Điện ảnh Việt Nam qua 7 thập kỷ: Vì sao khán giả định kiến với phim nội?

Cuốn sách “ 101 bộ phim Việt Nam hay nhất” của tác giả Lê Hồng Lâm giúp phần nào giảm bớt định kiến của khán giả dành cho phim Việt Nam

Một bộ phim Việt hay, hơn một phim hay của nước ngoài

“101 bộ phim Việt Nam hay nhất” là cuốn sách được thực hiện trong suốt gần 3 năm của nhà báo Lê Hồng Lâm – một cây viết sắc sảo trong lĩnh vực điện ảnh. Cuốn sách tập hợp 101 bộ phim điện ảnh (cả phim truyện và phim tài liệu) được sản xuất từ năm 1953 đến năm 2018. Theo nhà báo Lê Hồng Lâm, tạm tính mốc thời gian từ bộ phim “Kiếp hoa” (1953) cho đến “Song lang” (2018), điện ảnh Việt Nam đã sản xuất được khoảng trên 1.000 bộ phim.

Mới đây, trong buổi ra mắt cuốn sách tại Hà Nội, tác giả Lê Hồng Lâm chia sẻ đây hoàn toàn là cuốn sách mang dấu ấn chủ quan của người viết chứ không đại diện cho một đơn vị, tổ chức nào và đánh giá các tác phẩm điện ảnh với sự công tâm nhất.

Hình ảnh bìa cuốn sách “101 bộ phim Việt Nam hay nhất”

“Mỗi bộ phim hay mỗi lần xem đều giúp tôi khám phá được một điều gì đấy. Lúc đầu tôi chỉ dự định chọn 10-20 phim, nhưng để thực hiện thành một cuốn sách bài bản buộc tôi phải chọn nhiều hơn. Và rõ ràng, sự lựa chọn cũng khó hơn khi có nhiều tranh cãi, có sự nâng lên đặt xuống. Điều tôi tâm đắc nhất khi làm cuốn sách này là tôi có cơ hội tìm được những bức ảnh kỷ niệm về phim tìm được từ album tại gia đình các đạo diễn, những tấm áp phích của những năm 60-70 chưa bao giờ được công bố trước công chúng”, tác giả Lê Hồng Lâm nói về quá trình ấp ủ và thực hiện cuốn sách.

Rõ ràng, để khảo sát nền điện ảnh Việt trong suốt 7 thập kỷ, đòi hỏi tác giả phải có sự hiểu biết một cách toàn diện nhất, bao gồm cả những bộ phim hay và những bộ phim dở. Tác giả cuốn sách cho biết, mỗi khi phải xem một bộ phim dở, cảm giác ức chế luôn đeo bám anh.

“Tôi rất tâm đắc với câu nói của nhà văn Tô Hoài là: “Cần phải đọc một cuốn sách dở để biết một cuốn sách hay”, với điện ảnh cũng vậy. Có nhiều bộ phim quá dở đến mức khi bước ra khỏi rạp chiếu phim, tôi luôn cảm thấy… ức chế. Cho nên sau đó, khi về nhà tôi thường tìm một bộ phim thật hay, là tác phẩm kinh điển của thế giới để cứu lại cảm xúc khó chịu, nếu không cảm xúc đó cứ đeo bám tôi rất nhiều ngày.

Tôi từng nói xem một bộ phim Việt Nam hay khiến tôi cảm động hơn nhiều xem một bộ phim nước ngoài hay. Bởi ở đó, tôi thấy được rất nhiều thứ như đất nước, tâm hồn, văn hoá và con người Việt Nam… đó là những điều trong cuộc sống bình thường tôi chưa nhìn thấy được mà chỉ thấy được qua sự kỳ diệu của ngôn ngữ điện ảnh. Đó là lý do tôi luôn “đeo bám” vào những bộ phim hay như thế để giữ tình yêu nghề, cân bằng giữa sự yêu và ghét với điện ảnh Việt Nam”, Lê Hồng Lâm tâm sự.

Tác giả Lê Hồng Lâm.

Chính vì ngày càng có nhiều bộ phim dở, khiến người ta bắt đầu có định kiến về điện ảnh Việt. Tác giả cho rằng định kiến của khán giả dành cho phim Việt Nam hầu như bắt đầu từ khoảng 20 năm trở lại đây khi dòng phim “mì ăn liền” bắt đầu đi vào thoái trào, dễ dãi và khuôn mẫu… hay những phim của nhà nước người ta vẫn gọi là phim “cúng cụ” dần có những sáo mòn, gây hiệu ứng tiêu cực cho khán giả. Do đó, anh mong rằng với một người mới bắt đầu tìm hiểu về điện ảnh, hoặc mới vào nghề, cuốn sách sẽ là một tham chiếu để từ đó có định hướng nhất định và sẽ phần nào giảm bớt những định kiến về điện ảnh Việt Nam.

Giải thích về cái tên “101 bộ phim Việt Nam hay nhất”, Lê Hồng Lâm hy vọng cuốn sách cũng sẽ được cập nhật một cách nhanh nhất theo dòng chảy của điện ảnh Việt Nam: “Thứ nhất, tôi nghĩ, với nghệ thuật, mỗi người sẽ có đánh giá khác nhau nên tôi rất mong sẽ nhận được những góp ý tích cực để hoàn thiện cuốn sách hơn. 101 cũng là con số có dụng ý khi nó là một con số “mở”. Tôi hy vọng biết đâu khoảng vài năm nữa, cuốn sách sẽ được tái bản và sẽ có sự thay đổi: lược bớt hoặc bổ sung thêm nhiều tác phẩm hay hơn”, tác giả chia sẻ.

