“Dọn đường” để cá ngừ vươn mạnh ra thế giới
Cá ngừ Việt Nam với trữ lượng và tiềm năng khai thác lớn, hiện là mặt hàng được tiêu thụ tại nhiều quốc gia trên thế giới, giá trị kim ngạch xuất khẩu chiếm hơn 7% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của cả nước – đứng thứ 3 (chỉ sau tôm và cá tra).
Thời gian tới, cơ hội cho ngành hàng này sẽ tiếp tục gia tăng khi các Hiệp định Thương mại tự do mới được ký kết, hứa hẹn sẽ tạo nhiều thuận lợi hơn cho ngành hàng cá ngừ Việt Nam.
Nguồn lợi phong phú
Hiện có 9 loài cá ngừ phân bố ở các vùng biển Việt Nam, bao gồm nhóm cá ngừ đại dương và cá ngừ nhỏ ven bờ; trữ lượng ước tính khoảng 600.000 tấn, trong đó, cá ngừ sọc dưa chiếm hơn 50%; sản lượng khai thác cá ngừ trong 6 tháng đầu năm 2016 ước đạt 11.152 tấn (Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa là 3 tỉnh khai thác lớn nhất).
Theo báo cáo của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, 6 tháng đầu năm 2016, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đạt gần 225 triệu USD, giảm không đáng kể so với cùng kỳ năm 2015 (0,01%). Trong đó, các mặt hàng mã HS03 chiếm 59,8% (tăng 10,8% so với cùng kỳ 2015), bao gồm cá ngừ sống/tươi/đông lạnh/khô; trái lại, các mặt hàng mã HS16 giảm 12,7% so với cùng kỳ năm 2015, bao gồm cá ngừ đóng hộp, cá ngừ chế biến; đặc biệt, mặt hàng cá ngừ đóng hộp giảm mạnh (18,4%). Từ năm 2013 đến nay, Việt Nam đã chuyển từ xuất khẩu nhiều mặt hàng cá đóng hộp sang xuất khẩu thăn cá ngừ.
Ngư dân Bình Định khai thác cá ngừ. Ảnh: Dũ Tuấn
Nếu xét về giá trị thì Mỹ và EU là 2 thị trường lớn, lần lượt nhập khẩu 41% và 23%, tiếp đến là khối ASEAN 9%. Cụ thể, 6 tháng đầu năm 2016, Mỹ đã nhập khẩu 92,8 triệu USD (giảm nhẹ 0,2% so với cùng kỳ năm 2015), EU nhập khẩu 50,8 triệu USD (giảm 6,6%), ASEAN 21,2 triệu USD (tăng 24,5%); Do Nhật Bản giảm nhập khẩu (10,5%), trong khi Israel nhập khẩu tăng lên (6,5%) nên 2 thị trường này trở thành ngang nhau – đạt trên dưới 8,6 triệu USD. Tuy nhiên, nổi bật nhất vẫn là thị trường Trung Quốc, nhập khẩu tăng 108%, đạt trên 12 triệu USD.
Video đang HOT
Để mặt hàng cá ngừ đứng vững trên thị trường thế giới
Trước mắt, Việt Nam phải cố gắng đáp ứng được Tiêu chuẩn MSC, là tiêu chuẩn nghề cá bền vững dựa trên hướng dẫn thực hành cải thiện nghề cá tốt nhất (thế giới hiện có 200 nghề cá được Chứng nhận MSC; tại Việt Nam, hiện có mặt hàng nghêu Bến Tre đã nhận được chứng nhận này). Tiếp đến, cá ngừ Việt Nam phải đáp ứng các yêu cầu quốc tế về chứng nhận “an toàn cá heo”.
Tại Mỹ, Cơ quan quản lý Khí quyển và Đại dương quốc gia (NOAA) đã ban hành Quy định an toàn cá heo (có hiệu lực từ ngày 22.3.2016), Giấy chứng nhận thuyền trưởng, Khóa đào tạo thuyền trưởng và hồ sơ, Chứng nhận xuất xứ thủy sản.
Hiện tại, trên website chính thức của NOAA đã đăng mẫu “Báo cáo của thuyền trưởng” (bằng tiếng Việt) và mẫu 370 – Chứng nhận xuất xứ thủy sản. Về mục đích khóa đào tạo thuyền trưởng, nhằm cung cấp cho thuyền trưởng 4 kỹ năng: Nhận biết được cá heo nào thuộc họ cá heo đại dương Delphinidae; Nhận biết việc “cố ý triển khai ngư cụ hoặc bao vây cá heo”; nhận biết cá heo bị chết hoặc bị thương nặng; tách riêng cá ngừ thành 2 nhóm “an toàn với cá heo” và “không an toàn với cá heo”.
