Dự báo chính sách của Nhật Bản dưới thời tân Thủ tướng Takaichi

Vào ngày 21/10, lịch sử chính trường Nhật Bản sang trang khi Quốc hội nước này bầu bà Sanae Takaichi làm Thủ tướng , đánh dấu lần đầu tiên một phụ nữ nắm giữ vị trí cao nhất trong chính phủ.

Tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi (Ảnh: Reuters).

Bà Takaichi, 64 tuổi, lên nắm quyền trong bối cảnh đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền đối mặt những mất mát lớn trong cuộc bầu cử hồi tháng 7, dẫn đến việc đảng này phải liên minh với đảng Duy Tân để duy trì đa số mong manh.

Là chính trị gia bảo thủ cứng rắn, từng được mệnh danh là “người đàn bà thép” và ngưỡng mộ cựu Thủ tướng Anh Margaret Thatcher , bà Takaichi hứa hẹn sẽ dẫn dắt Nhật Bản theo hướng ưu tiên lợi ích quốc gia, tăng cường quốc phòng và phục hồi kinh tế.

Sự kiện này mở ra những dự báo về thay đổi chính sách sâu rộng tại Nhật Bản. Dựa trên lịch sử chính trị của bà Takaichi, với hơn 30 năm kinh nghiệm, từng giữ các vị trí như Bộ trưởng An ninh Kinh tế (2022-2024) và Bộ trưởng Nội vụ (2014-2017, 2019-2020), cùng các tuyên bố tranh cử, nhiều chuyên gia đưa ra dự báo chính sách của Nhật Bản dưới thời tân Thủ tướng.

Hướng tới một Nhật Bản tự chủ hơn

Dưới thời Thủ tướng Takaichi, chính sách đối ngoại của Nhật Bản có thể chuyển hướng mạnh mẽ về phía bảo thủ, nhấn mạnh an ninh quốc phòng và lập trường cứng rắn đối với các thách thức khu vực.

Bà Takaichi, từng là học trò thân cận của cố Thủ tướng Shinzo Abe, được xem là “người thừa kế” di sản của ông Abe trong việc thúc đẩy sửa đổi Hiến pháp 1947 – cụ thể là Điều 9, vốn cấm Nhật Bản duy trì lực lượng quân sự tấn công. Theo tài liệu của LDP do bà soạn thảo, Nhật Bản cần nâng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP vào năm 2027, từ mức 1,5% hiện tại (43.000 tỷ yên, tương đương 280 tỷ USD). Điều này nhằm đối phó với điều mà bà Takaichi thường mô tả là “các mối đe dọa hiện hữu”.

Trong quan hệ với Mỹ, bà Takaichi ủng hộ tăng cường liên minh Tokyo -Washington, nhưng với tinh thần tự chủ hơn. Bà từng phát biểu: “Chúng ta không thể phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ về mọi thứ”, phản ánh lo ngại về chính sách “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Donald Trump. Chuyến thăm của ông Trump đến Tokyo vào cuối tuần này (dự kiến từ 25-27/10) sẽ là thử thách đầu tiên.

Theo Emma Chanlett-Avery, Giám đốc phụ trách chính trị-an ninh tại Viện Chính sách Hiệp hội Châu Á, “Việc điều hướng quan hệ với ông Trump là thách thức lớn đối với bất kỳ lãnh đạo nào”, vì ông Trump có thể yêu cầu Nhật Bản tăng chi phí cho các căn cứ Mỹ (hiện chiếm 2 tỷ USD/năm). Bà Takaichi dự kiến sẽ đàm phán lại thỏa thuận thương mại Mỹ – Nhật trị giá hơn 500 tỷ USD, nhằm bảo vệ ngành sản xuất nội địa khỏi hàng rào thuế quan của Mỹ.

Đối với Trung Quốc và Triều Tiên, chính sách của bà Takaichi được dự báo sẽ “cứng rắn hơn bao giờ hết”. Theo Forbes, bà từng đến thăm đền Yasukuni – địa điểm được coi là biểu tượng quá khứ quân phiệt của Nhật Bản, khiến Trung Quốc và Hàn Quốc phản đối mạnh mẽ.

