Đưa quân trở lại Somalia, Mỹ ngầm cạnh tranh với Nga – Trung Quốc

Việc Mỹ bất ngờ tái triển khai quân đến Somalia sẽ gây ra sự cạnh tranh mới giữa Washington với Moscow ở khu vực châu Phi, đồng thời để mắt Trung Quốc.

Trước khi rút quân vào năm 2021, Mỹ có khoảng 700 binh sĩ ở Somalia và đóng quân trong khu vực (Ảnh: Không quân Mỹ).

Theo Asia Times, Mỹ đã tuyên bố sẽ nối lại sự hiện diện quân sự hạn chế ở Somalia sau 2 năm rút đi.

Dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã rút quân khỏi đất nước châu Phi này vào năm 2020. Và với lần trở lại này, Washington tuyên bố, nhiệm vụ của họ vẫn như 15 năm qua: cố vấn và hỗ trợ các lực lượng Somalia để ngăn chặn các nhóm khủng bố và phiến quân.

Quân đội Mỹ sẽ không tham gia trực tiếp vào xung đột và trên thực tế số lượng quân của họ chỉ ở mức 450 -500, ít hơn rất nhiều so với lần triển khai cuối cùng.

Quyết định tái triển khai quân của Mỹ ở Somalia có thể gây ngạc nhiên, vì hai lý do quan trọng. Thứ nhất, trong chiến dịch tranh cử, Tổng thống Mỹ Joe Biden từng cam kết sẽ tránh “các cuộc chiến tranh mãi mãi” chống khủng bố kéo dài từ năm 2002.

Mỹ chưa từng giành chiến thắng hoàn toàn trong các cuộc chiến như vậy và vẫn không nhận được sự ủng hộ từ các cử tri. Điều đáng ngạc nhiên là động thái quân sự này được đưa ra trong bối cảnh Washington tái cấu trúc khi đang đối mặt với mối đe dọa lớn hơn từ Trung Quốc.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, đây có thể là hệ quả của một cuộc đối đầu giữa các cường quốc sau sự xung đột gay gắt ở Ukraine.

Thông báo về việc tái triển khai quân lần này, Lầu Năm Góc tuyên bố đó là một phần để đảm bảo an ninh hoạt động. Sau khi rút quân vào năm 2020, các lực lượng đặc biệt của Mỹ tiếp tục huấn luyện binh lính Somalia bên ngoài Somalia.

Lầu Năm Góc cho biết, việc tái triển khai sẽ chấm dứt những kế hoạch hỗ trợ đột xuất bằng việc xây dựng các căn cứ bên trong Somalia.

Theo các quan chức Mỹ, việc tái triển khai là do điều kiện an ninh ở Somalia ngày càng tồi tệ. Nhưng theo các chuyên gia, tình hình an ninh trên thực tế tương đối ổn định ở Somalia và điều chắc chắn là việc triển khai sẽ có ảnh hưởng trực tiếp đến các đối thủ Mỹ-Nga trong khu vực.

Tình hình quân sự ở Somalia

Bản đồ Somalia (Ảnh: Stock).

Tình hình an ninh của Somalia không thay đổi nhiều kể từ khi Mỹ rút đi vào năm 2020.

Các chiến tuyến giữa nhóm nổi dậy Harakat al-Shabaab trực thuộc al-Qaeda, chính phủ Somalia và Lực lượng Liên minh châu Phi ở Somalia hầu như vẫn giữ nguyên trong thời gian Mỹ vắng mặt.

Tỷ lệ các vụ tấn công khủng bố cũng vậy. Al-Shabaab đã không mở rộng lãnh thổ, mặc dù nhóm này thực hiện quyền kiểm soát ở các khu vực được cho là dưới sự kiểm soát của chính phủ.

Một số nhà nghiên cứu đã báo cáo rằng, al-Shabaab đang bùng nổ về kinh tế và có thể xâm nhập vào các dịch vụ an ninh Somalia. Nhưng đây cũng là trường hợp trước khi Mỹ rút quân khỏi Somalia.

