Động đất thử thách vai trò lãnh đạo của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ trước thềm bầu cử

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoan đã phản ứng mạnh với những lời chỉ trích nhưng đã thừa nhận những thiếu sót trong xử lý hậu quả động đất.

Điều này cho thấy cách phản ứng của ông đối với trận động đất kinh hoàng vừa xảy ra sẽ định hình những tháng cuối cùng của chiến dịch bầu cử.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan phát biểu trong chuyến thăm khu vực xảy ra động đất tại Diyarbakir ngày 11/2. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo tờ Financial Times, trong chuyến thăm thành phố Kahramanmara ngày 8/2, Tổng thống Erdoan đã chỉ trích những người mà ông cáo buộc đã lợi dụng thảm họa để thúc đẩy chương trình nghị sự riêng.

Bài phát biểu đã cho thấy thách thức của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ trong duy trì sự ủng hộ của người dân sau một trong những thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất của nước này trong nhiều thập kỷ. Thảm họa xảy ra chỉ ba tháng trước cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội mà các cuộc bầu cử này vốn được coi là khó khăn nhất của ông trong hai thập kỷ cầm quyền.

Ông Erdoan nói: “Tôi không muốn các bạn tạo cơ hội cho những kẻ khiêu khích. Các phương tiện truyền thông không nên cho họ cơ hội. . . Giờ là lúc đoàn kết”.

Tổng thống Erdoan đã dẫn dắt Thổ Nhĩ Kỳ qua một thời kỳ thịnh vượng kinh tế trong giai đoạn đầu của nhiệm kỳ, nhưng sau đó, ông đã nghiêng về lập trường cứng rắn hơn kể từ các cuộc biểu tình vào năm 2013 và âm mưu đảo chính ba năm sau đó. Trong những năm gần đây, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ siết chặt các tổ chức nhà nước.

Cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội vào tháng 5 tới là một trong số ít cơ hội mà các đối thủ của ông Erdoan có để thay đổi cán cân.

Tỷ lệ ủng hộ Tổng thống Erdoan đã giảm xuống trước khi thảm họa xảy ra, trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ đang trải qua cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt nghiêm trọng, mà các nhà kinh tế cho rằng là do các chính sách kinh tế cứng rắn mà chính phủ, ngân hàng trung ương nước này theo đuổi.

Điều gì xảy ra tiếp theo phụ thuộc vào cách cử tri cảm nhận phản ứng của nhà lãnh đạo 68 tuổi này đối với cuộc khủng hoảng ngày càng sâu rộng. Các nhà phân tích đưa ra nhiều quan điểm trái chiều về việc liệu các sự kiện liên quan động đất sẽ làm tổn hại hay cải thiện triển vọng bầu cử của ông Erdoan.

Ông Emre Peker, Giám đốc khu vực châu Âu của tổ chức cố vấn Eurasia Group, nhận định: “Với mức độ nghiêm trọng của thảm họa, phản ứng đã diễn ra nhanh chóng và khá mạnh mẽ. Nếu duy trì được mức độ phản ứng mạnh mẽ này, thì Tổng thống Erdoan sẽ có lợi trong thời gian chuẩn bị cho cuộc bầu cử”.

Nhưng ông Selim Koru, nhà phân tích tại tổ chức tư vấn Tepav, phản bác rằng: “Mọi người đang khốn khổ và họ có xu hướng bỏ phiếu ủng hộ thay đổi khi họ khốn khổ”. Theo ông Koru, người dân Thổ Nhĩ Kỳ đang gặp khó khăn vì cả trận động đất và lạm phát cao. Ông cho rằng chính phủ sẽ tìm cách hoãn cuộc bầu cử, một phần vì những thách thức trong thu gom phiếu bầu ở những khu vực bị thiệt hại nặng nề sau động đất.

Các đảng đối lập Thổ Nhĩ Kỳ đã bám sát trận động đất và tìm kiếm cơ hội để chỉ trích Tổng thống. Ông Kemal Kldarolu, lãnh đạo đảng Nhân dân Cộng hòa (CHP) đối lập lớn nhất, nói: “Nếu ai đó chịu trách nhiệm chính về việc này thì đó chính là ông Erdoan. Hơn 20 năm, chính phủ này đã không chuẩn bị sẵn sàng cho đất nước trong trường hợp xảy ra động đất”.

Thảm họa động đất có thể sẽ thu hẹp quy mô chiến dịch vận động bầu cử khi trọng tâm chuyển sang tìm kiếm và chăm sóc những người sống sót, dọn dẹp đống đổ nát và xây dựng lại cơ sở hạ tầng. Hiện tại, liên minh các đảng đối lập do CHP lãnh đạo đã hoãn cuộc họp vào tuần tới mà trong cuộc họp này, họ dự kiến công bố người tranh cử với Tổng thống Erdoan.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan phát biểu tại thủ đô Ankara. Ảnh: AFP/TTXVN

Tình trạng khẩn cấp kéo dài ba tháng tại các khu vực bị ảnh hưởng cũng có thể được ông Erdoan tận dụng. Ông Peker cho rằng tình trạng khẩn cấp đã mang lại cho ông Erdoan một nền tảng mở rộng để thể hiện sức mạnh và đánh bóng hình ảnh của một nhà lãnh đạo có ảnh hưởng.

Ông Gke Gken, Phó chủ tịch CHP phát biểu: “Chúng tôi sẽ không công nhận quy tắc khẩn cấp nếu quyền hạn bị lạm dụng”.

Nhà phân tích Koru cho rằng đã có một cuộc chiến toàn diện trên các phương tiện truyền thông sau trận động đất, nhấn mạnh tình trạng chia rẽ sâu sắc trong phản ứng của chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ.

Các nhà phân tích đều nói cách xử lý hậu quả động đất của Tổng thống Erdoan sẽ được so sánh với phản ứng trong trận động đất năm 1999 khiến 17.000 người thiệt mạng. Một liên minh cần quyền khi đó đã bị chỉ trích mạnh vì từ chối sự giúp đỡ của quốc tế và không cập nhật rõ ràng thông tin.

Ông Peker nhận xét: “Ngược lại, Tổng thống Erdoan đã thể hiện vai trò lãnh đạo mạnh mẽ, rõ ràng và tương đối minh bạch, đồng thời huy động nhanh chóng mọi nguồn lực sẵn có và không coi đây là vấn đề đáng tự hào, ngay lập tức chấp nhận và tạo điều kiện cho viện trợ quốc tế”. Ông cho rằng việc chính phủ tung ra gói hỗ trợ 5,3 tỷ USD cho thấy công tác phối hợp tốt hơn so với động đất năm 1999.

Tuy nhiên, để nhắc nhở về tầm quan trọng của các động thái mà Tổng thống Erdoan đưa ra trước cuộc bầu cử, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng bất kỳ sai lầm nào cũng sẽ phải trả giá đắt.

Tính tới ngày 13/2, số người chết do động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria đã lên tới trên 33.000 người.