Ông Tomohiko Taniguchi, cố vấn của ông Abe, đánh giá: “Bà Takaichi sẽ thúc đẩy đầu tư quốc phòng để chống lại sự mở rộng hàng hải của Trung Quốc, nhưng con đường của bà sẽ gập ghềnh do liên minh mong manh trong Quốc hội”. Với Triều Tiên, bà ủng hộ tăng cường hệ thống phòng thủ tên lửa, đặc biệt sau vụ thử nghiệm tên lửa đạn đạo mới của Bình Nhưỡng vào tháng 9.

Với Hàn Quốc, quan hệ Nhật – Hàn có thể căng thẳng do lập trường lịch sử của bà Takaichi. Tuy nhiên, theo phân tích của Viện Carnegie Endowment, bà Takaichi có thể duy trì chính sách “ngoại giao con thoi” với Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung để củng cố hợp tác ba bên với Mỹ.

Về tổng thể, chính sách đối ngoại dưới thời bà Takaichi dự kiến sẽ thúc đẩy chính sách “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở” (FOIP), với ngân sách quốc phòng tăng 10% trong năm tài khóa 2026 (từ 8.700 tỷ yên hiện tại).

Chính sách đối nội: “Sanaenomics” và thách thức xã hội

Thủ tướng Sanae Takaichi và các thành viên nội các ra mắt ngày 21/10 (Ảnh: Reuters).

Về đối nội, tân Thủ tướng Nhật Bản nhiều khả năng sẽ tập trung vào phục hồi kinh tế qua mô hình “Sanaenomics” – phiên bản nâng cấp của “Abenomics” dưới thời ông Abe. Ba trụ cột chính bao gồm: nới lỏng tiền tệ (giữ lãi suất thấp), chi tiêu công mạnh mẽ (tăng đầu tư hạ tầng lên 15.000 tỷ yên/năm) và cải cách cơ cấu (hỗ trợ công nghệ cao như năng lượng hạt nhân và an ninh mạng).

Bà Takaichi cũng ủng hộ tăng lương và trợ cấp để cải thiện đời sống, nhắm đến mức lương tối thiểu trung bình 1.500 yên/giờ vào năm 2030 (từ 1.000 yên hiện tại).

Về an ninh kinh tế, bà đề xuất “Đạo luật An ninh Kinh tế Toàn diện” để ngăn chặn rò rỉ công nghệ sang Trung Quốc, đặc biệt từ sinh viên và kỹ sư nước ngoài. Điều này phù hợp với xu hướng toàn cầu, khi Nhật Bản đã hạn chế xuất khẩu chip sang Trung Quốc từ năm 2023.

Về nhập cư, chính sách của Nhật Bản được dự báo sẽ thắt chặt hơn. Bà Takaichi từng tuyên bố rằng “những người nhập cư vì lý do kinh tế giả dạng tị nạn sẽ bị trục xuất”, và đề xuất cơ quan mới để xử lý visa quá hạn và du lịch quá tải. Với dân số già hóa (29% dân số trên 65 tuổi năm 2025), Nhật Bản cần lao động nước ngoài (hiện khoảng 2 triệu người), nhưng bà ưu tiên “sống chung có trật tự” với người dân địa phương.

Dù đầy tham vọng, chính quyền của bà Takaichi cũng đối mặt với thách thức lớn đó là liên minh yếu (đảng LDP cầm quyền chỉ có 191/465 ghế Hạ viện), có thể dẫn đến bế tắc lập pháp. Nợ công cao và lạm phát (2,5% năm 2025) có thể hạn chế chi tiêu.

Chuyên gia Julian Ryall từ DW cảnh báo: “Thủ tướng Takaichi phải cân bằng quan hệ với chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump mà không phải hy sinh lợi ích “Nhật Bản trên hết”. Nếu thành công, bà có thể đưa Nhật Bản trở lại đỉnh cao, nhưng thất bại có thể dẫn đến bầu cử sớm trước 2028.

Dưới thời Thủ tướng Takaichi, Nhật Bản dự kiến sẽ mạnh mẽ hơn về quốc phòng và kinh tế, nhưng phải đối phó với rủi ro địa chính trị và nội bộ. Sự lãnh đạo của bà không chỉ là cột mốc lịch sử mà còn là bài kiểm tra cho một Nhật Bản đang chuyển mình trong thế giới đầy biến động.