EU đẩy nhanh tiến độ loại bỏ năng lượng của Nga trước áp lực từ Mỹ

Liên minh châu Âu quyết liệt loại bỏ phụ thuộc năng lượng Nga trước 2027, nhưng việc xoay trục sang Mỹ đặt ra câu hỏi: an ninh năng lượng hay đánh đổi mục tiêu xanh?

Brussels công bố lộ trình cấm nhập năng lượng Nga, hướng sang Mỹ để bảo đảm nguồn cung. Nhưng giới chuyên gia cảnh báo nguy cơ đi chệch khỏi cam kết khí hậu (trong ảnh: Một cơ sở dự trữ khí đốt tại Zsana, Hungary). Ảnh: THX/TTXVN

Theo trang tin châu Âu Euronews.com ngày 12/9, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang, Liên minh châu Âu (EU) đang gấp rút đẩy nhanh tiến trình loại bỏ sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, đặc biệt là khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG), dưới áp lực ngày càng lớn từ Mỹ. Quyết định chiến lược này hứa hẹn chấm dứt mối quan hệ năng lượng kéo dài hàng thập kỷ với Moskva, nhưng đồng thời cũng làm dấy lên những lo ngại về sự chuyển hướng phụ thuộc sang một đối tác khác và nguy cơ đi chệch khỏi các cam kết về khí hậu đã đặt ra.

Lộ trình quyết liệt

Theo ông Dan Jorgensen, Uỷ viên Năng lượng EU, một thỏa thuận mang tính bước ngoặt nhằm chấm dứt hoàn toàn năng lượng của Nga thâm nhập vào khối vào cuối năm 2027 đang dần thành hình. Tuyên bố này được đưa ra sau cuộc gặp chính thức giữa ông Jorgensen và Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright. Cuộc đàm phán tập trung vào các chiến lược nhằm loại bỏ dần việc nhập khẩu năng lượng từ Nga, một động thái được kỳ vọng sẽ làm suy yếu kinh tế Moskva và tăng cường hỗ trợ cho Ukraine.

Sự hợp tác xuyên Đại Tây Dương này không chỉ dừng lại ở mặt ngoại giao. Nó được củng cố bởi một thỏa thuận thương mại quan trọng được ký kết vào tháng 7 vừa qua, trong đó EU cam kết mua 750 tỷ USD sản phẩm năng lượng từ Mỹ trong vòng ba năm, tương đương 250 tỷ USD mỗi năm. Thỏa thuận này tạo thêm động lực để EU hành động nhanh chóng, mở đường cho các hợp đồng mới với các công ty năng lượng Mỹ.

Để hiện thực hóa mục tiêu trên, Ủy ban châu Âu đã đề xuất một lộ trình pháp lý cụ thể: cấm các hợp đồng năng lượng mới (bao gồm khí đốt, dầu mỏ và hạt nhân) từ tháng 1/2026, các hợp đồng ngắn hạn vào tháng 6/2026 và các hợp đồng dài hạn vào cuối năm 2027. Đối với một số quốc gia không giáp biển như Áo, Hungary và Slovakia, vốn phụ thuộc nặng nề vào nguồn cung từ Nga, lộ trình này có thể được kéo dài đến cuối năm 2027.

Ông Jorgensen nhấn mạnh rằng việc từ bỏ năng lượng Nga mà không gây ra biến động giá cả và các vấn đề an ninh nguồn cung ở châu Âu đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ với Washington. “Để điều đó có thể xảy ra… chúng ta cần sự giúp đỡ từ những người bạn Mỹ. Chúng ta cần nhập khẩu thêm LNG từ Mỹ”, ông Jorgensen khẳng định.

Bài toán khó cho tương lai năng lượng xanh

Tuy nhiên, quyết định dịch chuyển sang Mỹ để tìm kiếm nguồn cung thay thế đang vấp phải những ý kiến chỉ trích gay gắt, đặc biệt là từ các chuyên gia và tổ chức môi trường. Julian Popov, cựu Bộ trưởng môi trường Bulgaria và là thành viên cấp cao tại Strategic Perspectives, cho rằng hành động đúng về mặt đạo đức là cắt đứt quan hệ khí đốt với Nga, nhưng việc thay thế bằng LNG của Mỹ không phải là giải pháp bền vững. Theo ông Popov, sự thay thế thực sự cho khí đốt Nga nằm ở năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng.

Bên cạnh đó, lo ngại lớn nhất là liệu thỏa thuận này có buộc EU phải đánh đổi các mục tiêu về khí hậu của mình để xoa dịu Washington hay không. Nghị sĩ người Đức Jutta Paulus (Đảng Xanh/EFA), nhà đàm phán hàng đầu về luật khí mê-tan của châu Âu, đã bày tỏ sự lo ngại sâu sắc về “lập trường đáng chê trách” của Ủy ban châu Âu trước “áp lực của Mỹ”. Nghị sĩ trên lo ngại rằng nếu các công ty khai thác khí đá phiến của Mỹ được miễn trừ khỏi các quy định về khí mê-tan của EU, điều này sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, khiến các quy định này trở nên vô hiệu.

Trước thềm các cuộc đàm phán, 14 tổ chức phi chính phủ đã cùng ký một bức thư chung kêu gọi Ủy ban châu Âu bảo vệ Quy định về khí mê-tan của EU. Họ nhấn mạnh rằng việc tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường là điều cần thiết, bất kể nguồn cung năng lượng đến từ đâu.

Tuy nhiên, ông Dan Jorgensen đã khẳng định rằng các quy định về khí mê-tan của châu Âu sẽ không bị bãi bỏ hoặc sửa đổi để phục vụ cho mục đích nhập khẩu năng lượng. “Tôi đã nói rất rõ ràng với Bộ trưởng Wright rằng chúng tôi có luật riêng và chúng tôi sẽ không rút lại luật đó”, ông khẳng định.

Như vậy, việc EU đẩy nhanh tiến độ loại bỏ năng lượng Nga là một bước đi mang tính chiến lược, thể hiện sự “đồng lòng” với Mỹ và nỗ lực củng cố an ninh năng lượng của khối. Tuy nhiên, bài toán khó khăn đặt ra là làm thế nào để thực hiện quá trình chuyển đổi này mà không phải đánh đổi các mục tiêu về khí hậu, đồng thời tránh rơi vào một sự phụ thuộc mới vào nguồn cung từ Mỹ.