Độ chính xác test nhanh Covid-19 như thế nào?
Kết quả test nhanh dương tính có đủ khẳng định người đó chắc chắn mắc Covid-19? Nhờ bác sĩ hướng dẫn cách tự test nhanh đúng. (Trần Trung Đức, 46 tuổi, Bình Dương)
Trả lời:
Về mặt xét nghiệm, test nhanh kháng nguyên có độ nhạy khá cao khi người nhiễm trong giai đoạn toàn phát (lúc bệnh phát triển rầm rộ nhất), nguy cơ lây nhiễm cao. Tức là, nếu có kết quả test nhanh dương tính thì xác suất nhiễm là rất cao, và người này đang có nguy cơ lây nhiễm mạnh cho người khác.
Tuy nhiên, test nhanh thường không phát hiện được người mới nhiễm hoặc từng mắc Covid-19 đã hồi phục, đây là điểm hạn chế của test nhanh so với với phương pháp RT-PCR. Ở phương Tây, nơi có cúm mùa đang lưu hành, test nhanh có thể cho kết quả dương tính giả, tức là người nhiễm một loại virus cúm mùa khác, không phải nCoV.
Mặt khác, RT-PCR là “tiêu chuẩn vàng” để chẩn đoán Covid-19, được áp dụng để nhập viện, điều trị và có có ý nghĩa pháp lý đối với các đối tượng mua bảo hiểm.
Dù vậy, nếu test nhanh cho kết quả dương tính, cá nhân này nên tự cho mình là F0 và tự cách ly tại nhà, báo cho các trung tâm y tế để có hướng xử lý tiếp theo.
Nhân viên y tế hướng dẫn người dân quận 3, TP HCM thí điểm tự lấy mẫu xét nghiệm nhanh Covid-19 tại nhà, chiều 22/8. Ảnh: Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP HCM (HCDC)
Hiện kỹ thuật test nhanh khá đơn giản , người dân có thể tự làm test nhanh tại nhà khi có bất kỳ các triệu chứng nghi ngờ mắc Covid-19, đặc biệt là sốt, ho, khó thở, hoặc tiếp xúc với F0, hay người nghi nhiễm. Đối với trẻ em hay quấy khóc thì người nhà cần chú ý hơn, hoặc một số người đang chảy máu cam thì không nên làm ngay.
Người nghi ngờ nhiễm có thể tự thực hiện lấy mẫu cho chính mình, nếu không lấy được dịch tỵ hầu, lấy dịch mũi vẫn cho kết quả tương đối, có thể chấp nhận được.
Nếu lấy giúp người khác trong gia đình, người lấy mẫu cần tối thiểu găng tay, khẩu trang, kính chắn giọt bắn, (có trang phục bảo hộ cấp 1, cấp 2 thì càng tốt, tránh lây nhiễm). Để giữ an toàn cho người lấy mẫu, người được lấy mẫu cần đeo khẩu trang che miệng, chỉ lộ mũi. Người lấy mẫu đứng một bên người nghi nhiễm, tránh tình huống người nghi nhiễm hắt hơi trực diện. Khi lấy mẫu xong rửa tay bằng cồn 70 độ sát khuẩn. Rác thải sau lấy mẫu nên bỏ hết vào túi nilon, cột chặt túi để riêng vào thùng rác thải y tế.
Mỗi bộ test kit bao gồm que lấy mẫu, lọ kèm dung dịch và khay thử. Các bước lấy dịch hầu họng được thực hiện như sau: đưa que chậm, nhẹ nhàng vuông góc với xương mặt, đến khi chạm tỵ hầu bằng cảm giác tay thì ngưng, xoay nhẹ que từ 5-10 vòng rồi rút ra. Cắm que vào lọ chứa dung dịch, khóa nắp lọ, hoặc bóp chặt miệng lọ, xoay nhẹ 5-10 vòng, rồi nhỏ dung dịch vào khay. Đọc kết quả sau 15-30 phút.
Cách đọc kết quả: Khay test phải hiện vạch C (control) thì mới đọc kết quả, nếu không hiện vạch C, test hỏng, cần thực hiện lại. Nếu khay chỉ hiện vạch C (một vạch) thì kết quả âm tính, người này khả năng cao không mắc Covid-19. Nếu khay hiện hai vạch gồm vạch C và vạch T (test), thì kết quả dương tính, người này có khả năng cao đã mắc Covid-19 và cần nhanh chóng tự cách ly tại nhà, báo thông tin tới cơ sở y tế địa phương.
