Du lịch mùa lũ chỉ có ở Việt Nam

Những năm gần đây, du lịch Việt Nam đã chứng kiến một hiện tượng thú vị: bên cạnh những tua nghỉ dưỡng , du lịch mạo hiểm hay văn hóa , đang xuất hiện một dạng trải nghiệm mới tạm gọi là “du lịch thích ứng”.

Theo đó, du khách phải cùng với người dân chạy mưa lũ, sống chung với lụt và dọn vét bùn đất sau thiên tai. Trải nghiệm có một không hai này hiện đã được lan truyền rộng rãi trong cộng đồng du lịch quốc tế.

Khách nước ngoài dọn bùn cùng dân

Mới đây, cộng đồng mạng lan truyền đoạn video ghi lại cảnh một nhóm du khách nước ngoài ở phường Hà Giang (TP Tuyên Quang) xắn tay cùng người dân dọn dẹp bùn sau trận mưa bão lớn. Theo chia sẻ của anh Bùi Ngọc Dương, chủ nhân đoạn clip, nhóm khách nước ngoài tình cờ ghé qua đúng lúc mưa lớn khiến đường sá ngập, sân nhà ngổn ngang bùn đất. Thay cho việc đứng quan sát và quay video, họ mượn xẻng, lấy bìa cứng, dùng tay cào bùn cùng người dân, vừa làm vừa tận hưởng “tao ngộ hiếm có” này. “Họ nói đây là trải nghiệm tuyệt nhất (the best experience ever) vì chưa bao giờ được làm điều tương tự trong một chuyến đi du lịch”, anh Dương kể. Video thu hút hàng triệu lượt xem và tương tác. Nhiều người bình luận: “Trải nghiệm đúng nghĩa”; “Đi du lịch mà thành tình nguyện viên môi trường luôn rồi”; “Chỉ ở Việt Nam mới có kiểu du lịch bất ngờ thế này”; “Sự cố bất ngờ tạo nên sức hút mới”…

Khách du lịch tham quan “làng lũ” Tân Hóa.

Thực tế, những năm gần đây, mô hình du lịch cộng đồng phát triển mạnh ở nhiều vùng quê Việt Nam. Từ Mai Châu (Hòa Bình), Pù Luông (Thanh Hóa) đến Sa Pa (Lào Cai) hay miền Tây sông nước, du khách quốc tế thích “sống như người bản địa”: đi chợ quê, nấu cơm bằng bếp củi, phơi thóc, bắt cá, gặt lúa, trồng rau. Họ muốn rời xa những khu nghỉ dưỡng xa hoa để tìm về sự chân thực, “nguyên bản Việt Nam”.

Khách du lịch trải nghiệm dịch vụ tham quan phố cổ mùa lũ.

Hướng dẫn viên Trần Ngọc Hải (Công ty lữ hành Allez tour), chia sẻ: “Khách Tây bây giờ không sợ bẩn bằng sự giả. Họ thích những gì tự nhiên, dù là bùn đất hay lũ lụt, miễn là cảm thấy mình được tham gia vào đời sống người Việt”. Theo anh, những mùa nước dâng ở miền Trung vô tình trở thành “tua mùa lũ”. Thậm chí có khách còn đặt trước tua tháng 10 vì biết đây là thời gian hay diễn ra mưa lũ. Trên các diễn đàn du lịch, nhiều khách đã gọi trải nghiệm này là Venice của châu Á.

Chuyên gia du lịch Phạm Trung Lương, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, nhận định: “Đó chính là giá trị nhân văn của du lịch cộng đồng, khi khách và người dân không còn là hai phía mua, bán, mà là hai người bạn cùng chia sẻ trải nghiệm sống”. Ông cho rằng Việt Nam có lợi thế đặc biệt vì con người thân thiện, tự nhiên và dễ mở lòng, nên “bất kỳ sự cố nhỏ nào cũng có thể biến thành câu chuyện đáng nhớ nếu biết ứng xử thông minh”.

