EU gây tranh cãi với kế hoạch dùng tín chỉ carbon quốc tế

Ủy ban châu Âu đang vấp phải nhiều chỉ trích sau khi công bố kế hoạch cho phép sử dụng tín chỉ carbon quốc tế để hỗ trợ đạt mục tiêu khí hậu đến năm 2040, nhưng không kèm theo bất kỳ đánh giá tác động môi trường hay kinh tế nào cho chính sách này.

Khói thải tại một nhà máy điện than ở Neurath , miền Tây Đức. Ảnh minh họa: Getty Images/TTXVN

Theo tờ Politico ngày 7/8, Ủy ban châu Âu (EC) xác nhận rằng không có tài liệu phân tích chính thức nào từ Tổng vụ Hành động Khí hậu (DG CLIMA) – cơ quan phụ trách chính sách khí hậu của EU – về tác động tiềm ẩn của việc sử dụng tín chỉ carbon quốc tế. Điều này làm dấy lên lo ngại về mức độ chuẩn bị và tính minh bạch trong việc hoạch định chính sách khí hậu của khối, đặc biệt khi kế hoạch có thể ảnh hưởng lớn đến nỗ lực cắt giảm phát thải trong nội khối.

Theo đề xuất của EC, các quốc gia thành viên EU sẽ được phép mua tín chỉ carbon từ các nước đang phát triển – thay vì cắt giảm lượng khí thải trong nước – để tính vào chỉ tiêu giảm phát thải của mình. Kế hoạch này hướng đến mục tiêu giảm 90% lượng khí nhà kính vào năm 2040 so với mức năm 1990. Tuy nhiên, EC thừa nhận rằng lựa chọn sử dụng tín chỉ quốc tế chỉ mới được đưa vào thảo luận từ mùa xuân năm 2024 và hoàn toàn không nằm trong các đánh giá tác động được thực hiện trước đó.

Người phát ngôn của EC, bà Anna-Kaisa Itkonen, cho biết Ủy ban đã tham vấn rộng rãi với các bên liên quan và các nhóm chính trị trước khi đưa ra đề xuất, đồng thời cam kết sẽ tiến hành đánh giá tác động toàn diện khi xây dựng khung luật chi tiết liên quan đến việc sử dụng tín chỉ carbon quốc tế sau năm 2030.

Tuy nhiên, chính sách này đang gây ra tranh cãi trong giới khoa học và các tổ chức môi trường. Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng việc dựa vào tín chỉ carbon từ bên ngoài có thể làm suy yếu động lực cắt giảm phát thải trong EU, đồng thời tạo điều kiện cho hành vi gian lận và gây bất ổn cho thị trường carbon hiện tại.

Tổng vụ trưởng DG CLIMA, ông Kurt Vandenberghe, cũng thừa nhận rằng đơn vị của ông “chưa hoàn toàn chuẩn bị” cho đề xuất mà Ủy viên Khí hậu Wopke Hoekstra ủng hộ. Trong khi đó, một số ý kiến ủng hộ lập luận rằng hệ thống tín chỉ quốc tế hiện nay đã có nhiều cải thiện về mặt kỹ thuật và minh bạch, có thể giúp EU linh hoạt hơn trong việc đạt các mục tiêu khí hậu dài hạn.

Ủy ban châu Âu cho biết việc sử dụng tín chỉ quốc tế sẽ bị giới hạn ở mức 3% trong tổng mục tiêu phát thải (khoảng 144 triệu tấn CO₂), tương đương lượng khí thải hàng năm của Hà Lan. Tuy vậy, tổ chức Carbon Market Watch cảnh báo rằng tùy thuộc vào cách quy định giới hạn, EU có thể mua tới 700 triệu tín chỉ.

Một trong những điểm gây tranh cãi lớn là chi phí của các tín chỉ carbon quốc tế hiện chưa rõ ràng. Trên thị trường quốc tế, giá trung bình cho một tín chỉ carbon vào khoảng dưới 5 USD/tấn, trong khi giá trong thị trường nội khối EU dao động ở mức 70 euro/tấn (tương đương 82 USD). Sự chênh lệch này khiến nhiều người lo ngại rằng các quốc gia có thể “mua rẻ” từ bên ngoài để tránh cắt giảm thực sự trong nước.

Các cố vấn khoa học của EU nhấn mạnh rằng việc chi tiền mua tín chỉ quốc tế không trực tiếp hỗ trợ quá trình chuyển đổi kinh tế xanh trong nội bộ. Một báo cáo công bố hồi tháng 6 chỉ ra rằng chi phí cho tín chỉ chất lượng cao là rất lớn, và việc sử dụng ngân sách để mua các tín chỉ này từ nước ngoài có thể làm suy giảm khả năng đầu tư vào cơ sở hạ tầng xanh tại châu Âu.

Một số tổ chức môi trường cũng nhắc lại bài học từ giai đoạn trước đây, khi tín chỉ carbon gian lận từng tràn ngập thị trường EU, gây sụt giảm giá và làm tổn hại nghiêm trọng đến hiệu quả của hệ thống giao dịch phát thải. Ông Vandenberghe nhấn mạnh: “Chúng ta cần một đánh giá tác động đầy đủ để giải quyết tất cả các vấn đề chi tiết còn tồn tại”.