Nếu khay test chỉ hiện vạch C (một vạch) thì kết quả test nhanh âm tính, người này khả năng cao không mắc Covid-19. Ảnh: Thư Anh
Trung úy, bác sĩ Vũ Đức Hiếu
Trung tâm điều trị Covid-19, Bệnh viện Quân y 175
5 bước tự test nhanh Covid-19 tại nhà
Người lấy mẫu không đứng trước mặt người được lấy mẫu, mà phải đứng ở bên phải hoặc trái để tránh giọt bắn; khi đưa que tăm bông vào mũi người được lấy mẫu phải đúng thao tác và đúng kỹ thuật.
Tiến sĩ, bác sĩ Phạm Lê Duy, giảng viên Bộ môn Sinh lý bệnh và Miễn dịch, Đại học Y Dược TP HCM hướng dẫn 5 bước lấy mẫu và tự test nhanh Covid-19 tại nhà.
Chuẩn bị
Làm sạch bề mặt thực hiện xét nghiệm (như mặt bàn, khay đựng) với dung dịch sát khuẩn, ví dụ như dung dịch chứa ít nhất 70% cồn.
Chuẩn bị dụng cụ xét nghiệm. Bộ xét nghiệm bao gồm khay test (nơi thực hiện và hiển thị kết quả); ống đựng dung dịch đệm; phễu có màng lọc; que tăm bông lấy mẫu.
Người lấy mẫu phải đeo khẩu trang, sử dụng găng tay và tấm chắn giọt bắn (nếu có).
Lấy mẫu
Người lấy mẫu phải rửa tay bằng dung dịch sát khuẩn trước khi tiến hành lấy mẫu. Người được lấy mẫu cần ngồi yên trên ghế. Khi thực hiện, người lấy mẫu đứng bên trái, hoặc bên phải người được lấy, không đứng đối diện để tránh giọt bắn khi hắt hơi.
Người được lấy mẫu kéo khẩu trang qua mũi nhưng vẫn che kín miệng, ngửa đầu ra sau khoảng 70 độ và thả lỏng. Người lấy mẫu lúc này nhẹ nhàng đưa tăm bông vào một bên khoang mũi, đi sát sàn mũi đến thành sau tỵ hầu. Xoay que lấy mẫu 3-4 lần để que thấm đủ dịch rồi nhẹ nhàng rút que ra.
Người được lấy mẫu cần ngồi yên, thả lỏng, ngửa đầu ra sau khoảng 70 độ để thao tác đưa tăm bông vào tỵ hầu dễ dàng hơn. Ảnh: Đức Hùng.
Chuẩn bị dung dịch đệm
Đưa đầu tăm bông của que lấy mẫu vào ống đựng dung dịch đệm, sao cho đầu tăm bông ngập trong dung dịch. Nhúng đầu tăm bông nhiều lần trong dung dịch đệm. Khi lấy que ra ngoài, nên bóp nhẹ thành ống để vắt hết nước trong đầu tăm bông. Sau đó đậy phễu có chứa màng lọc lên ống đựng dung dịch đệm.
Thực hiện xét nghiệm
Nhỏ ba giọt dung dịch đệm (hoặc theo số lượng như trong hướng dẫn sử dụng của bộ xét nghiệm) trong ống chứa dung dịch đệm vào ô bệnh phẩm trên khay lấy mẫu.
Người lấy mẫu rửa lại tay bằng dung dịch sát khuẩn. Kết quả đọc sau 15-30 phút. Nếu khay test chỉ hiện một vạch ở vị trí có ghi chữ C là test nhanh âm tính với Covid-19. Nếu khay hiện hai vạch tại vị trí C và T là test nhanh dương tính với Covid-19. Nếu chỉ có một vạch hiện lên tại vị trí T, hoặc không có vạch nào xuất hiện thì test nhanh không đạt yêu cầu, kết quả không có giá trị.