Các du khách nước ngoài cùng trải nghiệm dọn lũ với người dân ở Tuyên Quang. Ảnh: Ngọc Dương

Hai năm trước, ở vùng rốn lũ Tân Hóa, Quảng Bình, Công ty du lịch Oxalis đã hợp tác với địa phương xây dựng một loạt homestay “thích ứng thời tiết” dựa trên mô hình nhà nổi chống lũ của người bản địa. TS Nguyễn Ngọc Huy (chuyên gia dự báo thời tiết và biến đổi khí hậu độc lập, đại diện Oxalis) cho biết: “Khu vực huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, hàng năm cứ đến khoảng tầm tháng 9 đến tháng 11 thường hứng chịu nhiều nhiều thiên tai đặc biệt là lũ lụt. Trong đó, xã Tân Hoá, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình nằm ở giữa những dãy núi đá vôi và vùng thấp dưới thượng nguồn của sông Rào Nan nên được coi là rốn lũ của vùng Tây Bắc tỉnh Quảng Bình. Loại hình du lịch tận dụng các hiện tượng thời tiết cực đoan này do vậy phải đảm bảo những yêu cầu rất khắt khe về mặt an toàn”.

Cùng ý kiến, TS Hồ Anh Tuấn (Hiệp hội Du lịch Việt Nam) lưu ý cũng cho rằng, không thể khuyến khích khách tham gia vào các hoạt động có nguy cơ như lũ lớn, sạt lở hay khu vực nguy hiểm. “Chúng ta có thể hướng dẫn khách tham gia hoạt động cộng đồng, nhưng phải có tổ chức, có người hướng dẫn chuyên nghiệp. Còn nếu tự phát, rất dễ biến tấu thành trò đùa nguy hiểm”, ông nhấn mạnh.

Được biết, dịch vụ “du lịch lũ” ở Tân Hóa sau khi đưa vào vận hành đã nhận được sự hưởng ứng rộng rãi của cộng đồng xê dịch. Công ty Oxalis đã cam kết sẽ hỗ trợ tìm kiếm và cung cấp nguồn du khách cho người dân để giúp các homestay hoạt động hiệu quả.

Ông Nguyễn Châu Á, Tổng giám đốc Oxalis cho hay: “Khi nước lên ở làng du lịch thích ứng thời tiết Tân Hóa, người dân thì có nhà phao, thực phẩm chuẩn bị đủ ăn cả tháng, nước sạch thì dùng nước mưa, nếu hết thì chèo đò qua Tú Làn Lodge lấy. Nước dâng lên cao hơn thì những ngôi nhà xanh sẽ nổi lên”.

Ông Châu Á cũng tiết lộ: “Du lịch thích ứng thời tiết là ngay cả khi nước lên thì các hộ cung cấp dịch vụ ăn tại nhà dân vẫn phục vụ. Họ sẽ nấu cơm mời khách trên các nhà phao, thay vì đạp xe đi ăn tối nhà dân thì nay khách sẽ chèo kayak đi ăn tối. Tân Hoá có 10 căn homestay làm trên nhà nổi và khách có thể ở vào những ngày ngập lụt, homestay có hệ thống nhà vệ sinh tự hoại treo và vẫn hoạt động bình thường khi nước lên. Khách đến Tân Hoá di chuyển vào Tú Làn Lodge bằng thuyền, sau đó đi tới nhà dân bằng kayak hoặc SUP”.

Chèo thuyền giữa phố cổ Hội An

Ở Hội An, cứ đến mùa lũ là phố cổ lại chìm trong biển nước. Hai bên đường Bạch Đằng, Nguyễn Phúc Chu, tuyến phố dọc ven sông, có điểm ngập sâu đến 2 mét. Nhiều tuyến đường khác như Công Nữ Ngọc Hoa, Nguyễn Thái Học, Lê Lợi cũng ở tình trạng tương tự, khiến lòng phố cổ như biến thành miền Tây thu nhỏ. Vài năm đổ lại đây, khi du lịch phát triển, dù là mùa lũ, Hội An cũng không thiếu khách.

