Dự báo biện pháp đối phó với Mỹ của Trung Quốc khi ông Trump trở lại

Bắc Kinh được dự báo sẽ đứng trước nhiều biến động và sự cạnh tranh hơn với Mỹ, mặc dù nền kinh tế đang chậm chạp của họ có thể hạn chế các lựa chọn “phản công”.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu tại Bắc Kinh. Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ New York Times, trong năm qua, Mỹ và Trung Quốc đã cố gắng kiểm soát cuộc cạnh tranh của họ để trấn an thế giới rằng căng thẳng giữa các siêu cường sẽ không leo thang thành xung đột. Nhưng việc ông Trump trở lại Nhà Trắng có thể sẽ làm đảo lộn sự cân bằng mong manh đó.

Là một chính khách có những quan điểm và chính sách khó đoán, ông Trump đã cam kết sẽ áp thuế đối với toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Bắc Kinh chắc chắn đã có thể đưa ra kết luận sau nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump rằng ông có ý định tiến hành một cuộc cạnh tranh khốc liệt với Trung Quốc.

Ryan Hass, giám đốc Trung tâm Trung Quốc John L. Thornton tại Viện Brookings, đánh giá. “Ông Tập Cận Bình sẽ cởi mở với mối quan hệ cấp lãnh đạo thân thiện hơn với ông Trump, nhưng ông ấy sẽ không mong đợi một mối quan hệ cá nhân nồng ấm hơn sẽ làm giảm bớt động lực cạnh tranh của Mỹ đối với Trung Quốc”.

Củng cố quan điểm của Bắc Kinh là thực tế về sự đồng thuận lưỡng đảng tại Mỹ trong việc đối đầu với Trung Quốc. Ông Trump có thể đã bắt đầu một kỷ nguyên cạnh tranh quyết liệt với cuộc chiến thương mại và sự ủng hộ ngày càng tăng của Mỹ đối với Đài Loan/Trung Quốc, nhưng cách tiếp cận đó không thay đổi dưới thời Tổng thống Biden.

Áp lực từ Mỹ có thể sẽ được tăng cường. Ông Tập Cận Bình đã cáo buộc chính quyền Biden kiềm chế Trung Quốc một cách bất công. Ông chỉ ra các thỏa thuận an ninh ngày càng sâu sắc giữa Mỹ và các đồng minh và đối tác của họ ở châu Á; các hạn chế đối với việc Trung Quốc tiếp cận công nghệ của Mỹ như chip tiên tiến; và việc sử dụng các lệnh trừng phạt nhằm vào Bắc Kinh vì sự ủng hộ ngầm của nước này đối với Nga liên quan đến xung đột ở Ukraine.

Mặc dù các chi tiết chính xác về chương trình nghị sự chính sách đối ngoại của ông Trump có thể vẫn chưa rõ ràng cho đến khi ông chọn được nội các của mình, nhưng Trung Quốc đã cho thấy rằng họ đã chuẩn bị tốt hơn cho bất cứ điều gì sắp xảy ra, so với nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump.

Chỉ trong tháng qua, Trung Quốc đã làm thân với các đồng minh và đối tác của Mỹ. Họ đã đạt được thỏa thuận với Ấn Độ để giảm bớt căng thẳng biên giới và quân đội Trung Quốc đã trao đổi đồ ngọt với quân đội Ấn Độ trong lễ hội Divali, dọc theo lãnh thổ tranh chấp. Bắc Kinh cũng đã tiếp đón các quan chức cấp cao của Anh và Nhật Bản để xoa dịu mối quan hệ. Và họ đã dỡ bỏ các hạn chế đối với các mặt hàng xuất khẩu chính của Australia sang Trung Quốc, như rượu vang và tôm hùm.

Trong những năm qua, Trung Quốc cũng đã tăng gấp đôi nỗ lực để tự chủ hơn về công nghệ, đầu tư hàng tỷ USD vào việc phát triển các loại chip hàng đầu của riêng mình. Và nước này đã tiếp tục xây dựng quân đội của mình.

