Độc đáo kiểu nhà hòa vào mặt đất

Ở Iceland có những ngôi nhà đồng điệu với thiên nhiên đến nỗi nếu không chú ý, bạn sẽ không phát hiện ra, vì cả tường lẫn mái đều là cỏ tươi.

Nhà cỏ tươi có cả mái lẫn tường là các phiến đất cỏ dày.

Ở vùng Tây Bắc xa xôi của Iceland có những ngôi nhà đồng điệu với thiên nhiên đến nỗi nếu không chú ý, bạn sẽ không phát hiện ra, vì cả tường lẫn mái đều là cỏ tươi. Nó được người Iceland gọi bằng cái tên giản dị – Torfbir (nhà cỏ).

“Xanh” đích thực

Nhắc đến xây dựng “xanh”, chúng ta thường nghĩ đến việc sử dụng các nguyên vật liệu an toàn với môi trường như tre, tranh, bùn… Càng là rừng sâu núi thẳm, xây dựng “xanh” càng dễ dàng vì sẵn tài nguyên thiên nhiên.

Tây Bắc Iceland rất xa xôi nhưng lại ngoài khái niệm “giàu có tài nguyên thiên nhiên”. Vì nhiệt độ thường xuyên dưới 0 độ C và mặt đất gần như bị tuyết phủ quanh năm nên tài nguyên xây dựng sẵn có nhất ở đây chỉ là đá. Khoảng thế kỷ IX, người Bắc Âu phát hiện hòn đảo Iceland.

Ở thời đại này, bán đảo Scandinavia xanh toàn phần, đâu đâu cũng là rừng rậm rạp. Vậy mà riêng tại Iceland, tỷ lệ che phủ của rừng chỉ đạt khoảng 30%. Ở vùng Tây Bắc hẻo lánh, cây gỗ là tài nguyên cực hiếm.

Đá ở Tây Bắc Iceland đa phần là bazan, nổi tiếng cứng, rất khó đục đẽo. Những người Bắc Âu di cư muốn trụ lại đây chỉ có thể trông chờ vớt gỗ trôi trên biển song, bất chấp sự thiếu thốn nguyên vật liệu, họ vẫn thành công xây dựng nhà ở với sự hỗ trợ của cỏ tươi.

Từ cuối Hè đến đầu Thu, sau khi trải qua khoảng thời gian ấm áp nhất trong năm, mặt đất Tây Bắc Iceland xanh um tùm. Nhờ độ ẩm vừa phải, rễ cỏ đâm sâu, bám chặt vào từng thớ đất. Sau khi vớt đủ gỗ trôi, người định cư khéo léo kết hợp chúng với đá bazan, ghép thành khung nhà.

Thay vì cắt cỏ đánh tranh thành phên để lợp và be, họ xén luôn cả đất thành những phiến đất cỏ dày tầm 1m, chất lên mái và áp lên tường khung nhà, tạo nên công trình ở giản dị là Torfbir (nhà cỏ tươi).

Với mái và tường bằng các phiến đất cỏ mọc dày, Torfbir hòa làm một với mặt bằng xung quanh. Mùa Đông, nó lẫn trong lớp tuyết phủ kín vạn vật. Mùa Xuân, nó nảy mầm trở lại, sang Hè là tươi tốt um tùm và đến Thu cũng dần vàng úa. Nhìn từ xa, nhà cỏ chỉ như nấm đất trồi lên. Nếu không có cửa vào được làm bằng khung gỗ và sơn màu nổi, người nhìn khó nhận ra nấm đất đó chính là công trình ở.

Tây Bắc Iceland là vùng đất trống trơn, chỉ giàu mỗi cỏ và cây bụi.

Kỹ thuật tinh tế

“Cỏ là tất cả những gì mà tổ tiên của chúng tôi có ở vùng đất Tây Bắc này”, Sigridur Sigurdadottir, chuyên gia sân cỏ nổi tiếng người Iceland cho biết. Từ thế kỷ đầu định cư cho đến tận cuối thế kỷ XX, nhà trên quốc đảo Iceland đa phần là Torfbir. Không chỉ nhà ở mà toàn bộ các kiểu công trình từ chuồng trại cho đến nhà thờ đều là kiến trúc bằng cỏ.