Xử lý sau lấy mẫu
Sau khi đọc kết quả, cho tất cả vật dụng đã sử dụng vào trong túi và dán kín lại. Tránh vứt những dụng cụ xét nghiệm này trực tiếp vào thùng rác sinh hoạt của gia đình.
Bề mặt của túi đựng kit xét nghiệm đã dùng và mặt bàn vừa được sử dụng phải được khử khuẩn bằng dung dịch sát khuẩn. Rửa tay lại bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn một lần nữa sau khi hoàn tất quy trình xét nghiệm.
Riêng rác thải chứa bệnh phẩm có thể đựng chung với túi đựng khẩu trang, khăn giấy chứa dịch tiết. Cột kín miệng túi rác, sát khuẩn bên ngoài túi với chứa cồn 70 độ hoặc Cloramin B và để vào thùng rác có nắp đậy kín.
Một kit xét nghiệm Covid-19 tại Italy cho kết quả âm tính với kháng thể khi hiển thị chỉ một vạch. Ảnh: AFP.
Bác sĩ Duy đặc biệt lưu ý, hiện việc tự lấy mẫu xét nghiệm chưa được Bộ Y tế khuyến cáo tự làm ở nhà . Do đó, quy trình lấy mẫu, test nhanh nên được thực hiện bởi nhân viên y tế hoặc người đã được tập huấn kỹ càng, tránh lây nhiễm chéo cũng như đảm bảo độ chính xác của xét nghiệm.
Ngoài ra, không thực hiện test nhanh cho người đã nhiễm (F0) hoặc nghi nhiễm Covid-19 khi chưa được trang bị phòng hộ cá nhân chống lây nhiễm. Mỗi bộ kit xét nghiệm nhanh sẽ có hướng dẫn sử dụng khác nhau tùy thuộc vào nhà sản xuất. Người thực hiện cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi lấy mẫu.
Thêm nữa, test nhanh có thể cho kết quả sai do tình trạng dương tính giả hoặc âm tính giả. Nếu xét nghiệm có kết quả âm tính, người dân cũng không được chủ quan; nếu xét nghiệm dương tính, người dân phải bình tĩnh báo ngay cho cơ sở y tế gần nhất.
Tháng 7, Bộ Y tế đã công bố 15 loại kit xét nghiệm nhanh kháng nguyên nCoV được cấp phép sử dụng. Trong một số cuộc họp lãnh đạo UBND TP HCM cũng như lãnh đạo Sở Y tế thành phố đã khuyến cáo người dân thận trọng hoặc không nên mua các bộ test nhanh được rao bán trên mạng, không có tên trong danh mục được cấp phép. Theo đó, nhiều loại test nhanh đang bán trên thị trường có độ nhạy thấp, kết quả không chính xác. Người dân khi thử ra kết quả âm tính sẽ mất cảnh giác, đi nhiều nơi, tiếp xúc nhiều người, trong khi thực tế kết quả đó có thể là dương tính, nguy cơ phát tán và lây lan dịch bệnh ra cộng đồng.
Trước đó, Bắc Giang và TP Thủ Đức, TP HCM đã từng triển khai thí điểm cho người dân tự test nhanh Covid-19. UBND TP HCM khuyến khích các doanh nghiệp tự chi trả chi phí mua test nhanh và xét nghiệm cho người lao động một lần mỗi tuần, nhằm nâng cao năng lực xét nghiệm, đẩy nhanh tốc độ sàng lọc của thành phố. Ngành y tế cũng tập huấn sử dụng test nhanh Covid-19 tại các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu công nghệ cao và doanh nghiệp trên địa bàn.
Bác sĩ Phạm Lê Duy hướng dẫn các bước tự test nhanh Covid-19 tại nhà. Video: Khoa Y, Đại học Y dược TP HCM.
Kết quả test nhanh Covid-19 có ý nghĩa gì? Xin hỏi bác sĩ khi nào thì nên tự xét nghiệm nhanh tại nhà, có nên không, kết quả này có ý nghĩa gì và khác gì với xét nghiệm PCR ?(Phạm Tuấn Tài, Yên Bái) Trả lời: Thông thường để có kết quả xét nghiệm RT-PCR, thời gian lý tưởng mất 4-6 tiếng, tuy nhiên để xong tất cả các khâu từ...