Bà Trinh (52 tuổi, trú đường Bạch Đằng, TP Hội An) cho biết, bình thường hằng năm, khi mùa nước lũ đổ về cũng là mùa du lịch đặc biệt của Hội An, gọi là du lịch mùa lụt. Khách du lịch xếp hàng chọn tua khám phá phố cổ Hội An mùa lụt bằng thuyền vì quá đặc biệt”.

Để phục vụ du khách đi thuyền khám phá Hội An mùa lụt, ngoài “bến thuyền” tại Chùa Cầu, xung quanh Hội An còn xuất hiện một số “bến thuyền” khác tại ngã ba Trần Hưng Đạo – Hai Bà Trưng, đường Phan Châu Trinh, Trần Phú – Lê Lợi, bên hông chợ Hội An…

Ông Tân (người chèo ghe trên sông Hoài) cho biết: “Trừ những năm dịch bệnh nên không có du khách, chứ thời gian bình thường nếu trời lụt thì khách nước ngoài đi nhiều lắm”.

Hai năm trước, bản thân người viết từng có trải nghiệm 2 ngày lụt ở Hội An. Nếu nói ngày nắng ráo Hội An đẹp kiểu trầm mặc cổ kính, thì vào lúc mưa lũ, phố cổ lại có vẻ sinh động, náo nhiệt khác. Dọc các tuyến phố đều có ghe chở khách đi vòng vòng. Một số chủ dịch vụ còn treo đèn lồng, bày sạp hàng ngay trên ghe như một kiểu chợ nổi Cần Thơ. Khách du lịch, chủ yếu là người nước ngoài tỏ ra rất thích thú với loại hình tham quan mới mẻ này. Bà Karen (Canada), khi ngồi thuyền giữa phố cổ ngập nước chia sẻ: “Thật tuyệt. Lần đầu chúng tôi đến Việt Nam, và việc được ngồi thuyền nhỏ đi giữa những mái nhà cổ ngập nước là trải nghiệm không thể quên”. Anh Peter (Anh) cũng kể: “Chúng tôi định chụp ảnh chùa Cầu, nhưng gặp lũ nên đổi sang đi thuyền. Rất lạ và thú vị”.

Ông Nguyễn Cường, người chèo thuyền tại đoạn Nguyễn Phúc Chu – Bạch Đằng, chia sẻ: “Khi lũ về, tuyến đường chở khách thường chạy dọc Nguyễn Phúc Chu, Bạch Đằng, vòng qua Lê Lợi rồi về Nguyễn Thái Học. Mỗi chuyến như vậy giá 150.000-200.000 đồng, sáng làm chừng 8 chuyến, có hôm thu nhập hơn 1,5 triệu đồng.” Ông cũng cho biết chủ ghe bắt buộc trang bị áo phao cho khách trong mùa lũ để đảm bảo an toàn.

Theo ông Nguyễn Văn Mỹ, chuyên gia du lịch cộng đồng, việc khai thác du lịch mùa lũ ở Việt Nam cần được xem là một loại hình đặc thù, đòi hỏi quy trình an toàn nghiêm ngặt như du lịch mạo hiểm. “Không thể xem chuyện chèo thuyền trong nước ngập hay đi giữa phố cổ đang lũ là hoạt động tự phát. Mỗi điểm đến cần có bản đồ an toàn, giới hạn vùng nước, đội cứu hộ túc trực và hướng dẫn viên được đào tạo kỹ năng xử lý khẩn cấp,” ông nói.

Ông Mỹ cho rằng yếu tố rủi ro thường không đến từ thiên nhiên mà từ sự chủ quan của con người. Nhiều du khách chỉ quan tâm tới trải nghiệm lạ, mà quên mất nguy cơ nước chảy xiết, hố ngầm hay điện rò trong khu dân cư. Chính quyền địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng phải phối hợp chặt chẽ: vừa đảm bảo an toàn, vừa giữ cho trải nghiệm mang tính độc đáo, thân thiện. “Nếu được quản lý tốt, du lịch mùa lũ có thể trở thành sản phẩm khác biệt của Việt Nam. Nhưng nếu thiếu kiểm soát, chỉ một sự cố nhỏ cũng đủ khiến hình ảnh du lịch Việt bị tổn hại,” ông nhấn mạnh.