Game of Trớ trêu: bước tiến hóa của “thế giới giả tưởng” trong văn hóa đại chúng

Hóa ra Game of Thrones không nói về cuộc chiến trường kỳ giữa thiện và ác, mà là một loạt những bài học về danh dự, lòng trung thành, lòng tự hào và đạo đức làm người.

Ngay trong những phút đầu tiên của Game of Thrones, ngay tại Tập 1 của Mùa 1, ta thấy ngay diện mạo mối đe dọa lớn nhất tới thế giới Westeros: một con Bóng Trắng – White Walker với khả năng hồi sinh người chết. Bản thân tôi chưa biết gì về GoT, tôi nghĩ ngay tới cuộc chiến không hồi kết của thiện và ác, của sự sống và cái chết, của ánh sáng và bóng tối.

Tôi nghĩ ngay tới Người và Tiên chống lại Chúa tể Bóng đêm Sauron của thế giới Lord of the Rings, tới binh đoàn học sinh (và ít nhiều người lớn) chống lại Chúa tể Hắc ám Voldemort của thế giới Harry Potter. Tôi đã nhầm, nhiều phần vui sướng với sự nhầm lẫn của mình.

Thế giới Game of Thrones u ám đến cùng cực. Tôi đón nhận nó như một bước trưởng thành cần thiết khi bước sâu hơn vào thế giới văn học, phim truyện giả tưởng.

Tolkien vẽ ra một thế giới màu nhiệm, thiện ác phân minh

Cha đẻ của fantasy hiện đại, J. R. R Tolkien một tay dựng nên thế giới của Rồng, Tiên, Người và Orc – loài quỷ do Tiên biến đổi thành. Thế giới của Tolkien phức tạp với những mối quan hệ rất riêng giữa từng tộc, với những đặc tính riêng khiến bất kỳ tộc nào cũng khác biệt. Tộc nào cũng có những nét đẹp độc đáo.

Nhưng cái đẹp không tồn tại được lâu, khi mà cái ác bắt đầu trỗi dậy ở phía xa. Chúa tể Bóng đêm Sauron giữ trên tay sức mạnh của Nhẫn Chủ, mang quân đoàn Orc đánh chiếm Trung Địa, mong muốn thống trị mọi giống loài, từng tấc đất. Cuộc chinh phạt Trung Địa đầu tiên của Sauron bị chặn lại bởi phòng tuyến cuối cùng của Người và Tiên.

Nhưng Nhẫn Chủ, nguồn căn sức mạnh tà ác vẫn còn thì cái ác không bao giờ bị tiêu diệt. Khi Chủ nhân của nó vẫy gọi một lần nữa, Nhẫn Chủ tìm mọi cách để quay về với Sauron nhưng cái ác đã bị đánh bại bởi những sinh vật nhỏ bé ít người biết đến: hai chàng Hobbit lặn lội từ xứ Shire đến tận Núi Doom, thả nhẫn vào ngọn lửa mà từ đó Nhẫn được rèn nên, tiêu diệt cái ác vĩnh viễn.

Xuyên suốt kiệt tác của Tolkien và bộ phim Lord of the Rings được đạo diễn Peter Jackson dựng lại, ta thấy một thế giới rất đẹp và ôn hòa. Sự khác biệt giữa loài Orc xấu xa và tất cả các tộc còn lại hiện hữu rõ: Orc là giống bẩn thỉu, hiếu chiến, trái ngược với sự thanh lịch và thông thái của Tiên, sự dũng cảm của Người và sự tốt bụng (nhưng cứng đầu) của Người Lùn.

Thông điệp hòa bình nổi bật rõ khi Gimli, một Người Lùn vốn căm ghét tộc Tiên, đã lay động trước cái đẹp của nàng Tiên thông thái Galadriel, rồi trở thành người bạn cùng chiến tuyến với chàng Tiên Legolas. Với tư cách hai người bạn, Gimli và Legolas đã sẵn sàng sát cánh đến hơi thở cuối cùng khi thời khắc quyết định tới.

Trận chiến tại Black Gate với mục đích đánh lạc hướng, cho Frodo cơ hội tiêu hủy Nhẫn Chủ

Thiện ác phân minh, và cuộc chiến cuối cùng giữa cái thiện và cái ác có kết quả thỏa lòng người. Đại chiến kết thúc, ai cũng có cho mình cái kết đẹp trong một thế giới hòa bình đến hoàn mỹ. Với tôi, đây là bước đầu tiên, bước hợp lý khi đi vào thế giới giả tưởng: cuộc sống có hai màu đen và trắng, có hai nửa thiện và ác, hãy hướng thiện để có cuộc sống hòa bình.

