Dù nhiều sự cố vỡ đ.ập, chủ thủy điện vẫn làm chiếu lệ
“Mặc dù đã có những sự cố vỡ đ.ập song nhiều chủ đ.ập thủy điện nhỏ vẫn chủ quan, thực hiện quy định đảm bảo an toàn cho hồ đ.ập còn hình thức, chiếu lệ” – Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng báo cáo về kết quả rà soát các công trình thủy điện.
Nhiều sự cố vỡ đ.ập thủy điện liên tiếp xảy ra gần đây.
Đ.ánh giá chung về việc phát triển thủy điện, Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng cho biết, đối với quy hoạch thủy điện bậc thang (trên dòng chính các sông lớn, chủ yếu có quy mô công suất lớn hơn 30MW) đến nay có 113 dự án được cho phép đầu tư xây dựng. Bước đầu, chất lượng các quy hoạch này cơ bản đáp ứng yêu cầu.
Đến nay, có 56 dự án đã đưa vào vận hành khai thác với công suất phát điện gần 15.000 MW, 27 dự án đang lắp máy, 31 dự án đang thi công, 17 dự án đang nghiên cứu, 7 dự án chưa có chủ trương đầu tư do còn vướng mắc liên quan đến tác động môi trường xã hội. Có 2 dự án đã loại khỏi quy hoạch do tác động tiêu cực lớn được cảnh báo.
Dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A sau khi có báo cáo đ.ánh giá tác động của Bộ TN-MT cuối tháng 8 vừa qua, Thủ tướng đã chỉ đạo, Bộ Công thương đã loại bỏ 2 dự án này khỏi quy hoạch.
Bộ trưởng Hoàng khẳng định, các nhà máy thủy điện này đã góp phần đáng kể trong việc cung cấp điện năng điều tiết bổ sung lưu lượng về mùa kiệt, cắt giảm lũ cho hiệu quả cho hạ du.
Quy hoạch thủy điện nhỏ thì chủ yếu nằm trên các sông, suối nành với độ dốc lớn, lòng dẫn hẹp nên phần chính là để khai thác lưu lượng và chênh cao địa hình tự nhiên, không xây dựng được đ.ập cao, hồ chứa lớn. Do đó, hầu hết các dự án chi có nhiệm vụ phát điện, chỉ một số ít có khả năng kết hợp cấp nước tưới, điều tiết bổ sung lưu lượng về mua kiệt, giảm lũ nhỏ và làm chậm lũ cho hạ du.
Video đang HOT
Chất lượng quy hoạch thủy điện nhóm này bộc lộ khá nhiều hạn chế, không ít dự án phải điều chỉnh sơ đồ khai thác và quy mô trong quá trình đầu tư. Một số dự án không đảm bảo khả thi do thiếu cơ sở hạ tầng cần thiết như giao thông, lưới điện…
Về công tác vận hành các hồ chứa thời gian qua, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng báo cáo, nhìn chung, các hồ chưa đều nghiêm túc thực hiện các quy định, nâng cao hiệu quả chống lũ, giảm lũ cho hạ du. Trách nhiệm của các chủ hồ đã được đề cao, chủ động tổ chức thực hiện dự báo lưu lượng nước, đo đạc các yếu tố khí tượng thủy văn, cung cấp thông tin, thông báo xả lũ, xây trạm quan trắc…
Ở Bắc Bộ, việc vận hành các hồ chứa thủy điện Hòa Bình, Thác Bà (từ năm 2000), Tuyên Quang (có thêm năm 2008), Sơn La (có thêm năm 2011) rất chặt chẽ, cấp nước có hiệu quả cao cho sản xuất nông nghiệp.
Tại miền Trung và Tây Nguyên, trong mùa lũ năm 2012 và mùa kiệt năm 2013, lưu lượng về các hồ chứa thấp hơn trung bình nhiều năm, khô hạn lịch sử trong vòng gần 40 năm xảy ra. Nhiều hồ chứa vừa và nhỏ đã bị cạn kiệt, gây thiếu nước, hạn hán và xâm nhập mặn tại nhiều tỉnh thành, ảnh hưởng đến sản xuất, sinh hoạt của người dân (đặc biệt là các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Kon Tum, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Bình Thuận).
Nhiều khó khăn đã được Bộ Công thương báo cáo cụ thể như thủy điện nhỏ, đầu tư thấp, hồ xây dựng nhỏ nên hiệu ích tổng hợp vừa phát điện vừa điều tiết nước không cao. Một số trường hợp việc khai thác thủy điện theo hình thức chuyển dòng, tuy đem lại hiệu quả cao về khả năng khia thác thủy năng nhưng cũng dẫn đến tình trạng tranh chấp về nguồn nước (như thủy điện Đắk Mi 4 và An Khê – Ka Nắk).
