Everest có mãi mãi là ngọn núi cao nhất thế giới?
Chiều cao tuyệt đối của dãy Himalaya là kết quả của sự kết hợp độc đáo duy nhất các yếu tố địa chất, nhưng liệu đỉnh Everest có giữ được kỷ lục mãi không?
Để trả lời câu hỏi này, trước hết chúng ta cùng tìm hiểu núi hình thành như thế nào và vì sao ngọn Everest cùng dãy Himalaya lại cao đến vậy.
Có một cách để núi hình thành là khi hai mảng kiến tạo va chạm với nhau. Khi đó, một mảng bắt đầu chìm xuống còn mảng kia với lớp phủ bị nghiền nát sẽ trồi lên và biến thành những ngọn núi.
Theo nhà địa chất học Rob Butler ở Trường đại học Aberdeen, Scotland, chiều cao của những ngọn núi hình thành theo cách đó tùy thuộc vào nhiều yếu tố, như là độ dày của lớp phủ – được xác định bởi cường độ và thời gian va chạm, và nhiệt độ của lớp phủ – được xác định bởi tuổ.i của nó, nhưng quan trọng nhất vẫn là yếu tố bào mòn.
Ông giải thích rằng bào mòn ảnh hưởng nhiều đến mức các ngọn núi ở dãy Himalaya là một trong những hệ thống đá mọc cao lên nhanh nhất thế giới. Đó là do một nguyên tắc gọi là đẳng tĩnh. Giống như một chiếc tàu chở hàng trên đại dương, vật chất được chồng lên lớp phủ Trái Đất càng ít thì nó càng nổi lên trên lớp vỏ nhiều hơn (lớp vỏ là tầng giữa của Trái Đất).
Như vậy, càng nhiều vật chất được lấy đi khỏi từ một ngọn núi, cho dù là do một con sông, một sông băng hay mưa lớn và lở đất, thì những ngọn núi xung quanh càng mọc lên cao hơn.
Video đang HOT
Trên thực tế, một nghiên cứu năm 2024 phát hiện ra rằng sự bào mòn nhanh chóng của một mạng lưới sông dài hơn 72 km từ núi Everest đã làm cho đỉnh núi này cao thêm từ 15 đến 50 mét trong vòng 89.000 năm qua.
Mặc dù bào mòn là một trong những yếu tố dẫn đến việc núi tăng chiều cao nhưng yếu tố này cũng là một trong những nguyên nhân khiến núi thấp đi.
Đồng tác giả của nghiên cứu năm 2024 nói trên, nhà địa chất học Matthew Fox ở Trường đại học London, Anh, giải thích rằng cho dù là núi cao lên hay thấp đi đều phụ thuộc vào sự cân bằng giữa tốc độ bào mòn và tốc độ dâng lên. Nếu tốc độ dâng lên lớn hơn thì núi sẽ cao thêm và ngược lại nếu tốc độ bào mòn lớn hơn thì núi sẽ thấp đi.
Một số nhà khoa học cho rằng ngọn núi Nanga Parbat, một trong những “hàng xóm” của Everest, cũng thuộc dãy Himalaya, đang cao lên đủ nhanh để một ngày nào đó sẽ “soán ngôi” của Everest.
Tuy nhiên, hai nhà địa chất học Butler và Fox không nghĩ điều đó sẽ xảy ra. Mặc dù Nanga Parbat đang cao lên với tốc độ nhanh hơn Everest do bào mòn xảy ra nhanh hơn, nhưng nó cũng bị xói mòn nhanh không kém do cường độ gió mùa ở khu vực này. Ngược lại, Everest bị xói mòn chậm hơn nên nó vẫn luôn cao hơn Nanga Parbat 610 mét.
Tuy nhiên, nhà địa chất học Butler không loại trừ khả năng một ngày nào đó một ngọn núi khác trên dãy Himalaya sẽ “lên ngôi”.
Theo ông, các yếu tố thời tiết có thể thay đổi theo thời gian, làm thay đổi tốc độ dâng cao của các đỉnh núi. Ông nói rằng sự va chạm các mảng kiến tạo ở đây vẫn tiếp tục trong 10 triệu năm tới và còn nhiều thời gian để các yếu tố và biến số gây tác động.
Mặc dù vậy, ông cũng cho rằng rất khó để một ngọn núi khác vượt lên trên Everest. Dãy Himalaya nằm ở vị trí thuận lợi, các ngọn núi hình thành do sự kiện va chạm rất mạnh và kéo dài với lớp phủ lạnh và tốc độ bào mòn cao do gió mùa. Núi ở đây cũng bị các dãy núi xung quanh bao bọc, chừa lại rất ít chỗ cho lớp phủ thoát ra ngoài trong quá trình va chạm.