Harry Potter là câu chuyện về những đứa trẻ trưởng thành sau từng chuyến phiêu lưu

Tuổi thơ là tuổi của trí tưởng tượng bay xa, và J.K. Rowling đã cho những đứa trẻ một tuổi thơ đầy ắp ma thuật. Còn gì sung sướng hơn việc biết mình là một người sở hữu sức mạnh phép thuật, để được nhận vào học tại một ngôi trường pháp thuật già cả ngàn năm tuổi?

Ngôi trường Hogwarts, chốn tuổi thơ của cả một thế hệ trẻ

Thế nhưng nhân vật chính của Harry Potter, đơn cử chính là cậu bé Harry Potter và chúng bạn, không có sự cao sang của Người và Tiên trong truyện Tolkien. Các em chỉ là những nhân vật bình thường, sống trong một thế giới của phép thuật, có những cuộc đấu tranh của riêng mình – cả đấu tranh nội tâm, những “drama” gia đình, những khó khăn của tuổi mới lớn, rồi đến những sự hy sinh trong cuộc chiến sống còn của thiện và ác.

Đã có những mất mát và đau thương xuất hiện trong Harry Potter. Nước mắt tôi rơi lã chã xuống trang giấy khi tưởng tượng ra cảnh cụ Dumbledore ngã từ trên tháp cao xuống, nằm bất động dưới nền đất, “nằm giang ra như đại bàng”. Cái chết của cậu Cedric Gregory hay chú Sirius Black đâu có tác động mạnh như cụ Dumbledore, người đã che chở Harry từ những ngày đầu nhập học?

Cụ Dumbledore ngã xuống từ đỉnh tháp cao, giây phút khiến hàng triệu con tim thắt lại trong đau đớn

Với tôi, đây là bước đi đầy nước mắt nhưng rất cần thiết trên chặng đường trải nghiệm thế giới giả tưởng trong cả truyện và phim (mà sau này là cả game).

Game of Thrones – Nơi cái ác, cái bất công chiếm ánh hào quang của màn kịch trớ trêu

Lạy Cổ Thần và Tân Thần, tôi lại nhầm!

Có lẽ phải sống trong thời Trung Cổ đẫm máu, người xem mới chuẩn bị được tinh thần cho Game of Thrones mất. Cảnh đầu tiên, ta thấy sự đáng sợ của White Walker khi chúng chặt tử thi nạn nhân và xếp thành một vòng xoáy đầy ai oán (theo một cách rất man rợnhai người anh em của Hội Gác đêm – Night’s Watch, để lại một người thất thần chạy về, miệng lẩm bẩm hai từ “White Walker”.

Ngả đầu lên bục hành hình, anh ta vẫn giữ ánh mắt e sợ – không phải sợ chết, mà sợ thứ gì đó siêu nhiên đang đến từ đằng xa. Anh ta bị hành hình vì tội bỏ trốn khỏi Hội Gác đêm – những người thề nguyện làm anh em, hết lòng bảo vệ thế giới của con người, chống lại những thế lực không rõ bên kia bức tường băng khổng lồ ngăn hai thế giới.

Tôi chạm tới bài học thứ nhất về thế giới này: những lời thề thiêng liêng rất quan trọng với người dân bản xứ.

Bài học tiếp theo đẹp tuyệt vời: tôi được giới thiệu với một gia đình giàu truyền thống, gia tộc Stark. Một cặp cha mẹ hòa thuận nuôi dạy đàn con đang khôn lớn, với Eddard Stark là người cai quản phương Bắc và Catelyn Tully, một người phụ nữ mạnh mẽ đến từ một gia tộc có tiếng ở Westeros.

Số phận đẩy nhà Stark với gia huy là loài Sói Lớn – Direwolf tìm thấy xác của một con Sói cái, lấy mạng một con hươu trong lúc đi săn nhưng nhận vết thương chí mạng tại cổ. Bên cạnh con Sói mẹ là sáu con Sói nhỏ. Eddard Stark, hay còn gọi là Ned Stark trao 6 con sói cho 6 người con mang dòng máu Stark trong người, bao gồm một đứa con hoang có tên Jon Snow.

Lại một câu hỏi nữa dấy lên (mà đến mùa 6 mới có câu trả lời): tại sao một cá nhân đầy danh dự như Ned Stark lại có con riêng? Lại nuôi nấng nó như con ruột giữa gia đình mình?

