vào vẻ đẹp tự nhiên và môi trường văn hóa của cư dân bản địa, để xây dựng nên các sản phẩm du lịch và chào bán cho du khách. Điều này dẫn đến một nghịch lý là, du lịch sinh thái hay sinh thái cộng đồng càng phát triển nhanh chóng thì càng đe dọa tính bền vững của cả môi trường tự nhiên lẫn môi trường văn hóa. Do vậy, vấn đề trọng tâm đang và luôn được đặt ra trong việc phát triển du lịch sinh thái một cách bền vững, đó là phải kiểm soát hay “tiết chế” lượng khách phù hợp. Nghĩa là, sản phẩm du lịch này – về lâu dài – không thể thiên về lượng mà cần hướng về chất. Nghĩa là chú trọng đến chất lượng sản phẩm, chất lượng dịch vụ để tăng giá trị, tăng thu nhập cho người dân và doanh nghiệp. Đồng thời, như nhiều chuyên gia đã chỉ ra, một nguyên tắc cơ bản của du lịch sinh thái phải phù hợp với các quy định về môi trường; tăng cường và khuyến khích cả về ý thức trách nhiệm và đạo đức của các bên liên quan đối với môi trường tự nhiên.

Nhiều nghiên cứu đã đưa ra những căn cứ cụ thể để ước lượng sức chứa tối đa của một khu, điểm du lịch. Theo đó, một điểm đến có thể đáp ứng một lượng khách tối đa là bao nhiêu, thì phải dựa trên các thông số cụ thể như điều kiện về hệ thống hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch, năng lực quản lý điều hành… và nhất là các hệ số giới hạn về môi trường như mức độ ô nhiễm, tiếng ồn, nguồn nước, an toàn cho du khách, giới hạn ảnh hưởng đến hệ sinh thái… Căn cứ trên những tính toán và những con số cụ thể, ngành chức năng và chính quyền các địa phương khi xây dựng quy hoạch phát triển du lịch và xây dựng các sản phẩm du lịch, cần tính đến yếu tố sức chứa của điểm đến. Đây cũng chính là căn cứ để kêu gọi, thu hút các nhà đầu tư vào loại hình du lịch này sao cho phù hợp. Đồng thời, giúp các cơ quan quản lý nhà nước có thể quản lý được hoạt động du lịch và công tác bảo vệ môi trường tại điểm đến một cách hiệu quả. Ngoài ra, việc thu hút một lượng khách “vừa đủ” cũng giúp cho điểm đến không bị quá tải, đời sống cư dân bản địa không chịu quá nhiều xáo trộn và môi trường tự nhiên có thời gian phục hồi cần thiết.

Suy cho cùng thì, một sản phẩm du lịch sinh thái hay sinh thái cộng đồng, là tổng hòa của nhiều yếu tố và có sự tham gia của nhiều bên liên quan. Do đó, hiểu đơn giản, những người được hưởng lợi từ du lịch, thì phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên và văn hóa. Cộng đồng trách nhiệm ấy bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương, các doanh nghiệp, cư dân bản địa và khách du lịch.