Đi tìm nguồn gốc tư tưởng của lực lượng Nhà nước Hồi giáo IS

Sự trỗi dậy của Nhà nước Hồi giáo (IS hoặc ISIS) tư xưng tại Iraq và Syria đã khiến nhiều người phương Tây bị sốc. Không ít người kinh ngac, sơ hai trước mức độ bạo lực của IS, cũng như viêc tô chưc nay tao đươc hâp lưc lơn vơi đông đao thanh niên Hồi giáo dòng Sunni.

Các chiến binh Nhà nước Hồi giáo. (Nguồn: AP)

Sự trỗi dậy của Nhà nước Hồi giáo (IS hoặc ISIS) tư xưng tại Iraq và Syria đã khiến nhiều người phương Tây bị sốc. Không ít người kinh ngac, sơ hai trước mức độ bạo lực của IS, cũng như viêc tô chưc nay tao đươc hâp lưc lơn vơi đông đao thanh niên Hồi giáo dòng Sunni.

Tờ Huffington Post đã có bài viết mang tính khảo cứu về nguồn gốc tư tưởng của lực lượng này, qua đó lý giải vì sao IS lại lớn mạnh đến vậy.

Tính hai mặt của Saudi Arabia

Theo tờ báo, điêu khiên phương Tây ngac nhiên không kem la thái độ vừa yêu vừa ghét của Saudi Arabia trước IS. Sự “lững lờ”, nươc đôi của Saudi khiến người ta không thể không đặt ra câu hỏi: “Hẳn là người Saudi phải biết IS đang đe dọa cả họ nữa chứ?”

Dường như cho tới tận giờ, tầng lớp lãnh đạo của Saudi Arabia vẫn chia rẽ vê vân đê IS. Một số người hoan nghênh rằng IS đang dung “lưa” Hôi giao Sunni đê chống lại “lửa” Hồi giáo Shiite gốc Iran. Ho hoan nghênh viêc một vương quốc Hồi giáo Sunni mới đang hình thành tại trung tâm của một di sản Hồi giáo Sunni…

Nhưng sô khac ơ Saudi lai lo ngai trươc cac học thuyết sặc mùi cực đoan của IS và co cơ sơ lich sư đê tin răng sư tôn tai cua chinh quyên Saudi co thê bi đe doa bơi IS.

Sự không thông nhât ây trong nội bộ Saudi chỉ có thể được hiểu rõ thông qua việc nắm bắt lấy tính hai mặt cố hữu đã nằm trong nòng cốt học thuyết kiến tạo ra Saudi, bên canh nguồn gốc lịch sử vương quốc này.

Một đăc điêm quan trọng trong bản sắc Saudi gắn liền với Muhammad Ibn Abd al-Wahhab (người sáng lập tư tương Wahhabi) và hoạt động ứng dụng tư tương này do Ibn Saud thực hiện.

Đặc điểm quan trọng thứ hai có liên quan tới cac quyêt sach xây dưng chinh quyên của Quốc vương Saudi Abd-al Aziz trong những năm 1920; hoạt động trấn áp phong trao Ikhwan; việc thể chế hóa tư tưởng Wahhabi và việc tận dụng làn sóng dầu lửa tăng giá trong những năm 1970 để chuyển dòng chảy Ikhwan bất ổn ra nước ngoài – thông qua việc tạo ra một cuộc cách mạng văn hóa thay vì cách mạng bạo lực trong khắp thế giới Hồi giáo.

“Những kẻ giả dạng Hồi giáo”

Theo nhà văn, nhà báo Mỹ Steven Coll, Muhammad ibn Abd al-Wahhab co lôi sông khô hanh và luôn tự phê bình, trái ngược với đám đông những người quý tộc Ai Cập và Đê quôc Ottoman thường ăn măc loe loet, thich hut thuôc la, thê hiên cac thai đô trương gia, khoa trương khi đi hanh hương vê thánh địa Mecca. Trong quan điểm của Abd al-Wahhab, những kẻ đó không phải người Hồi giáo. Họ chỉ là những kẻ giả dạng người theo Hồi giáo.