Qua một loạt câu hỏi rồi cũng đến lúc vỡ lẽ, tôi nhận thấy được những bài học quý giá, dạy qua những hình ảnh mang tính biểu tượng sâu sắc. Hóa ra Game of Thrones không nói về cuộc chiến trường kỳ giữa thiện và ác, mà là một loạt những bài học về danh dự, lòng trung thành, lòng tự hào và đạo đức làm người. Mà những bài học cũng rất thật, thật theo kiểu lồng ghép khéo léo giữa những cảnh bạo lực đến sởn gai ốc, thê lương tới chết đứng và những cảnh đầy hoan lạc nhưng vẫn phản ánh đúng thực trạng thế giới Westeros.

Tạm thời cất những bài học cao quý sang một bên để nói về những cái hay khác. Những tập đầu của Game of Thrones giới thiệu cho mọi người về những nhân vật mới, cho khán giả làm quen dần với thế giới đầy mưu mô hiểm độc, đây đó những cá nhân hiệp nghĩa theo hai kiểu – chính trực và hận đời, và những câu chuyện giấu kín khiến nhân vật càng thêm sâu sắc.

Càng xem, sự trớ trêu đến nghiệt ngã càng hiện rõ, có những lúc bất ngờ và giận đến run người nhưng có những lúc thỏa mãn tột cùng, như được ăn no sau bao ngày đói khát công lý.

Không có bằng chứng thì khó thuyết phục bạn về sự trớ trêu tột cùng trong Game of Thrones, vậy xin phép kể cho bạn những tình tiết khiến khán giả toàn cầu khóc nấc lên trong đau đớn và hò reo trong vui sướng. Vì đây là những chi tiết nói trước nội dung phim, thì xin bạn dừng đọc nếu muốn trải nghiệm trọn vẹn thế giới của Game of Thrones.

Đám cưới Đỏ

Đây là lần đầu tiên trong đời tôi shock đến đứng hình vì một bộ phim, cảm giác vừa mới lạ mà lại đáng sợ vô cùng trước những gì mình vừa chứng kiến. Gần như toàn bộ gia tộc Stark và những tướng tá thân cận của Vua tại phương Bắc – Robb Stark đã bỏ mạng trong đám cưới gia tộc Frey tổ chức.

Robb Stark hứa sẽ cưới con gái nhà Frey nhưng đã trót đem lòng yêu, cưới và có con với một cô gái quân y xinh đẹp khác. Robb Stark bội phản lời hứa, cái giá anh phải trả là chứng kiến cảnh vợ, mẹ và đứa con vẫn còn đang trong bụng người anh yêu thương chết dưới lưỡi dao của gia tộc Frey.

Giọt nước mắt lăn dài trên gò má người phụ nữ can trường: Catelyn Stark mất hết nghị lực sống khi thấy con trai mình gục ngã ngay trước mắt.

Nhưng Frey và Bolton, hay nhà bắt tay với gia tộc Lannister để dàn xếp đám cưới đỏ cũng thực hiện hành động phản trắc:

- Walder Frey đã cùng ăn bánh mì và muối với nhà Stark, là người khách nhận được sự che chở của nhà Frey. Họ thực hiện nghi thức thiêng liêng, nhưng Walder Frey đã dẫm đạp lên truyền thống, sát hại toàn bộ nhà Stark có mặt tại lễ cưới.

- Roose Bolton phản lại Vua tại phương Bắc, người mà hắn đã thề phụng sự trọn đời. Chính Roose Bolton đã đâm lưỡi dao chí mạng lấy mạng Robb Stark, kèm theo lời mỉa mai: “Nhà Lannister gửi lời chúc mừng chân thành nhất”.

Trớ trêu thay! Roose Bolton bị chính người con mang dòng máu Bolton trong người làm phản: Ramsey Bolton đâm chết cha mình vì e ngại em trai mới sinh sẽ lấy mất quyền thừa kế của hắn, bản thân hắn chỉ là đứa con hoang được ân xá!

Và đáng ăn mừng thay, toàn bộ nhà Frey đã bị Arya Stark, cô con gái út của gia tộc Stark tiêu diệt. Khi học được kỹ năng sát thủ của Vô Diện Nhân, Arya đã tìm về Westeros để trả mối huyết thù. Arya cắt cổ Walder Frey, lấy mạng hai con trai nhà Frey là Lothar Grey và Walder Rivers, nướng chúng thành bánh cho chính Walder Frey ăn.

“Nói với họ rằng, mùa đông đã tới tìm gia tộc Frey”, Arya Stark.