Phía EU cũng có yêu cầu Chứng nhận An toàn Cá heo. Các quy định của Chứng nhận này được lập bởi EII (Earth & Island Institute). Đối với Việt Nam, khi xuất khẩu cá ngừ sang EU sẽ phải ký kết các điều khoản của EII và chấp nhận việc EII thẩm tra hàng năm, giám sát lượng cập cảng.
EII đã đề ra 5 tiêu chuẩn an toàn cá heo, thực chất là 5 điều khoản, quy định chặt chẽ các điều kiện bắt buộc trong tất cả các hoạt động (từ đánh bắt cá ngừ đến bảo quản bằng hầm tàu, chế biến, bảo quản trong kho lạnh). Bên cạnh đó, EII cũng đã nêu rõ quy trình áp dụng Nhãn an toàn cá heo và một loạt các chính sách an toàn cá heo; đồng thời, triển khai Chương trình giám sát quốc tế (IMP), thường xuyên kiểm tra cá ngừ tại các nhà máy đóng hộp, bến cảng, tàu đánh cá… nhằm đảm bảo với người tiêu dùng rằng cá ngừ mà họ mua thực sự an toàn với cá heo. IMP tập trung nhiều vào các nhà máy sản xuất cá ngừ đóng hộp (cá ngừ được đánh bắt bằng lưới vây, lưới rê).
Theo Danviet
Tổ chức lại chuỗi giá trị cá ngừ VN: Ngư dân vẫn phải tự mày mò
Được xác định là một trong những ngành mũi nhọn phát triển thủy sản, nhưng công nghệ khai thác cá ngừ của Việt Nam hiện vẫn còn quá lạc hậu. Ngư dân chủ yếu vẫn phải tự mày mò nghiên cứu...
Kỹ thuật khai thác lạc hậu
Theo Tổng cục Thủy sản (Bộ NNPTNT), cả nước hiện có khoảng 3.500 chiếc tàu khai thác cá ngừ đại dương, (chiếm 14% số tàu cá xa bờ), với khoảng 35.000 ngư dân tham gia. Trữ lượng cá ngừ có thể khai thác cũng rất lớn, ước tính khoảng 600.000 tấn/năm, trong đó cá ngừ vằn chiếm ưu thế, với khả năng khai thác khoảng 200.000 tấn/năm. Trong vòng 5 năm qua, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ đã tăng mạnh từ 188 triệu USD năm 2008 lên 520 triệu USD năm 2013.
Ngư dân Bình Định đưa cá ngừ đại dương lên bờ. Ảnh: Dũ Tuấn
Để đưa cá ngừ lên tầm cao mới, buộc phải nhanh chóng phát triển chuỗi giá trị cả xuất khẩu lẫn tiêu thụ nội địa vì nghề khai thác cá ngừ Việt Nam còn tồn tại nhiều bất cập. Giá cá ngừ liên tục sụt giảm từ 2013 đến nay.
Tuy nhiên, theo ông Phạm Ngọc Tuấn - Phó Vụ trưởng Vụ Khai thác thủy sản (Tổng cục Thủy sản), khai thác cá ngừ vẫn là khâu yếu nhất trong chuỗi sản xuất vì chất lượng đội tàu, công nghệ khai thác và trình độ ngư dân đều thấp dẫn đến năng suất và chất lượng sản phẩm không được cải thiện. "Điều này cho thấy, cần nâng cao tính liên kết cả dọc và ngang trong toàn chuỗi để hài hòa lợi ích các tác nhân, phát triển bền vững trong mô hình: Thu mua - chế biến - tiêu thụ - xuất khẩu" - ông Tuấn nói.
Theo ông Tuấn, ngư dân hiện hầu hết phải tự mày mò nghiên cứu để phát triển ngành nghề, sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng còn nhiều hạn chế. Ngư dân chưa nhận được nhiều sự hỗ trợ và chia sẻ lợi ích từ doanh nghiệp, các cơ sở thu mua. "Thực tế cho thấy, hoạt động khai thác thời gian qua không hiệu quả, thiếu bền vững và ngư dân luôn là đối tượng chịu rủi ro, bất lợi nhiều nhất trong chuỗi" - ông Tuấn nhận định.