“Nếu bạn đè bẹp mọi thứ, chúng sẽ trồi thẳng lên hoặc đi sang ngang. Và khi đi ngang, chúng không còn chỗ thì buộc phải trồi lên.” – ông lấy ví dụ.
Ngoài ra, rất hiếm khi tất cả các yếu tố tác động xảy ra cùng nhau. Đồng thời, lực hấp dẫn trên Trái Đất cũng quá lớn nên sẽ không cho phép một ngọn núi khác cao hơn nhiều so với chiều cao của Everest hiện nay.
“Nếu nói về vài mét hoặc vài trăm mét thì có thể một ngày nào đó một ngọn núi khác có thể vượt qua Everest, nhưng một độ cao đáng kinh ngạc, như là tới 10km thì tôi nghĩ là không thể có được,” nhà địa chất học Butler nhận xét.
Nepal dọn rác và th.i th.ể ra khỏi Everest
Khi mùa leo núi Himalaya năm 2024 đang diễn ra thì một dự án tầm cao khác cũng đang được thực hiện, đó là loại bỏ hàng tấn rác khỏi đỉnh Everest.
Nepal thu dọn 34.000 kg rác trên 4 đỉnh núi của dãy Himalaya, bao gồm cả Everest, trong năm 2023. Ảnh: Mteveresttoday
Theo quân đội Nepal, từ khi bắt đầu chiến dịch dọn dẹp khu vực dãy núi Himalaya, đặc biệt là đỉnh núi nổi tiếng Everest từ năm 2019 - 2023, họ đã thu gom được 110 tấn rác thải. Với sự hợp tác của thương hiệu đa quốc gia Unilever, quân đội nước này sẽ tiếp tục tiến hành chiến dịch thu dọn rác thải trên đỉnh Everest trong năm nay.
12 thành viên quân đội, với sự hỗ trợ của 18 người Sherpa (một dân tộc phía đông Nepal giỏi việc leo núi) sẽ đến Everest Base Camp (trại căn cứ ở Everest) vào ngày 14/4 để bắt đầu công việc.
Ngoài việc loại bỏ khoảng 10 tấn rác, quân đội cho biết họ còn có kế hoạch đưa 5 th.i th.ể ra khỏi núi. Những th.i th.ể này là của những nhà leo núi đã thiệ.t mạn.g khi cố gắng chinh phục đỉnh núi cao nhất thế giới.
Vào năm 2023, 12 nhà leo núi được xác nhận đã chế.t trên Everest, cùng với 5 người nữa vẫn đang mất tích.
Những người cố gắng chinh phục đỉnh Everest cao 8.849 mét phải đăng ký giấy phép leo núi với Nepal, cùng mức phí 11.000 USD (hơn 270 triệu đồng) mỗi người.
Năm ngoái, chính phủ Nepal đã cấp số giấy phép leo núi Everest cao kỷ lục cho 478 người. Tuy nhiên, đó không phải là tổng số người sẽ lên núi vì vẫn còn hướng dẫn viên người Sherpa, nhân viên hỗ trợ và những người khác đồng hành cùng các nhóm leo núi.
Do đó, tình trạng người quá tải và rác thải là hai trong số những vấn đề lớn nhất xảy ra với Everest trong những năm gần đây. Một trong những vấn đề gây ảnh hưởng đến môi trường lớn nhất là chất thải của con người.
Mùa leo núi năm 2024 sẽ là mùa đầu tiên Nepal yêu cầu tất cả những người leo núi sử dụng túi đựng chất thải do chính phủ phát và họ phải tự mang theo chúng từ các trại căn cứ xuống núi.
Diwas Pokhrel, Phó chủ tịch Hiệp hội Những người leo núi Everest cho biết: "Mỗi người thải ra 250 gram chất thải mỗi ngày và thông thường họ sẽ dành hai tuần ở các trại căn cứ cao hơn trước khi lên đến đỉnh núi".
Ngoài ra, năm 2024 cũng sẽ là năm đầu tiên tất cả những người leo núi Everest được cấp chip theo dõi, việc này sẽ giúp giảm thời gian tìm kiếm và cứu hộ trong trường hợp xảy ra ta.i nạ.n.
Bàn chân người chế.t giải mã một trong những bí ẩn lớn nhất đỉnh Everest Bàn chân người chế.t vẫn còn trong một chiếc ủng cũ được đội làm phim tài liệu của kênh National Geographic phát hiện hồi tháng 9 có thể nắm giữ chìa khoá giải mã bí ẩn suốt 1 thế kỷ trên đỉnh Everest. Bàn chân được tìm thấy tại núi Everest hồi tháng 9. Ảnh: National Georgraphic Theo đài truyền hình CNN, dòng...