Đánh giá về cuốn sách, đạo diễn Đặng Nhật Minh thừa nhận: “Gắn bó với điện ảnh đã lâu, nhưng chưa bao giờ tôi thấy một nhà phê bình phim lại làm một dự án như vậy. Thông thường, họ chỉ tập hợp những bài đã đăng báo hoặc các công trình nghiên cứu thành một cuốn sách. Nhất là cho đến nay, điện ảnh Việt Nam vẫn chưa xuất hiện trên bản đồ thế giới. Cuốn sách của anh Lê Hồng Lâm như một lời khẳng định chỗ đứng của điện ảnh Việt trong bối cảnh hiện nay bằng việc chỉ ra những điểm tốt và chưa tốt.

Cuốn sách cũng sẽ gợi mở rất nhiều cho lĩnh vực nghiên cứu về xã hội, con người Việt Nam qua điện ảnh, nghệ thuật. Những nhà nghiên cứu lý luận điện ảnh cũng từ đó rút ra được khuynh hướng sáng tác. Việc tái bản và thêm những tác phẩm mới là điều quan trọng trong việc cập nhật tình hình điện ảnh Việt Nam một cách thời sự nhất”.

Điện ảnh Việt đang quá sa đà vào phim thị trường

Nhìn lại hành trình của điiện ảnh Việt, tác giả Lê Hồng Lâm cho biết tinh hoa điện ảnh Việt Nam ghi dấu ấn ngay từ những ngày đầu đến những thập niên 80-90, hay trong thời kỳ hậu chiến có rất nhiều bộ phim nhận được nhiều cảm tình của khán giả.

“Ở những tác phẩm đó, tôi thấy được những thân phận, những cuộc đời và những đặc sắc về văn hoá Việt Nam. Hầu hết những bộ phim đó đều tạo được dấu ấn và được khán giả Việt Nam yêu thích. Chẳng hạn bộ phim như “Biệt động Sài Gòn” từng thu hút đến 10 triệu lượt xem thì không thể nói từ trước đến giờ khán giả định kiến với phim Việt Nam được.

Những bộ phim ấy in dấu ấn trong ký ức của tôi, khi ở làng quê còn những buổi phim chiếu bóng lưu động. Lúc đó, tôi mới chỉ 7-8 tuổi thôi nhưng vẫn luôn ấn tượng trong từng thước phim, tôi chờ đến lượt thôn mình, xã mình được xem giống như khán giả ngày nay chờ đợi “ Game of throne” vậy. Dù thời lượng phim có 90 phút nhưng quá trình chiếu phải kéo dài 3 tiếng đồng hồ nhưng chúng tôi vẫn cùng nhau chờ trong bóng tôi, khi tiếng máy rè rè bắt đầu kêu và những luồng ánh sáng chiếu lên màn hình như một thế giới kỳ diệu mở ra trong tâm hồn của một đứa trẻ làng quê nghèo như chúng tôi”, tác giả kể.

Bộ phim “Mùi đu đủ xanh” của đạo diễn mHùng được tác giả Lê Hồng Lâm chọn vào top 10 p

Quan sát thực trạng nền điện ảnh Việt Nam đương đại, tác giả Lê Hồng Lâm đánh giá: “Nhìn ở khía cạnh thị trường, điện ảnh Việt Nam đang bắt đầu khởi sắc khi khán giả đang dần quay trở lại rạp chiếu phim. Chúng ta có nhiều bộ phim lập kỷ lục doanh thu. So với điện ảnh châu Á, điện ảnh Việt Nam vẫn đang thiên về giải trí để phục vụ khán giả, nhưng bên cạnh những bộ phim thua lỗ, vẫn có nhiều bộ phim thu hút khán giả.

Trong năm 2018 có một vài tín hiệu mới của những đạo diễn dám vượt qua dòng chảy của phim giải trí đó để tìm lại tiếng nói riêng cho mình như: “Nhắm mắt thấy mùa hè”, “Song lang”. Do đó, không có lý do gì nói điện ảnh Việt Nam đang chuẩn bị rơi vào thời kỳ đứt đoạn mà là đang chuẩn bị cho một cuộc phục hồi và biết đâu là cuộc đột phá mới trong tương lai?”./.

Lê Hồng Lâm sinh năm 1977, anh tốt nghiệp khoa Báo chí, trường Đại học KHXH&NV Hà Nội. Hiện, anh là cây bút phê bình phim tự do. Anh là tác giả của 5 cuốn sách phê bình điện ảnh như: Xem chữ, đọc hình (2005), Chơi cùng cấu trúc (2009), Cánh chim trong gió (2016), Sự lưỡng nan của tình thế làm người (2018), 101 bộ phim Việt Nam hay nhất (2018).
Một số phim được chọn trong cuốn sách 101 bộ phim Việt Nam hay nhất: Chung một dòng sông, Cánh đồng hoang, Mẹ vắng nhà, Đời cát, Người đàn bà mộng du, Vị đắng tình yêu, Những cô gái chân dài, Scandal: Bí mật thảm đỏ, Thần tượng, Âm mưu giày gót nhọn…

Theo vov.vn