Tại Westeros, Guest Right – quyền được làm khách xuất hiện khi chủ nhà mở rộng cửa đón khách, mời khách ăn bánh mỳ với muối chủ nhà sẽ là người đảm bảo an toàn cho khách và ngược lại, khách không được hãm hại gia chủ. Mọi gia tộc lớn bé tại Westeros đều tôn trọng quyền làm khách, coi nó là một truyền thống linh thiêng. Ai vi phạm nó đều sẽ bị thánh thần trừng phạt.

Bạn đã thấy hậu quả của việc vi phạm quyền làm khách nhiều lần nhưng chẳng qua không để ý thôi. Dễ thấy nhất thì là Red Wedding, những ví dụ khác có thể kể tới:

- Jaime Lannister đã đẩy Brandon Stark ngã xuống từ đỉnh tháp cao khi đang làm khách tại Winterfell. Có thể coi cánh tay dùng kiếm bị chặt mất của Jaime là sự trừng phạt.

- Khi Đội Gác đêm trú chân tại nhà của lão già Craster, họ đã vi phạm quyền làm khách khi nổi loạn. Sau này toàn bộ những cá nhân tham gia đều bị lấy mạng.

- Ellaria Sand và chị em sát thủ Rắn Cát đã hại Myrcella Lannister, một cô bé vô tội, không có liên quan gì tới cái chết của chồng Ellaria là Oberyn Martell. Họ hạ sát Myrcella bằng thuốc độc, sau này Ellaria Sand phải tận mắt nhìn con gái mình, Tyene Sands chết bằng chính thứ thuốc độc đó. Hai mẹ con bị giam giữ tại King’s Landing cho tới lúc chết.

Con dao găm của Littlefinger

Sau khi Brandon Stark ngã từ trên tháp cao xuống, cậu bất tỉnh trên giường và mẹ Catelyn luôn luôn túc trực, mong muốn nhìn thấy con mình tỉnh lại. Giữa đêm, một tên sát thủ lẻn vào phòng Bran, cầm theo một con dao làm từ thép Valyria với ý định triệt hạ cậu bé. Trong lúc mẹ Catelyn cầm cự thì Summer, con Sói Lớn của Bran đã tiêu diệt kẻ thủ ác.

Bằng việc nói dối con dao găm làm từ thép Valyria thuộc sở hữu của Tyrion Lannister, Petyr Baelish khởi xướng mối huyết thù giữa hai gia tộc Stark và Baratheon. Sự việc diễn ra sau khi Robert Baratheon, vua của Bảy Vương quốc và chiến hữu thân thiết của Eddard Stark qua đời.

Con dao găm làm từ thép Valyria chính vật gây nên Cuộc chiến Năm vị vua. Petyr Baelish là kẻ đứng sau tất cả.

Cuộc chiến diễn ra với vô số biến cố đau lòng, đều do một tay Littlefinger dàn dựng. Nhưng hắn chết ra sao? Bị chính Arya Stark, lăm lăm trên tay con dao thép Valyria năm nào, cứa cổ. Màn kết liễu cuộc đời của Petyr Baelish trong phim khiến người xem sung sướng vô cùng, nhưng cũng hơi … đơn giản. Chính hắn là kẻ gây nên Cuộc chiến Năm vị vua nhưng chỉ bị buộc tội đơn giản và được “hưởng” một cái chết khá … tầm thường so với tầm vóc xảo trá của hắn.

Anh chàng với bàn tay vàng

Có thể khẳng định Jaime là “kẻ trở mặt” nhanh nhất Bảy Vương quốc. Cersei Lannister vẫn là người phụ nữ thâm độc, Jon Snow vẫn là chàng trai với trái tim nhân hậu, Sansa và Arya thay đổi nhiều, đã trưởng thành lên nhưng vẫn là người tốt, khỏi phải bàn về Mẹ rồng Daenerys rồi.

Nhưng còn Jaime Lannister, từ một kẻ tự phụ, ngạo nghễ, khuôn mặt điển trai đến đáng ghét và mái tóc vàng bồng bềnh trở thành người hùng thầm lặng có một quá khứ đầy đau thương. Mặt xấu của Jaime xuất hiện có lẽ là do anh đem lòng yêu nhầm người, chị sinh đôi của mình, Cersei Lannister. Cuộc tình sai trái đã khiến họ phải tự mình chống lại cả thế giới.

Khuôn mặt đáng ghét của Jaime Lannister.