Điều đã thay đổi là bức tranh thế giới. Trong vài năm qua, sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng gia tăng. Sự kình địch giữa Mỹ và Nga cũng bùng nổ, một phần ảnh hưởng từ sự bùng nổ của chiến sự tại Ukraine.

Những cuộc cạnh tranh này có tác động quy mô lớn đến vùng Sừng châu Phi.

Đáng chú ý là tuyên bố tái triển khai của Mỹ được đưa ra vài ngày sau thất bại bầu cử của Tổng thống Somalia Mohamed Abdullahi Mohamed. Cựu Tổng thống Somalia là đồng minh thân cận của những người bạn mới của Nga ở vùng Sừng châu Phi – Ethiopia và Eritrea.

Tổng thống Somalia mới đắc cử tỏ ra lạnh nhạt đối với Ethiopia và Eritrea. Ông cũng hoan nghênh việc Mỹ tái triển khai quân sự lần này.

Cựu Tổng thống Farmaajo có liên minh chặt chẽ với Tổng thống Ethiopia Abiy Ahmed và nhà lãnh đạo Issayas Afeworki của Eritrea.

Thực tế “hậu Ukraine” ở vùng Sừng Châu Phi

Nội chiến Ethiopia và chiến sự Ukraine ngày càng chứng kiến Mỹ mâu thuẫn với liên minh ba bên này. Đầu tiên, Washington chỉ trích chính phủ Ethiopia vì những hành động của họ ở Tigray, nơi Mỹ coi là trấn áp mạnh tay và vi phạm nhân quyền.

Mối quan hệ Mỹ – Ethiopia ngày càng xấu đi cũng được thúc đẩy bởi một thỏa thuận hợp tác quân sự của Nga với Ethiopia. Điều này xảy ra vào thời kỳ Ethiopia đã mất rất nhiều nguyên liệu do Nga sản xuất tại chiến trường Tigray.

Các cuộc biểu tình chống Mỹ đã diễn ra ở Addis Ababa, với cờ Nga và các khẩu hiệu thân Nga. Và Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các nhà lãnh đạo Eritrea và Ethiopia.

Mối quan hệ giữa Mỹ với Eritrea và Ethiopia ngày càng trở nên tồi tệ trước cuộc chiến Ukraine. Khi chiến tranh Ukraine nổ ra, Eritrea hoàn toàn ủng hộ Nga tại Liên Hợp Quốc, trong khi Ethiopia bỏ phiếu trắng lên án hành động này.

Đó không phải là tất cả. Mỹ cũng lo lắng về các khoản đầu tư của Trung Quốc để đảm bảo một căn cứ hải quân ở Eritrea. Mối quan hệ Mỹ-Ethiopia ngày càng xấu đi cũng được thúc đẩy bởi một thỏa thuận hợp tác quân sự của Nga với Ethiopia. Điều này xảy ra vào thời kỳ Ethiopia đã mất rất nhiều nguyên liệu do Nga sản xuất tại chiến trường Tigray.

Các cuộc biểu tình chống Mỹ đã diễn ra ở Addis Ababa, với cờ Nga và các khẩu hiệu thân Nga. Và Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các nhà lãnh đạo Eritrea và Ethiopia.

Theo chuyên gia Stig Jarle Hansen, có hai lý do có thể để Mỹ triển khai quân tại thời điểm này: cuộc bầu cử gần đây tại Somalia không liên quan gì đến chính trị và Washington có thể muốn ủng hộ một tổng thống có ý chí và tiềm năng để chống lại liên minh Eritrea và Ethiopia ở vùng Sừng do Nga hậu thuẫn. Điều đó sẽ thúc đẩy Mỹ và các đồng minh chống lại Nga.

Cuối cùng sẽ là kết quả của việc triển khai. Đây là một vấn đề quan trọng vì sự can dự của Mỹ trong hơn 13 năm vẫn không thể khiến nhóm phiến quân al-Shabaab chùn bước. Lực lượng nổi dậy vẫn mạnh và giàu có, nhưng không đủ khả năng để lật đổ chính phủ Somalia.