Về công tác quản lý an toàn đ.ập thủy điện, người đứng đầu Bộ Công thương đ.ánh giá, với 59 nhà máy thủy điện công suất trên 30MW đều đã thực hiện nghiêm túc quy định. Có 37 đ.ập đã được kiểm định khi đến kỳ, 40 đ.ập đã được cắm mốc xác định phạm vi vùng phụ cận bảo vệ đ.ập, 35 đ.ập có phương án bảo vệ đã được phê duyệt, 49 đ.ập có phương án phòng chống lụt bão đảm bảo an toàn được duyệt…
Đối với các nhà máy có công suất nhỏ hơn, một số chủ đ.ập chưa thực hiện đầy đủ quy định về quản lý an toàn đ.ập. Có 34 đ.ập chưa thực hiện kiểm định, tính toán dòng chảy lũ, khả năng xả lỹ của hồ chứa dù đã quá kỳ kiểm định. 76 đ.ập chưa xây dựng phương án bảo vệ đ.ập, 62 đ.ập chưa có phương án phòng chống lụt bảo đảm bảo an toàn đ.ập.
“Qua công tác kiểm tra thực tế tại các hồ đ.ập thủy điện, cũng bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế, nhất là đối với các thủy điện vừa và nhỏ. Mặc dù đã có những cảnh báo, những sự cố vỡ đ.ập xảy ra song nhiều chủ đ.ập thủy điện nhỏ vẫn còn chủ quan, thực hiện các quy định để đảm bảo an toàn cho hồ đ.ập còn hình thức, chiếu lệ. Công tác kiểm tra, xử phạt của các cơ quan chức năng tại địa phương còn hạn chế” – báo cáo của Bộ Công thương nêu rõ.
Theo yêu cầu của Quốc hội, Chính phủ đã tiến thành rà soát hệ thống công trình thủy điện. Kết quả rà soát đến tháng 9/2013, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Công thương loại khỏi quy hoạch 6 dự án thủy điện bậc thang, 418 dự án thủy điện nhỏ do tác động tiêu cực lớn đối với môi trường, xã hội, hiệu quả thấp, ảnh hưởng đến các quy hoạch/dự án ưu tiên khác. Đồng thời, không xem xét quy hoạch 172 vị trí tiềm năng thủy điện khác. Bộ Công thương cũng tạm dừng đầu tư xây dựng đối với 4 dự án thủy điện bậc thang (208 MW) và 132 thủy điện nhỏ. Các dự án cần tiếp tục rà soát đ.ánh giá gồm 149 dự án thủy điện nhỏ, 9 dự án thủy điện bậc thang (551 MW). Sau khi loại bỏ bớt, cả nước hiện còn lại 815 dự án, trong đó đã vận hành phát điện 268 dự án (14.240,5 MW); đang thi công xây dựng 205 dự án dự kiến đưa vào vận hành khai thác từ nay đến năm 2017.
P.Thảo
Theo Dantri
Thủy điện Việt Nam đi “ngược chiều” thế giới
Vì tránh gia tăng thêm chi phí, các nhà đầu tư đã cố tình bỏ quên thiết kế âu tàu cho các dự án thủy điện.
Khi thiết kế thủy điện Hòa Bình, các chuyên gia Liên Xô đã đặt vấn đề làm âu tàu, nhưng sau đó Việt Nam bỏ qua hạng mục này - Ảnh: Ngọc Thắng
Cắt đứt giao thông thủy
Trên thế giới, âu tàu là giải pháp tối ưu tại những chỗ có độ dốc dòng chảy lớn bị ngăn lại bởi các đ.ập thủy điện. Theo TS Bùi Trung Dung, Cục phó Cục Giám định nhà nước về chất lượng công trình xây dựng (Bộ Xây dựng), các đ.ập thủy điện trên thế giới đều thiết kế thêm bộ phận âu tàu tại hông bên trái hoặc bên phải của đ.ập để tàu thuyền vẫn có thể đi lại. Thủy điện lớn nhất thế giới tính đến thời điểm này là đ.ập Tam Hiệp (Trung Quốc) cũng thiết kế một âu tàu 5 cấp.
Âu tàu là khoảng không gian trên sông, biển hoặc kênh đào với hai bên là vách ngăn, hai đầu là các cửa để tàu thuyền có thể ra vào trong đó và nổi lên hoặc hạ xuống theo các mức nước khác nhau. Sau khi tàu thuyền đi vào qua một cửa, cửa đó được đóng lại. Một lượng nước thích hợp được bơm vào để mực nước bên trong tương đương với bên ngoài. Khi mực nước đã cân bằng, cửa thứ hai được mở và tàu đi ra. Một trong những âu tàu nổi tiếng thế giới là âu tàu ở Panama và tàu đi qua kênh đào này theo phương pháp nói trên. Thuật ngữ này còn gọi là "lock".
Nhưng ở Việt Nam, bộ phận quan trọng này lại bị cố tình bỏ quên. Nói cố tình là bởi, cách đây 30 năm khi làm thủy điện Hòa Bình, các chuyên gia Liên Xô đã đặt vấn đề thiết kế âu tàu, nhưng, theo TS Dung, để tiết kiệm chi phí nên Việt Nam đã bỏ qua hạng mục này. Sau đó, các thủy điện đều cố tình "lãng quên" âu tàu trong thiết kế.
