Dịch thông tin và dịch sợ hãi

Có phải là bất thường không khi sởi, một căn bệnh vốn lành tính, bỗng nhiên lại làm chết quá nhiều người và có tỷ lệ biến chứng nghiêm trọng cao?.

Khó có từ nào diễn tả được tâm trạng hoang mang của người dân trên cả nước trong những ngày dịch sởi đang hoành hành này, nhưng có thể nói rằng hiện sởi đang “sốt xình xịch” trên các mặt báo.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa nhiễm, bệnh viện Nhi Đồng 1, đã từng thẳng thắn chia sẻ, đại ý rằng: “Dịch sởi sẽ quay trở lại vì trẻ em đã bỏ tiêm vaccine”. Điều mà vị bác sĩ này nói cách nay đã nhiều tháng, khi đó hầu như chưa có ca sởi nào nhập viện, và rồi điều ông nói đã xảy ra, thật.

Và bây giờ, các bác sĩ cũng nói sởi đã và đang hoành hành trẻ nhỏ những ngày qua và rồi sẽ có nhiều bệnh dịch khác trỗi dậy và nguy hiểm hơn nếu người dân không cho con em mình đi tiêm chủng.

Trong khi các nhà nghiên cứu, cơ quan chức năng đang nỗ lực tìm kiếm căn nguyên của vấn đề (không ít ca tử vong do lỗi của y tá: tiêm nhầm vaccine, ăn bớt vaccine,…) thì báo chí cứ ra rả các thông tin về số ca tử vong khiến người dân sợ hãi, không dám cho con cháu đi tiêm ngừa như lịch trình.

Thuốc và phương pháp phòng dịch sinh ra là để cứu người, thế nhưng truyền thông lại reo rắc nỗi sợ hãi vào đầu dân chúng để giờ đây chúng ta phải chịu hậu quả. Nhưng thay vì tuyên truyền, giải thích cho người dân hiểu tường tận căn nguyên của vấn đề, thì báo chí lại một lần nữa gây hoang mang cho công chúng, khi mà ngày nào mở tờ báo ra hay lướt một trang web cũng đều thấy những thông tin kiểu như: Đã có 5 trẻ tử vong do sởi, thêm trẻ tử vong vì sởi, trẻ tử vong do sởi đã lên đến con số hơn 100,…Ai đọc những thông tin như vậy cũng giật mình, nhất là những phụ huynh có con nhỏ, càng hoảng loạn hơn khi con mình bắt đầu có triệu chứng sốt. Họ sợ, mà tất nhiên là phải sợ rồi, thế là họ ùn ùn đưa con vào bệnh viện mà cần không biết con mình có phải bị sốt do sởi không, hay chỉ là sốt…mọc răng, sốt vì thời tiết thay đổi,… nhưng cứ vào viện đi, cho chắc, không thì chết.

Chục người đem con vào viện cùng lúc, rồi trăm người, triệu người,…bệnh viện quá tải, trẻ nằm la liệt điều trị và rồi gây nên tình trạng nhiễm chéo, khiến trẻ mắc sởi dễ bị biến chứng, bệnh nặng thêm.

BS Trương Hữu Khanh đã thẳng thắn nhìn nhận, ngay trong thời điểm dịch sởi bùng phát hiện nay, số bệnh nhân mắc sởi đến nhập viện đông cũng có một phần lỗi về cách giải thích của các bác sĩ, các nhà quản lý y tế với cơ quan truyền thông chưa chính xác.

Thực tế, bác Khanh cho biết, dịch sởi nhiều năm nay gần như vắng bóng và gần như từ thời gian đó đến nay, những sinh viên trong ngành y không được học về sởi, không nắm bắt được vấn đề, nên không có đủ kiến thức để tư vấn đúng. Theo bác sĩ Khanh, bệnh nhân mắc sởi là phải sốt cao, ho nhiều, nhưng do trình độ giải thích của bác sĩ không đúng, khiến nhiều người hoang mang và đưa con đến nhập viện. Thật ra sởi là một căn bệnh bình thường, không có gì đáng nguy hiểm. Nhiều trẻ bị bệnh sởi, chỉ cần ở nhà điều trị một vài ngày là khỏi, đâu cần phải đến bệnh viện làm gì.

