ĐHN Trung Quốc gần biên giới: Giải mã lời từ chối

“Chúng ta phải nói rõ hiện VN đã có hệ thống các trạm quan trắc, giờ chỉ cần hỗ trợ thêm về phương diện trí thức, thông tin và hoạt động”.

Cần làm rõ hợp tác hay hỗ trợ

Mới đây, TS Nguyễn Tuấn Khải – Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và hạt nhân (Bộ KHCN) cho biết, thời gian qua đơn vị này đã hoàn thành dự thảo biên bản ghi nhớ trong việc hợp tác giữa các cơ quan pháp quy và ngành năng lượng hạt nhân nói chung giữa hai nước Việt Nam – Trung Quốc.

Trong phần trả lời từ phía Trung Quốc, về cơ bản họ đồng ý với các nội dung do chúng ta đưa ra. Tuy nhiên, một nội dung quan trọng liên quan tới việc hợp tác xây dựng mạng quan trắc và kế hoạch ứng phó quốc gia khi xảy ra sự cố thì phía Trung Quốc lại không đồng ý và bỏ đi.

Trước thông tin trên, trao đổi với Đất Việt, ngày 6/4, PGS.TS Nguyễn Mộng Sinh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt cho biết: “Tôi xin khẳng định một nguyên lý bất di bất dịch, dù có làm điện hạt nhân hay không làm điện hạt nhân (ĐHN) thì các nước vẫn phải thiết lập hệ thống trạm quan trắc quốc gia.

Hiện nay về cơ bản chúng ta đã có mạng lưới này, nhưng nếu muốn quan trắc về vấn đề ảnh hưởng của các nhà máy ĐHN gần biên giới thì phải xây dựng thêm 1 – 2 trạm quan trắc gần đó để quan sát tốt hơn.

Trung Quốc từ chối hợp tác xây dựng mạng quan trắc

Hơn nữa, chương trình quốc gia về phòng chống, khắc phục sự cố ĐHN, Việt Nam cũng đã có nên đừng quá lo lắng. Hiện nay chúng ta vẫn có Viện nghiên cứu hạt nhân tại Đà Lạt, có kế hoạch thường xuyên 2 năm 1 lần diễn tập xử lý sự cố trên lò phản ứng hạt nhân, tất nhiên quy mô nhỏ hơn các nhà máy ĐHN.

Cho nên, về việc Trung Quốc từ chối nội dung hợp tác xây dựng mạng quan trắc và kế hoạch ứng phó quốc gia khi xảy ra sự cố, chúng ta cần xem xét lại cách đặt vấn đề của mình.

Nếu chúng ta đặt vấn đề hỗ trợ là hợp lý, còn yêu cầu hợp tác cùng với chúng ta xây dựng mạng quan trắc quốc gia, một kế hoạch ứng phó quốc gia thì có thể họ sẽ hiểu sai ý là phải hỗ trợ chúng ta xây dựng các trạm quan trắc cũng như chương trình phòng chống sự cố, khắc phục sự cố mà điều này sẽ không dễ dàng chia sẻ vì liên quan nhiều lợi ích”.

Bên cạnh đó, theo ông Sinh, vấn đề ở đây chúng ta phải nói rõ hiện Việt Nam đã có hệ thống các trạm quan trắc, giờ chỉ cần hỗ trợ thêm về phương diện trí thức, thông tin và hoạt động.

Các nước đều có thỏa thuận

Về nguyên tắc, theo vị chuyên gia trên, không nhất thiết bắt Trung Quốc hợp tác mà chúng ta vẫn có thể thông qua cơ quan nghiên cứu năng lượng quốc tế yêu cầu Trung Quốc phải cung cấp đầy đủ thông tin liên quan đến nhà máy xây dựng cạnh biên giới. Hiện nay trong chương trình quan trắc về môi trường đã có sự thống nhất toàn bộ các mối quan hệ quốc tế.

Ví dụ lúc sự cố nhà máy ĐHN Fukushima của Nhật Bản xảy ra sự cố, các nước đều phải tham gia đưa ra con số quan trắc, Việt Nam cũng tham gia đưa ra các số liệu, tất nhiên hơi xa, nhưng với trạm quan trắc hiện nay chúng ta có thì vẫn đóng góp số liệu vào đó.

Khi xảy ra một sự cố hạt nhân thì việc lan truyền chất phóng xạ là không biên giới, nên càng gần biên giới nhau, thì bắt buộc phải có sự thỏa thuận.

Cũng như giữa Việt Nam và Trung Quốc phải có trao đổi, thỏa thuận, xung quanh việc Trung Quốc xây 3 nhà máy ĐHN, đó là trách nhiệm chia sẻ thông tin.

Nhìn ra thế giới, như các nhà máy ĐHN do Đức xây dựng, họ cũng phải có thỏa thuận với Pháp, ràng buộc một số điều kiện với nhau và ngược lại. Nhưng trong mối quan hệ hữu nghị thì vẫn trao đổi chia sẻ với nhau về thông tin, tăng sự hiểu biết, cùng nhau thực hiện, nhưng không phải bắt buộc.

Ở Châu Âu, Liên bang xô viết trước đây cũng xây nhiều nhà máy ĐHN ở biên giới, cũng có thông tin thỏa thuận, nước đứng ra xây thì thông báo với nước bên cạnh, đảm bảo vấn đề an toàn, công suất nhà máy, hệ thống an toàn ra sao, chủ trương vận hành, nghĩa là công khai thông tin, để các nước tin tưởng, mà không lo sợ.

Còn nếu như thân thiện hơn thì có thể hỗ trợ trong việc này, việc khác, như kiểm soát môi trường, khắc phục nếu sự cố xảy ra, cái quan trọng ở đây là tạo niềm tin cho nhau.

“Từ trước đến nay Trung Quốc chưa giải tỏa được lo lắng cho Việt Nam bằng cách công khai toàn bộ thông tin liên quan đến các nhà máy ĐHN này, nên lúc nào chúng ta cũng lo ngại”, ông Sinh nhấn mạnh.

Cần chủ động hơn

Qua việc từ chối của Trung Quốc, theo ông Sinh, chúng ta cần chủ động tính toán để có thể sử dụng hệ thống quan trắc hiệu quả, bổ sung các điểm trạm quan trắc cần thiết, có thể đặc biệt thêm các nhiệm vụ về nhân lực, cơ sở vật chất, thậm chí xem lại toàn bộ chương trình phòng chống sự cố của mình, vì nảy sinh tình hình mới.

Bên cạnh đó, Việt Nam nên xem lại lời lẽ, điều khoản Trung Quốc từ chối, thay đổi bằng cách nhẹ nhàng hơn, thêm nữa, nếu cách thức đặt vấn đề có ràng buộc thì thay đổi bằng hỗ trợ, phối hợp giữa các trạm quan trắc hai nước, thông báo cho nhau khi có xảy ra sự cố, rò rỉ kỹ thuật…tăng cường hoạt động quan trắc thuận lợi.

Sau này nếu chúng ta muốn có thông tin thì thông qua sự phối hợp trao đổi thông tin giữa 2 trạm quan trắc của hai nước.

“Có thể thỏa thuận với họ khi xây nhà máy sát biên giới, cả hai bên đều xây dựng trạm quan trắc, tương lai nâng cao mối liên kết, chia sẻ thông tin, nâng cao hiệu quả kiểm soát chất lượng, sự cố. Ở đây là do cách đặt vấn đề” – ông Sinh nhấnmanhj.

(Theo Đất Việt)