Edison và chiếc máy “trò chuyện với linh hồn”
Ngoài những phát minh sáng chế hữu dụng trong cuộc sống, nhà khoa học nổi tiếng người Mỹ, Thomas Alva Edison, còn được cho là đã tạo ra chiếc máy giao tiếp với những linh hồn.
Thomas Edison (1847 – 1931), nhà khoa học đạt kỷ lục về phát minh sáng chế.
Mặc dù những gì người ta biết về chiếc máy này còn quá ít ỏi nhưng ý tưởng của ông vẫn được đánh giá cao.
“ Chế tạo” hay “Nghĩ đến”?
“Tôi đã dành thời gian chế tạo một cỗ máy để xem liệu những cá nhân đã rời bỏ cõi đời này có thể truyền thông điệp với chúng ta hay không”. Đây là những lời nói của nhà phát minh vĩ đại Thomas Edison trong cuộc phỏng vấn vào tháng 10/1929, do tờ The American Magazine thực hiện.
Edison sinh năm 1847, được xem là nhà phát minh lỗi lạc vào thời điểm cuộc cách mạng công nghiệp đang ở đỉnh cao, con người đã làm chủ máy móc. Ông là một trong những nhà khoa học có nhiều phát minh nhất lịch sử. Những thiết bị do ông chế tạo góp phần to lớn giúp con người thay đổi cách sống, đáng kể là bóng đèn điện, máy quay phim, máy chiếu và máy hát.
Tuy nhiên, có một thiết bị mà Edison từng thừa nhận “chế tạo” hay “nghĩ đến” được mọi người bàn tán nhiều là chiếc máy “ trò chuyện với linh hồn”. Chuyện này chưa bao giờ được công bố chính thức nhưng trong giới siêu linh đã tin rằng, thực sự đã tạo ra một thiết bị như vậy. Thiết bị này đã thất lạc ở một nơi nào đó, không còn nguyên mẫu hoặc sơ đồ để lại.
Ngoài cuộc phỏng vấn đăng trên tờ The American Magazine, cùng tháng và năm đó, cũng có phát biểu trên tờ Scientific American. Cũng với chủ đề “ máy trò chuyện với ma“, tờ báo này đăng lời ông: “Tôi đã dành thời gian nghĩ đến một cỗ máy hay thiết bị có thể được hoạt động bởi những người đã đến với đời sống khác hoặc thiên thể khác”.
Trong hai cuộc phỏng vấn được thực hiện gần như cùng thời điểm, có hai trích dẫn tương tự, nhưng một thì Edison nói đã “chế tạo” thiết bị, và một, ông cho biết chỉ đơn thuần “nghĩ đến” nó.
Do không có bằng chứng đã làm ra hoặc thiết kế, người ta đi đến kết luận, chiếc máy này chỉ là một ý tưởng không thành hiện thực. Nhưng có một điều chắc chắn qua phát biểu trên hai tờ báo, thực sự có mối quan tâm đến lĩnh vực siêu linh. Vào thời điểm trên, cùng với dòng thác cách mạng công nghệ cuộn chảy về phía trước, thế giới phương Tây cũng đón chào một phong trào với loại hình khác, đó là thuyết Duy linh. Hai lĩnh vực này rõ ràng có sự trái ngược nhau, một đằng phát triển triết học, logic, khoa học, cơ học mang tính thực dụng, đằng khác thì chú trọng về mặt tinh thần, tâm linh.
Ý tưởng không thành hiện thực?
Trên tờ Modern Mechanix tháng 10/1933 có bài viết về chiếc máy bí ẩn của Edison.
Như vậy, tại sao là nhà khoa học với những sáng chế dựa trên thực tiễn nhưng lại quan tâm đến lĩnh vực thuộc thế giới bên kia? Một số người giải thích rằng, do trong giới ngoại cảm thời đó lan truyền việc họ có thể truyền thông với người chết nên nảy ra ý tưởng dùng phương tiện khoa học để làm việc này, thay vì thông qua ông đồng bà cốt.
“Tôi không cho rằng những người trên trái đất khi qua đời sẽ đi đến đời sống khác hay tinh cầu khác”, ông nói với Scientific American, “Bởi vì tôi không biết gì về chủ đề trên. Và cũng không có người nào biết cả. Nhưng theo tôi, có thể làm ra một thiết bị để nếu có những thực thể thuộc đời sống khác hoặc tinh cầu khác muốn tiếp xúc với chúng ta. Họ có cơ hội tốt hơn để bày tỏ với nhau, thay vì qua cầu cơ, con lắc, gọi hồn và thông qua các đồng cốt, cùng những phương pháp thô sơ khác. Tôi tin rằng, nếu thực sự có những tiến bộ trong nghiên cứu về tâm linh, chúng ta sẽ thực hiện nó với thiết bị khoa học, theo phương thức khoa học, cũng như chúng ta từng làm trong y học, điện, hóa học và các lĩnh vực đời sống khác”.