Cần tổ chức lại theo chuỗi
Theo ông Nguyễn Ngọc Oai - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, nguyên nhân cơ bản dẫn đến ngành khai thác cá ngừ hiện nay còn yếu là do công nghệ, kỹ thuật trong khai thác, bảo quản, nhất là khâu tổ chức thu mua còn nhiều bất cập. Điều này dẫn đến nghịch lý là trong khi số tàu khai thác tăng, kéo theo sản lượng cá ngừ tăng nhanh, nhưng chất lượng và giá trị sản phẩm lại giảm, ảnh hưởng uy tín và thương hiệu cá ngừ Việt Nam.
Ông Chu Tiến Vĩnh - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam cho biết, một trong những cái khó đối với nghề khai thác cá ngừ là Nhà nước chưa thực sự xác định cá ngừ là đối tượng chủ lực và có giá trị kinh tế đối với nghề khai thác thủy sản xa bờ. Việc khai thác thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm này còn đang ở diện tự phát.
"Việc chọn đối tượng cá ngừ đại dương để tổ chức sản xuất theo chuỗi không chỉ nhằm phát triển hiệu quả và bền vững nghề khai thác này mà còn tạo sự đột phá, làm tiền đề nhân rộng đối với các đối tượng và nghề khai thác hải sản xa bờ khác" - ông Vĩnh nói.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), hiện các tổ chức quốc tế và các nhà tiêu dùng sản phẩm cá ngừ trên thế giới ngày càng đòi hỏi khắt khe hơn về tiêu chuẩn, nguồn gốc xuất xứ, tính khai thác bền vững của sản phẩm. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng phải cạnh tranh với các nước như Philippines, Ecuador, Mauritius... với những lợi thế và điều kiện địa lý cũng như năng lực khai thác cá ngừ của họ.
Nhận định về nghề khai thác cá ngừ đại dương, ông Vũ Đình Đáp - Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam cho biết, nghề này vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, manh mún; ý thức của người dân về khai thác bền vững vẫn chưa cao. Ngư dân quá tập trung vào sản lượng khai thác, doanh thu mà chưa quan tâm nhiều đến chất lượng cá sau thu hoạch.
Để khai thác, chế biến cá ngừ trở thành ngành sản xuất phát triển tương xứng với tiềm năng, đáp ứng được nhu cầu của thị trường, Bộ NNPTNT đã xây dựng đề án Tổ chức khai thác, thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi. Theo đó hoạt động khai thác, chế biến cá ngừ sẽ được định hướng phát triển theo hướng công nghiệp, hiện đại, gắn với bảo đảm an ninh quốc phòng và bảo vệ chủ quyền trên biển.
Đề án sẽ được thực hiện tại 3 tỉnh: Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa. Theo đó đến năm 2017, toàn bộ tàu câu cá ngừ đại dương và 50% số tàu khai thác bằng nghề lưới vây cá ngừ hoạt động trên biển sẽ được giám sát, quản lý với mục tiêu giảm tổn thất sau thu hoạch đối với sản phẩm cá ngừ đại dương xuống dưới 10%, đồng thời thực hiện việc kiểm soát và truy xuất nguồn gốc sản phẩm cá ngừ.
Bộ sẽ thực hiện mô hình thí điểm khai thác, chế biến cá ngừ theo chuỗi. Hoạt động khai thác cá ngừ được tổ chức lại bằng việc cấp hạn ngạch, đóng mở ngư trường khai thác phù hợp theo mùa vụ.
Trong 6 tháng đầu năm, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam ở các thị trường trọng điểm hầu hết đều sụt giảm. Thị trường Mỹ giảm 0,2% (đạt 92,8 triệu USD); giảm 6,6% ở thị trường EU (50,8 triệu USD) và Nhật giảm 10,5% (8,7 triệu), nhưng lại tăng 24,5% (21 triệu USD) ở thị trường ASEAN. VASEP dự báo xuất khẩu cá ngừ quý 3 năm 2016 sẽ tăng 5% và đạt 125 triệu USD.
Theo Danviet
Vật vã thông luồng cảng cá ngừ Tuy Hòa Sau nhiều tháng "đứng bánh", cảng cá ngừ đại dương Tuy Hòa (Phú Yên) đã nhộn nhịp trở lại từ giữa tháng 6.2016. Biết bao nhọc nhằn để nạo vét, thông luồng cửa biển Đà Diễn, nhưng mọi chuyện vẫn chỉ là tạm thời... Tàu thuyền mắc cạn Theo ông Phan Thuẩn - Chủ tịch Nghiệp đoàn Nghề cá phường 6 Tuy Hòa,...