Nhưng bác Khanh cũng thừa nhận, có nhiều khi giải thích nhưng phụ huynh không nghe, không tin nữa, cứ đòi để con lại ở bệnh viện, cho chắc. Một câu nói của truyền thông, nếu không đúng có khi làm bác sĩ phải nói lại 1.000 lời trong ba tháng mới có thể khiến người dân hiểu đúng.

Bác sĩ giải thích chưa cặn kẽ, truyền thông thổi phồng, trong khi ngành y tế thì…thủng thỉnh. “Xin trang thiết bị (máy thở) để điều trị cho trẻ hoài không được, đến khi trẻ nhập viện ồ ạt, báo lên trên ‘có trẻ bị biến chứng nặng, sắp chết rồi đó nghen’, lúc đó mới được cấp trang thiết bị điều trị. Vậy nên đôi khi cũng phải biết ơn một vài con virus”, bác sĩ Khanh nói.

Vậy, nên hay không nên đưa thông tin về dịch bệnh? Câu trả lời là rất nên, vì lợi ích của cộng đồng. Nhưng đưa tin cách nào đây?. Thời buổi báo chí thị trường, tin tức phải nóng, phải “sốt xình xịch” mới có độc giả mua báo, mới có lượt truy cập cao. Phóng viên hẳn nhiên khi đi săn tin phải tìm cái gì hay, độc, lạ, sốc. Mà nhiều khi, phóng viên viết không “giật gân”, biên tập cũng giật lên cho “sốc”. Bác sĩ Khanh chia sẻ, nhiều khi phóng viên đến tìm tôi toàn hỏi &’có gì bất thường không bác?’ hay ‘có số liệu nhiều mới đăng được’, ‘có bao nhiêu người chết rồi bác?’,…chứ ít ai hỏi tôi &’bệnh đó vì sao lại xảy ra, phòng và điều trị như thế nào cả’.

TS Nguyễn Đức An, Giảng viên báo chí đại học Bournemouth (Anh quốc) chia sẻ: “Thông tin nguy cơ sức khỏe dồn dập hoặc thiếu chính xác trên báo chí sẽ dẫn đến hai phản ứng trên công chung: hoặc báo chí tẩy chay các sản phẩm mà báo chí quy trách nhiệm (như việc ngày xưa người ta từng tẩy chay bưởi vì sợ ung thư, tẩy chay sữa vì sợ sữa nhiễm melamine, tẩy chay thịt heo vì lo lắng có chất tạo nạc,…và hiện nay họ tẩy chay vaccine vậy), hoặc người dân tỏ ra bất cần, tê liệt cảm xúc, kiểu như ăn cái gì cũng chết, vậy ăn đại cho xong.

TS Nguyễn Đức An nhận định, ngày nay hầu như những người làm báo cứ chạy theo dư luận, theo tâm lý đám đông, cứ đổ thêm dầu vào lửa, lấy sự đồng cảm và nước mắt đám đông. Theo TS An, người viết báo cần trung thành với lợi ích của công chúng, nhưng cũng cần bình tĩnh tách ra đám đông.

Những bản tin về một virus nào đó được phát hiện ở tỉnh này hôm nay hay địa phương nọ hôm kia; số trẻ tử vong ở tỉnh này, trẻ bị biến chứng nặng ở tỉnh kia,…hoàn toàn chẳng có ý nghĩa gì cả, bởi vì virus thì lúc nào mà chẳng hiện diện. Vấn đề không phải sự có mặt của virus, mà là virus đó nó độc hại như thế nào và cách phòng, tránh, điều trị ra sao để người dân biết mà tránh điều dở và tìm biện pháp khắc phục, chứ không phải để gây hoang mang hay sợ hãi.

Khi dân chúng đổ bệnh, người trong ngành y trách do dân trí thấp, truyền thông thổi phồng vấn đề khiến người dân sợ hãi. Dân thì đổ lỗi bác sĩ tắc trách, thuốc có vấn đề, ngành y tế thiếu trách nhiệm. Phóng viên thì đổ lỗi tại cơ quan chức năng không ‘thân thiện’ với báo chí, né tránh khi được đặt vấn đề khiến thông tin họ lấy được đôi khi chưa chuẩn xác,…Nhưng, nhìn lại, có lẽ tất cả chúng ta đều có lỗi như nhau.

Theo DVO