“Với người dân Iceland chúng tôi, Torfbir không phải quá khứ xa xôi. Thế hệ ông tôi, nhiều người vẫn sống trong nhà cỏ. Thập niên 1990, Torfbir vẫn được xây dựng”, Berglind Thorsteinsdottir, chuyên gia phục hồi nhà cỏ tươi người Iceland tự hào nói.

Mặc dù cấu trúc đơn giản, Torfbir không dễ xây dựng. Thợ làm Torfbir phải là những người quen thuộc với khí hậu và tài nguyên vùng Tây Bắc Iceland. Tùy vào thời tiết, họ xác định thời điểm tốt nhất để xắt lát đất cỏ. Mỗi phiến đất cỏ đều phải được đo lường tỉ mỉ và cắt bằng bặn.

Có 2 kiểu phiến đất cỏ là phiến hình tam giác và phiến hình chữ nhật. Phiến hình tam giác thường được dùng để lợp mái còn phiến chữ nhật thì be tường. Yêu cầu đối với cả việc lợp mái lẫn be tường đều là sự ăn khớp tuyệt đối, vừa tránh được có khe hở gây dột vừa tăng cường độ bền chắc cho ngôi nhà.

Torfbir cũng có 2 dạng, nhà đơn và nhà phức hợp. Nhà phức hợp là sự ghép nối của nhiều nhà đơn lại với nhau. Nhờ ghép sát, chúng chung nhiều bức tường nên giúp giảm thiểu nguyên vật liệu. Bên trong Torfbir rất ấm áp. Suốt từ thế kỷ IX – XVIII, dù không hề được trang bị hệ thống sưởi, nó vẫn cách nhiệt hoàn hảo với bên ngoài.

Thế kỷ XIX, các nguyên vật liệu xây dựng nhập khẩu như gỗ, đá, xi măng… lần lượt có mặt khắp Iceland. Người dân ở đây vẫn trung thành với Torfbir vì các kiểu nhà mới… quá lạnh. Rất nhiều người, sau khi chuyển vào sống trong nhà bê tông đã quay về nhà cỏ tươi chỉ vì không chịu nổi cái rét.

‘Gạch’ và ‘ngói’ phiến đất cỏ được đo đạc tỉ mỉ và cắt xén bằng bặn.

Thế kỷ XX, thế giới bên ngoài đua nhau phàn nàn về “điều kiện sống không lành mạnh của nhà cỏ tươi”. Cùng với sự phát triển của xây dựng hiện đại, họ dần dần thành công kéo người Iceland ra khỏi các ngôi nhà như lẫn vào đất. Song, trái với đánh giá từ bên ngoài, Torfbir không hề “thiếu lành mạnh”.

“Chúng là những sinh vật sống, chuyển mình và đổi mới liên tục, không chỉ là kiến trúc xanh đích thực đầy an toàn, mà còn mang tính thẩm mỹ, chứa đựng bản sắc văn hóa”, Hjrleifur Stefánsson – kiến trúc sư người Iceland đánh giá cao.

Trong kỷ nguyên ưu tiên xây dựng “xanh” ngày nay, người Iceland tự hào có di sản kiến trúc “xanh” nhất. Kể từ khi bước vào thế kỷ XXI, họ tích cực khôi phục Torfbir. Tại một số nơi, Torfbir không chỉ là nhà ở, mà còn là kiến trúc phục vụ du khách.

“Trải qua nhiều thế kỷ, cha ông chúng tôi đã tinh chỉnh và tìm ra kỹ thuật xây dựng Torfbir hoàn hảo nhất. Bây giờ, chúng tôi đang nỗ lực học theo và kết hợp với các kỹ thuật mới để tạo ra Torfbir tuyệt mỹ hơn”, chị Sigurdson khẳng định.

Ngày nay, khi đến thăm vùng Tây Bắc Iceland, các du khách yêu kiến trúc “xanh” không thể rời mắt khỏi những Torfbir độc đáo. Cho dù là bên ngoài hay bên trong, Torfbir cũng xinh xắn, thân thiện với môi trường và tạo cảm giác được sống hòa làm một với tự nhiên.