Tương tự, Abd al-Wahhab khó chịu trước hành vi của người Bedouin bản địa. Viêc ngươi Bedouin tôn vinh các vị thánh, dựng bia mộ cho ngươi chêt và thưc hiên các hành vi “mê tín” (ví dụ thờ cúng các ngôi mộ hoặc những nơi mà người Bedouin cho là thiêng liêng) đa khiên Abd al-Wahhab phat cau. Ông lên an tât ca cac hanh vi như thê, goi chung la nhưng điêu Thượng đế cấm làm.

Abd al-Wahhab tiêp thu tư tương cưc đoan cua lanh tu Hôi giao tiên bôi Taymiyyah, tin rằng khoảng thời gian Nhà tiên tri Muhammad ở lại Medina là giai đoan lý tưởng trong xã hội Hồi giáo, tai đo mọi người Hồi giáo đều khao khát noi gương Muhammad.

Taymiyyah đã tuyên chiến với Hồi giáo Shiite, Hồi giáo mật tông (Sufis), coi cac tin đô thuôc hai dong nay không phai ngươi Hôi giao thưc thu. Ông lên tiếng chống lại việc viếng mộ Nhà tiên tri Muhammad và việc ăn mừng ngày sinh của nhà tiên tri. Ông nói rằng các hành vi như thế giông như sư băt chươc tuc thờ phụng Chúa Jesus của Công giáo.

Abd al-Wahhab đã ghi nhớ va sư dung lai toan bô các lơi răn dạy này trong hoc thuyêt riêng cua minh. Ông ta con nâng tư tương cua Taymiyyah lên môt tâm cưc đoan lơn hơn khi lên án tất cả người Hồi giáo tôn vinh người thân đã khuất, các vị thánh và thiên thần. Ông nói rằng các tình cảm đó khiến tín đồ không còn toàn tâm toàn ý hướng về “một Thượng đế duy nhất.”

Ông câm các tín đồ cầu nguyện trước thánh thần, người thân đã khuất, cấm việc hành hương tới các thánh đường đặc biệt, tới các liên hoan tín ngưỡng để mừng các vị thánh, cấm việc tôn vinh ngày sinh của Nhà tiên tri Muhammad. Ông thậm chí còn cấm việc sử dụng bia mộ khi chôn cất người đã khuất.

Abd al-Wahhab yêu cầu sự vâng lời tuyệt đối tư phia tin đô. Ông nói rằng mọi người Hồi giáo phải thê trung thành với một lãnh tụ Hồi giáo duy nhất (một vị vua Hồi giáo, nếu có một nhân vật như thế). Những ai không tuân theo điều này sẽ bị giết, vợ con họ bị hãm hiếp, tài sản của họ bị tịch thu. Ông coi ngươi Hôi giao Shiite, Hôi giao Sufis măc nhiên la nhưng ke bôi giao va cân phai giêt bo.

Ơ đây đa không có nhiêu sư khac biêt giưa tư tương Wahhabi và IS. Sự khác biệt chỉ hình thành sau này, với việc Muhammad ibn Abd al-Wahhab cho ra đơi học thuyết “một lãnh tụ, một chính quyền, một thánh đường” – ba tru côt chinh chỉ quốc vương Saudi, quyền lực tối cao của Hôi giao Wahhabi và sự thông tri vê măt tôn giao cua tư tương nay.

ISIS không chấp nhận ba tru côt nay, vôn la nên tang đê chính quyền Hôi giao Sunni ở Saudi Arabia ngự trị. Cũng vì sự khác biệt này mà ISIS là mối đe dọa sâu sắc với Saudi Arabia.

(Còn tiếp)

Theo Linh Vũ

Vietnam