Jaime luôn bị ám ảnh về việc chưa có thành tích nào để được vinh danh trong Quyển Sách Trắng, nêu tên những cá nhân vĩ đại từng phụng sự trong hàng ngũ Kingsguard. Thành tựu duy nhất của Jaime được ghi trong sách là việc đâm sau lưng vị vua mà mình đã thề phụng sự, Aerys Targaryen Đệ Nhị. Hành động này là để cứu toàn bộ King’s Landing khi Aerys đã có dự định đốt toàn bộ thành phố, Jaime tự hào về nó nhưng toàn bộ Westeros không biết điều này, họ khinh rẻ anh, gọi anh là Kingslayer – Kẻ hạ sát vua.

Hành động đáng ca ngợi duy nhất của Jaime Lannister trong suốt cuộc đời làm hiệp sĩ của anh lại chính là hành động bị toàn lục địa dè bỉu.

Khuôn mặt đáng thương của Jaime khi biết sự thật về kẻ sát hại con trai mình.

Để tôi nói nốt về cánh tay ô uế của Jaime Lannister. Anh dùng bàn tay mình để lấy mạng người, để yêu lấy Cersei trong một cuộc tình sai trái, và dùng tay để đẩy Bran xuống tòa tháp cao, khiến cậu bé suýt chết. Có thể coi việc Jaime bị chặt mất tay phải, tay dùng kiếm là hành động trừng phạt anh, giáng xuống từ các vị thần.

Mất đi bàn tay, nhưng tâm tính Jaime thay đổi. Trong truyện, anh trở thành con người nghĩa hiệp hơn, thân thiết với các con mình hơn (những đứa con anh có sau cuộc tình với Cersei Lannister). Trong phim, ta cũng nhận thấy sự thay đổi rõ rệt nơi Jaime Lannister. Anh thừa nhận Cersei vượt tầm kiểm soát, cảm thấy người con gái mình yêu đã thay đổi, anh rời lên phía Bắc, tìm tới Jon và Daenerys, mong muốn góp sức cho trận chiến cuối cùng của sự sống và cái chết.

Nhưng để đánh bại được con quỷ trong lòng, anh phải đối diện được với Cersei Lannister. Có lẽ nào anh sẽ lấy mạng Cersei bằng một nhát kiếm, đúng với cái tên Kingslayer (có lẽ là Queenslayer trong trường hợp này)?

Một nhân vật ẩn chứa thế giới nội tâm sâu sắc, một ví dụ không thể rõ ràng hơn cho “đừng nhìn mặt mà bắt hình dong”. Jaime Lannister là một trong những nhân vật đáng chú ý nhất thế giới Game of Thrones.

Jaime Lannister, chàng hiệp sĩ của uẩn khúc và đau thương

Tôi nghĩ mình đã làm rõ được ý mình. Game of Thrones là thế giới giả tưởng đáng chú ý nhất sau Lord of the Rings, cho phép bạn thỏa cơn khát fantasy vẫn vương vấn bấy lâu sau khi xem những cuộc chiến huy hoàng nơi Trung Địa. Thoáng chút buồn khi ngày 14 tháng Tư tới, tập đầu tiên của mùa cuối Game of Thrones sẽ chính thức lên sóng. Ta vừa mong chờ nó tới thật nhanh để biết cái kết, lại không muốn Game of Thrones kết thúc. Đứng trước ngã rẽ, ta phải chọn sự thật thôi: ta sắp được/phải chứng kiến cái kết của một trong những series giả tưởng hay nhất mọi thời đại.

Điều tôi ghét duy nhất ở Game of Thrones là nó dài quá! Không thể bỏ trọn một ngày ra xem hết giống Lord of the Rings được. Thôi thì xem xong Game of Thrones rồi thì tính tới chuyện tương lai vậy:

- Tương lai gần: ta sắp có 3 series về ba thế giới giả tưởng tiếp theo để mà mong ngóng. Một về những sự kiện diễn ra trước series Game of Thrones mà ta biết, một về thế giới của Lord of the Rings do Amazon sản xuất, và một về thế giới của Witcher, một bộ truyện giả tưởng nổi tiếng đến từ Ba Lan.

- Tương lai xa: ta có thể cho con cháu mình trải nghiệm Game of Thrones. Ta sẽ lẳng lặng theo dõi phản ứng của chúng khi tận mắt chứng kiến Đám cưới Đỏ, màn giao đấu giữa Oberyn Martell và Gregor “The Mountain” Clegane hay những thứ có khả năng gây tổn thương tâm lý cấp độ nhẹ khác…

Theo trí thức trẻ