Theo PGS-TS Nguyễn Văn Giáp, bộ môn Cảng - đường thủy ĐH Xây dựng, Việt Nam có hệ thống sông ngòi dày đặc với mật độ lớn vào bậc nhất thế giới (2-4 km/km2), với 40.900 km sông kênh có thể khai thác cho giao thông thủy nội địa. Trong khi các thủy điện lớn đều nằm dọc theo các tuyến sông lớn như sông Đà, sông Chảy, sông Gấm, sông Cả, sông Chu, sông Mã, sông Ba, sông Đồng Nai... có tiềm năng rất lớn để khai thác giao thông thủy trong tương lai. "Rõ ràng đắp đ.ập làm thủy điện, cột nước được tăng, song lại không có âu qua đ.ập đã tạo ra nghịch cảnh trớ trêu, cắt đứt giao thông thủy xuyên suốt trên dòng sông, khiến nhiều tỉnh miền núi mãi không có một mạng lưới giao thông thủy", TS Giáp nhìn nhận.
Còn theo TS Bùi Trung Dung, hơn 6.000 đ.ập lớn nhỏ trên cả nước, đều không có âu tàu để khai thác vận tải đường thủy và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. "Gần đây nhất là Nhà máy thủy điện Chiêm Hóa (Tuyên Quang) chỉ sử dụng cột nước cao 7 m để phát điện. Các tổ máy phát điện nằm ngay tại lòng sông đã cắt đứt một dòng sông. Điều đáng ngạc nhiên là vận tải đường sông và nguồn lợi thủy sản ở đây là nguồn sống duy nhất của những người dân rất nghèo, vậy mà lãnh đạo địa phương vẫn không hề hay biết? Các cơ quan nhà nước khi đ.ánh giá tác động môi trường cũng không biết? Thiệt hại này chắc chắn sẽ không nằm trong phương án đền bù của các cấp chính quyền", ông Dung nêu vấn đề.
Tương lai gánh hậu quả
Dày đặc thủy điện trên sông
Theo một khảo sát, chỉ riêng sông Vu Gia - Thu Bồn có tới 10 bậc thang thủy điện lớn nhỏ sông Kôn, A Vương có 7 bậc thang thủy điện. Lưu vực sông Đồng Nai có khoảng 20 dự án thủy điện lớn và vừa, chưa tính các thủy điện nhỏ, siêu nhỏ do các địa phương tự duyệt quy hoạch như sông Đồng Nai có 9 thủy điện, sông La Ngà có 5 thủy điện và sông Bé có 6 thủy điện. Sông Ba cũng bị chia cắt bởi 7 công trình thủy điện cỡ vừa...
Dẫn lại câu chuyện nước Mỹ đã phải phá hủy một đ.ập thủy điện, vì công trình này khiến giống cá hồi không đi ngược lên được, TS Bùi Trung Dung nhấn mạnh phát triển bền vững thủy điện không chỉ là việc quy hoạch, cắt giảm các dự án lấy nhiều đất rừng, gây tác động lớn đến môi trường, mà quan trọng hơn là các sai lầm nghiêm trọng trong vấn đề thông dòng chảy của các con sông cần được khắc phục ngay. Không thể để các chủ đầu tư vì sợ tốn t.iền làm âu tàu mà người dân và đất nước phải gánh chịu hậu quả về lâu dài trong tương lai.
Theo PGS-TS Nguyễn Văn Giáp, đúng ra các thủy điện lớn bắt buộc phải làm âu tàu, nhưng việc này đã không được lãnh đạo Bộ Công thương, Bộ NN-PTNT, Bộ Xây dựng cũng như cơ quan tư vấn thiết kế quan tâm. Vì vậy, tất cả các thủy điện lớn, vừa xây dựng mới cần phải bổ sung thêm phần thiết kế và xây dựng âu tàu. Với các thủy điện đã xây dựng, việc khắc phục làm thêm âu tàu, có thể cải hoán thêm vào hông bên trái hoặc hông bên phải của đ.ập thủy điện, chi phí làm cũng không cao so với chi phí làm đ.ập, nhà máy. Ngoài ra, với 40.900 km đường sông tự nhiên, chưa được nối với nhau cũng cần phải có hệ thống âu tàu để lưu thông từ sông nọ sang sông kia.
Theo TNO
Quốc hội chất vấn: Nóng chuyện tồn kho, xăng dầu, thủy điện... Tại buổi chất vấn Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng sáng 12.11, nhiều đại biểu (ĐB) đặt nhiều câu hỏi chất vấn liên quan đến hàng tồn kho, xăng dầu, chất lượng hàng nông sản, dự án thủy điện... Tồn kho còn nhiều ĐB Trương Minh Hoàng (Cà Mau) đặt câu hỏi về trách nhiệm của Bộ Công thương trong vấn...