Edison tiết lộ rất ít chi tiết về thiết bị mà ông dự định chế tạo. Điều này cũng dễ hiểu vì ông không muốn những đối thủ tiềm tàng biết nhiều về phát minh của mình, hoặc ông thực sự không có nhiều ý tưởng vững chắc. Ông ví việc vận hành cỗ máy giống như xoay chiếc van để khởi động một turbine hơi nước khổng lồ. Theo cách tương tự, tiếng thì thầm tối thiểu từ một linh hồn có thể tác động đến van với độ nhạy cao, rồi được phóng đại lên nhiều lần.
Từ những chi tiết nêu trên, có thể xác định đã hình thành trong đầu một công cụ săn ma. Ông cho biết, một trong những nhân viên của ông đang làm việc với thiết bị trên chẳng may qua đời, và nếu phát minh này thành công, “ông ta phải là người đầu tiên sử dụng nó…”.
Nhưng chẳng có bằng chứng nào về sự hoạt động của máy, từ đó nhiều người nêu giả thuyết rằng nó đã được chế tạo nhưng không vận hành được nên đã phá hủy nó và tiêu hủy những giấy tờ có liên quan. Theo đó, sau khi đã hoàn thành nguyên mẫu chiếc máy, ông đã mời các nhà ngoại cảm đến nhờ gọi những hồn ma về để ông xác định họ qua thiết bị của mình. Tuy nhiên, không có gì xảy ra cả. Điều này dấy lên sự nghi ngờ, có phải Edison đã cộng tác với những nhà ngoại cảm “rởm” hay thiết bị của ông chưa hoàn chỉnh, hoặc hồn ma không thực sự tồn tại?
Đến lúc qua đời, 18/10/1931, Thomas Edison đã sở hữu một kỷ lục đáng nể về sáng chế, với 1.093 bằng phát minh, trong đó có 389 về bóng đèn điện và năng lượng, 195 về máy hát, 150 về điện báo, 141 về pin và 34 về điện thoại…
Qua các cuộc phỏng vấn trên báo chí, không tán thành các quan niệm truyền thống về sự sống sau khi chết. Ông tin rằng, cuộc sống rất bền vững, không thể bị hủy diệt và “cơ thể của chúng ta bao gồm vô số thực thể nhỏ, mỗi thực thể là một đơn vị của sự sống. Linh hồn cũng giống như cơ thể con người, có dạng vật chất gồm những thực thể siêu nhỏ, tương tự khái niệm hạt nguyên tử ngày nay.
Ông nhận định, những thực thể này tồn tại sau khi người ta chết đi. Đó là phần còn lại của linh hồn gồm những ký ức và suy nghĩ riêng rẽ. Nếu các hạt nhỏ này tồn tại, chúng có thể tập hợp lại trong không trung, được khuếch đại nhờ thiết bị tinh vi có độ nhạy cao, giống như cách khuếch đại âm thanh và thu vào máy quay đĩa.
Cho dù sự thực về chiếc máy này như thế nào, ý tưởng của vẫn được giới khoa học trân trọng và tiếp tục nghiên cứu.
Tiểu thuyết khoa học viễn tưởng dang dở của nhà phát minh Edison
Tác phẩm hư cấu 'In the Deep of Time' được viết một phần dựa trên 33 trang ghi chú mà nhà phát minh đại tài nước Mỹ từng gửi cho nhà văn Parsons Lathrop.
Khi Thomas Edison qua đời năm 1931, ông nắm giữ hơn 1.000 bằng sáng chế (chỉ tính riêng tại Mỹ).
Ông từng được vinh danh với những phát minh như đèn điện, pin, máy ghi âm... Ít người biết rằng nhà khoa học này từng bỏ dở cuốn tiểu thuyết giả tưởng viết trong những năm 1890.
Những ý tưởng của Thomas Edison đã nuôi dưỡng cho câu chuyện mà nhà văn George Parsons Lathrop viết trong cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng In the Deep of Times. Ảnh: Alamy Stock Photo.
Cuộc hợp tác hứa hẹn
Thomas Edison không tiếp tục hoàn thành cuốn sách dang dở nhưng những ghi chú, trang viết của ông được George Parsons Lathrop (1851-1898) sử dụng và cho ra đời tác phẩm hư cấu về tương lai In the Deep of Times, xuất bản năm 1896.
Là nhà văn, biên kịch, biên tập viên và nhà thơ nổi tiếng thời đó, Lathrop (đồng thời là con rể của Nathaniel Hawthorne - người mở đầu cho dòng văn học bản sắc Mỹ trước Mark Twain), đã hẹn gặp Edison vào cuối năm 1888. Lathrop đề nghị nhà phát minh hợp tác với dự án hồi ký mà mình đang chủ trì.
