Diễn đàn Nông dân Quốc gia: Ra được “chợ” thế giới thì phải liên kết

Diễn đàn Nông dân quốc gia 2019 – hoạt động trong khuôn khổ Chương trình Tự hào nông dân Việt Nam – sẽ được tổ chức vào đầu tháng 10/2019, do T.Ư Hội Nông dân Việt Nam chủ trì, giao Báo NTNN tổ chức. TS Lê Đức Thịnh – Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NNPTNT) đã trao đổi với phóng viên NTNN về chủ đề của diễn đàn: Từ CPTPP tới EVFTA – Cùng nông dân đi chợ thế giới.

TS Lê Đức Thịnh – Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NNPTNT)

Những diễn biến của thị trường thế giới, trong đó có thị trường xuất khẩu quan trọng của nông sản Việt Nam là Trung Quốc, cho thấy đã đến lúc phải thay đổi phương thức sản xuất, thưa ông?

- Tôi rất thích chủ đề của Diễn đàn Nông dân quốc gia năm 2019. Chủ đề nghe rất “to tát”, vĩ mô nhưng nó ảnh hưởng đến từng lĩnh vực sản xuất của doanh nghiệp, nông dân, nhất là các ngành hàng xuất khẩu.

Đúng như bạn nói, con số thống kê cho thấy, 7 tháng đầu năm 2019, kim ngạch xuất khẩu của nhiều mặt hàng nông sản sang thị trường Trung Quốc giảm đáng kể, những mặt hàng chỉ đi theo đường tiểu ngạch gần như không còn cơ hội. Ví dụ như sản phẩm mực khô của nhiều ngư dân Quảng Trị, Quảng Nam bị ứ đọng, nguyên nhân là do những thay đổi từ phía thị trường nước bạn mà doanh nghiệp của ta không đáp ứng được. Những đòi hỏi về chính sách nhập khẩu của bạn cũng chỉ nhằm mục đích truy xuất nguồn gốc và kiểm soát tốt an toàn thực phẩm.

Các đại biểu tham quan ao nuôi cá tra của HTX Xuyên Việt (Gia Lộc, Hải Dương). Đây là nơi đầu tiên ở miền Bắc triển khai nuôi cá tra. Ảnh: P.V

Nhưng vẫn có những mặt hàng cả sản lượng và kim ngạch xuất khẩu tăng, là vì địa phương đã làm rất tốt việc đăng ký mã số vùng trồng, đáp ứng yêu cầu truy xuất của bạn. Và muốn làm được việc này, một mình nông dân không làm được mà phải có sự liên kết với nhau trong các tổ hợp tác, hợp tác xã (HTX).

Để có thể cạnh tranh trên thị trường, vươn ra chợ nông sản toàn cầu, không chỉ cần khối lượng hàng hóa đủ lớn, còn phải đảm bảo chất lượng, đạt tiêu chuẩn, hàng hóa được giao đúng lúc với giá thành cạnh tranh. Nếu các hộ nông dân không liên kết, thống nhất sản xuất theo quy trình chung từ đầu vào đến đầu ra theo yêu cầu của doanh nghiệp thì làm sao có thể đáp ứng được những yêu cầu vô cùng đa dạng của thị trường.

Như vậy, liên kết không chỉ là nhu cầu tự thân của nông dân mà còn là một đòi hỏi của thị trường, thưa ông?

- Thực tế, thành công của nhiều HTX, tổ hợp tác hiện nay cũng là nhờ họ đi theo tiếng gọi thị trường, đáp ứng đúng những yêu cầu của thị trường cần. Hay nói cách khác, những HTX kiểu mới hiện nay là tập hợp của những hộ nông dân sản xuất hàng hóa lớn, có tư duy sản xuất hiện đại, không ngại áp dụng cái mới vào sản xuất.

Cũng trên tinh thần cùng khát vọng làm giàu, nhiều nông dân ở Đồng Tháp cùng nhau xây dựng các hội quán, đây không chỉ là nơi bà con chia sẻ kinh nghiệm sản xuất mà còn liên kết để thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm. Từ những hội quán này, nông dân biết đưa sản phẩm cam, xoài… lên mạng bán.

Nhưng hiện nay, việc xây dựng các chuỗi liên kết chưa đạt được như kỳ vọng, nguyên nhân do đâu?

- Đúng là hiện nay, chúng ta chưa có nhiều chuỗi liên kết hiệu quả, có những địa phương tỷ lệ các hộ, các trang trại, gia trại tham gia liên kết sản xuất chỉ đạt khoảng 3 – 4% so với mặt bằng sản xuất chung. Mối liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và nhà phân phối trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông sản vẫn còn lỏng lẻo; sản phẩm chưa tiêu thụ được nhiều.

Nguyên nhân là do quy mô sản xuất nông nghiệp còn nhỏ lẻ, manh mún nên trong quá trình tổ chức triển khai, ký kết hợp đồng cung ứng vật tư đầu vào, bao tiêu hàng hóa đầu ra với quy mô lớn còn gặp nhiều khó khăn. Doanh nghiệp chế biến, phân phối hoặc bao tiêu sản phẩm khó có thể ký kết hợp đồng đơn lẻ với hàng trăm hộ nông dân với quy mô sản xuất và trình độ canh tác khác nhau.

Đó là chưa kể, trong quá trình đầu tư vào nông nghiệp, những rủi ro không phải là ít. Đã có nhiều HTX nỗ lực phát triển sản xuất, xây dựng thương hiệu, đăng ký chỉ dẫn cho sản phẩm nhưng khi đưa ra thị trường lại rất dễ bị làm giả, làm nhái. Trong trường hợp này, chúng ta chưa có chính sách bảo vệ những đơn vị làm ăn chân chính nên nhiều chuỗi liên kết chỉ phát triển được một thời gian rồi trở nên èo uột.

Một trong những điều kiện quan trọng để phát triển sản xuất hàng hóa là phải có quỹ đất lớn, nhưng hiện nay, chính sách về đất đai đang kìm hãm điều này…

Cá nhân ông đánh giá thế nào về việc Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam tổ chức Diễn đàn Nông dân quốc gia?

- Diễn đàn Nông dân quốc gia là sự kiện cần được tổ chức và duy trì. Cái hay của diễn đàn là mỗi năm lại có một chủ đề khác nhau, đề cập tới một lĩnh vực mà doanh nghiệp, nông dân đang quan tâm. Diễn đàn Nông dân quốc gia lần thứ nhất vào năm 2016 với chủ đề “Nông dân toàn cầu-Từ tư duy đến hành động”. Năm 2017, lần thứ 2 được tổ chức, Diễn đàn có chủ đề “Nông dân sẵn sàng cho nông nghiệp 4.0″ và lần thứ 3 Diễn đàn có chủ đề “Khơi nguồn nông sản Việt”. Năm 2019, Diễn đàn Nông dân quốc gia sẽ có chủ đề “Từ CPTPP tới EVFTA-Cùng nông dân đi chợ thế giới”…

Xin cảm ơn ông!

Theo Danviet