Tuy nhiên, nỗ lực của Trung Quốc nhằm bảo vệ mình khỏi cú sốc tiềm tàng từ ông Trump có thể bị hạn chế bởi nền kinh tế đang chậm chạp của nước này, vốn bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng bất động sản. Trung Quốc đã không dễ bị tổn thương như vậy trong chính quyền ông Trump nhiệm kỳ đầu và lần này họ có thể có ít lựa chọn hơn để trả đũa trong một cuộc chiến thương mại.

Một số tiếng nói ở Trung Quốc đang thúc giục nước này kiềm chế. Jia Qingguo, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Bắc Kinh, đã thúc giục Trung Quốc chuẩn bị cho sự cạnh tranh lớn hơn với Mỹ không chỉ bằng cách đầu tư vào quân đội và kinh tế mà còn bằng cách tránh xung đột quân sự ngoài ý muốn ở Biển Đông và Đài Loan, và tránh các tranh chấp không cần thiết với các quốc gia khác.

Nhưng một số nhà phân tích Trung Quốc như Zhou Bo, một đại tá đã nghỉ hưu của Quân đội Giải phóng Nhân dân và là thành viên cấp cao tại Trung tâm An ninh và Chiến lược Quốc tế của Đại học Thanh Hoa tại Bắc Kinh, cho biết Trung Quốc đang trở nên tốt hơn trong việc đối phó với Mỹ vì họ đã vượt qua được phong cách đối đầu của ông Trump ở nhiệm kỳ đầu.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc gặp tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 9/11/2017. Ảnh: AFP/ TTXVN

Trung Quốc đã từng đáp trả lại chính sách “ngoại giao Twitter” dữ dội của ông Trump bằng cách đưa ra chiến thuật chính trị mạnh mẽ và gay gắt được gọi là “Chiến binh sói”. Và để chống lại việc xây dựng liên minh dân chủ của Tổng thống Biden, Trung Quốc đã tích cực tìm kiếm mối quan hệ sâu sắc hơn với các quốc gia đang phát triển và với Nga. Khi Mỹ tăng cường mối quan hệ với Đài Loan/Trung Quốc, Bắc Kinh đã tăng cường các cuộc tập trận gần đó.

“Một số người ở Trung Quốc nói rằng ông Trump đã đập Trung Quốc bằng búa và ông Biden đã cắt Trung Quốc bằng dao phẫu thuật”, ông Zhou nói. “Chúng tôi đã trải qua cả hai điều đó. Nhưng xu hướng là Trung Quốc đang mạnh lên, bất chấp căng thẳng”.

Mối quan hệ đã xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ vào đầu năm 2023 sau khi Mỹ bắn hạ một khinh khí cầu do thám của Trung Quốc bay qua bầu trời nước này. Nhưng mối quan hệ đã ổn định trong năm qua khi chính quyền Tổng thống Biden nhấn mạnh vào ngoại giao chuyên sâu – cử Cố vấn An ninh quốc gia Jake Sullivan đến gặp nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, Vương Nghị nhiều lần.

Liệu sự tương tác như vậy có tiếp tục dưới thời chính quyền ông Trump hay không sẽ phụ thuộc một phần vào việc Tổng thống Mỹ đắc cử sẽ chọn ai làm cố vấn. Những người đó có thể bao gồm những người theo chủ nghĩa diều hâu với Trung Quốc, chẳng hạn như Robert E. Lighthizer, cựu đại diện thương mại Mỹ. Tùy thuộc vào người được chọn, các thành viên nội các của ông cũng có thể kiềm chế xu hướng tương tác của ông Trump và thay vào đó ủng hộ một cách tiếp cận mang tính ý thức hệ hơn đối với Trung Quốc.

Chính sách “Nước Mỹ trên hết” theo chủ nghĩa cô lập của ông Trump cũng có thể khiến Washington làm suy yếu các liên minh của mình trên toàn thế giới. Điều đó có thể tạo cơ hội cho Trung Quốc lấp đầy khoảng trống và mở rộng ảnh hưởng toàn cầu của mình.