Trong cuộc phỏng vấn trên tạp chí Harper, Lathrop kể lại rằng nhà khoa học Thomas Edison ngay lập tức phản đối việc xuất hiện trước công chúng, nhất là khi tự nói về bản thân.
Vì vậy, nhà văn đưa ra ý tưởng khác - một cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng - trong đó Edison sẽ là người cung cấp các ý tưởng còn Lathrop viết. Nhà phát minh cũng từ chối bàn luận về giá cả, nhuận bút khi thực hiện cuốn sách này.
Khi hai người bắt tay vào dự án, Edison gửi cho nhà văn Lathrop 33 trang ghi chú chỉ sau một tháng. Lathrop đắm chìm trong những miêu tả thô sơ của nhà khoa học về "tàu hơi nước không vít", "máy thôi miên", "con tàu không khí" và những điều kỳ lạ huyền ảo khác.
Sự kết hợp của nhà khoa học nổi tiếng và cây bút hàng đầu nước Mỹ thời điểm đó thu hút hàng triệu người quan tâm, được đánh giá là "không thể tuyệt vời hơn". Báo chí khắp nơi đưa tin về dự án sách của Edison và Lathrop.
Thời điểm hai người đàn ông cùng nhau thực hiện cuốn sách, công chúng đã khá quen thuộc với thể loại truyện giả tưởng, bởi sự phát triển, tiến bộ của khoa học kỹ thuật.
Có thể kể tới loạt tác giả được yêu thích thời đó như: Jules Verne với Từ Trái đất đến Mặt trăng (1865), Hai vạn dặm dưới đáy biển (1870) hay Phi vụ mua Bắc Cực (1889); tiểu thuyết phiêu lưu bán chạy của Edward Bellamy như Looking Backward (1888); hay tiểu thuyết gia người Anh H.G. Wells với The Time Machine (1895), The War of the Worlds (1852).
Hai tâm hồn chưa đồng điệu
Đến cuối năm 1892, dự án gặp rắc rối lớn. Khi mới bắt đầu, Edison tỏ ra nhiệt tình, ông thậm chí còn đưa ra nhiều ý tưởng vượt xa khả năng tiếp nhận của Lathrop khi ấy.
In the Deep of Time được xuất bản trên tờ Seattle Post-Intellectencer vào ngày 27/12/1896. Ảnh: Library of Congress.
Nhưng cảm giác hồ hởi chẳng duy trì được lâu. Edion bắt đầu nguội lạnh, mệt mỏi và không tha thiết với những gì mình đã bắt đầu.
Cuối cùng, nhà khoa học quyết định từ bỏ dự án, để lại Lathrop với mớ bòng bong. Cuốn tiểu thuyết khi ấy mới hoàn thành được phân nửa.
Sau này, Lathrop vẫn tiếp tục cuốn sách và xuất bản nội dung của In the Deep of Time nhiều kỳ trên những tờ báo của Mỹ từ tháng 12/1896.
Trong đó, tạp chí English Illustrated xuất bản hai số vào mùa xuân năm sau với dòng chú thích George Parsons Lathrop hợp tác với Thomas A. Edison.
Trong phần giới thiệu của chương đầu tiên, Lathrop cũng nhắc tới sự hợp tác giữa mình và nhà khoa học nước Mỹ.
"Tác phẩm này là kết quả cuộc trò chuyện với Thomas A. Edison. Trong đó, ông cung cấp các ghi chú và chất liệu cho tôi. Toàn bộ câu chuyện do một mình tôi chịu trách nhiệm", nhà văn viết.
Độc giả hẳn sẽ hỏi chính xác Edison đã đóng góp những gì và Lathrop làm gì trong tác phẩm xuất hiện trên thị trường sách?
33 trang bản gốc ghi chú viết tay của nhà khoa học được bảo tồn trong bộ sưu tập Thomas A. Edison Papers (những ghi chép của Edison), thuộc sở hữu của Đại học Rutgers (New Jersey) và được công bố trên mạng.
Phần lớn ghi chú trong bản thảo From the Laboratory of Thomas A. Edison, Orange, N.J. (Từ phòng thí nghiệm của Edison, Orange, N.J) với nét bút rõ ràng của Edison. Còn lại, nhiều đoạn câu hỏi được viết bằng bút chì màu đỏ và nét chữ khác, rất có thể là của Lathrop.
Phòng gym dựng vách nhựa, ngăn khách trò chuyện khi tập Ngoài việc khử trùng các thiết bị tập nhiều lần trong ngày, phòng gym ở Hong Kong còn dựng các vách ngăn bằng nhựa giữa các máy chạy để đảm bảo an toàn hậu dịch Covid-19.