Đẽo tượng nhà mồ, những điều ít biết
Ai đến Tây Nguyên, nếu có dịp ngang qua những khu nhà mồ của đồng bào dân tộc thiểu số hẳn sẽ không nén được cảm giác rờn rợn bởi cảnh thâm u, xa vắng…
Quanh khu nhà che mộ, một thế giới muông thú cùng với những bức tượng đàn ông, đàn bà đứng khỏ.a thâ.n; hình người ngồi hai tay ôm mặt khóc… Người làm nên âm hưởng này cho nhà mồ không ai khác là các nghệ nhân đẽo tượng.
Mỗi ngôi làng Tây Nguyên đều có một khu nhà mồ nhưng không phải làng nào cũng có người biết đẽo tượng mồ. Đẽo tượng nhà mồ không phải là nghề để kiếm sống. Người nào muốn hãy tự mình quan sát, tự mình thực hành cho đến khi được cộng đồng công nhận. Họ cũng không được trả công hay có chút ưu đãi nào của cộng đồng. Từ xưa, người Tây Nguyên quan niệm rằng – người biết đẽo tượng mồ là người có bàn tay được Yang (Trời) cho, có cái đầu được Yang bảo, phải phục vụ dân làng vô điều kiện,…
Tượng nhà mồ Tây Nguyên.
Theo tập tục của người Tây Nguyên, Pơ thi (bỏ mả) là một trong những nghi lễ quan trọng nhất trong vòng đời của một con người. Trước lễ Pơ thi, người đẽo tượng sẽ được các gia chủ mời vào rừng. Ngả được thân cây vừa ý xuống, chỉ bằng con dao và chiếc rìu họ bắt đầu miệt mài thực hiện “tác phẩm” của mình…
Không phải câu thúc bởi thời gian hay một sự gợi ý “đặt hàng” nào từ gia chủ, người đẽo tượng hoàn toàn được tự do sáng tác theo ý mình. Chính sự tự do đó mà với những thời khắc nhất định, họ vụt hóa thân trong những “vụ nổ tâm linh”… Đẽo một khúc gỗ thành hình người thì không khó nhưng thả được hồn vào tượng với những nỗi khắc khoải trong các tư thế, trong mọi vẻ mặt; thô tháp mà mang cả nỗi đau của một kiếp người, thì chỉ có người tạc tượng mồ Tây Nguyên mới làm nổi.
Tượng mồ – như tên gọi của nó – chỉ được đặt ở nhà mồ. Người tạc tượng khi đã bắt tay vào công việc, dù tác phẩm đang dở dang cũng không được mang về nhà hay đến khu nhà mồ làm tiếp. Họ khôngbao giờ được vụ lợi trong công việc; không được phép mang tượng đi rao bán hay đổi chác… Sau lễ tiễn người chế.t về “làng ma” vĩnh viễn, tượng mồ cũng để mặc tàn tạ cùng mưa nắng. Và người đẽo tượng cũng coi tác phẩm của mình như một sự đi không trở lại của kiếp người…
Theo Quốc Dinh
Video đang HOT
Khu dân cư nháo nhác vì vụ chôn người chế.t giữa phố
Tại thị trấn Cái Bè (tỉnh Tiề.n Giang), một gia đình bỗng dưng đem chôn người chế.t giữa khu dân cư. Người dân nhao nhác, trong khi chính quyền bối rối nên kết luận việc chôn người giữa phố là... vấn đề mới phát sinh.
Xây nhà giữa phố chôn người chế.t: Để giữ đất?
PV tìm đến ngôi nhà dành để chôn người chế.t trên đường Lê Văn Duyệt (khu vực 2, thị trấn Cái Bè, huyện Cái Bè, tỉnh Tiề.n Giang). Trung tuần tháng 2/2013, người dân sống rất háo hức chờ đợi hàng xóm mới, khi thấy nhiều nhân công, thợ hồ gấp rút xây dựng một ngôi nhà bề thế và vô cùng kiên cố.
Thế nhưng, nhà vừa hoàn thành xong, một nhóm người đào huyệt đến chôn người chế.t. Bàng hoàng xen sợ hãi, người dân ngăn cản nhưng bất thành.
Ngôi nhà mồ xây dựng trong khu dân cư khiến người dân bức xúc. (Ảnh Hà Nguyễn)
Người chế.t là ông T.K.C (SN 1959), người Việt gốc Hoa, vốn có "má.u mặt" và giàu có trong vùng. Gia đình ông này sở hữu cửa hàng vật liệu xây dựng có tiếng của thị trấn. Sau khi ông này qua đời, gia đình đã tổ chức lễ tang lớn và chọn mảnh đất trống giữa hai ngôi nhà tôn lụp xụp của hai cha con ông Đặng Ngọc Hưng (SN 1930), thị trấn Cái Bè, huyện Cái Bè và Đặng Ngọc Ninh (SN 1970) để xây dựng nhà mồ kiên cố.
Ngôi nhà mồ được xây dựng hoành tráng, kín đáo và có kiến trúc như một ngôi nhà với chiều dài 13,5m, chiều rộng 4m. Phần mồ được trang trí đơn giản bằng đá hoa cương, nhưng ngôi nhà bao quanh được trang trí với màu sắc hài hòa và rất kiên cố, phía cổng có bậc tam cấp, cổng đề chữ "Trần gia mộ", có rào sắt được khóa kỹ càng.
Ngôi nhà mồ nổi bật giữa hai ngôi nhà nhỏ lụp xụp của hàng xóm. Người đi đường sẽ khó nhận ra mục đích khác thường của chủ nhân khi xây nhà này nếu không quan sát bên trong.
Ngày chôn cất ông C. tại ngôi nhà giữa phố, người dân tụ tập để xem, rồi bàn tán, riêng hai nhà của cha con ông Hưng thì thấp thỏm và ra sức ngăn cản. Hai gia đình này tỏ ra lo ngại khi sắp làm hàng xóm với người đã khuất.
Bà P.K.H (SN 1941), ngụ thị trấn Cái Bè cho biết: "Tôi không sợ người chế.t nhưng lúc nào cũng có cảm giác bất an. Tuổ.i này rồi, tôi chỉ mong sống bình yên bên con cháu, chứ cứ phập phồng không lo ma lo quỷ cũng sợ nước bẩn, phong thủy trong nhà không tốt, gia can bất ổn, thương cho con cho cháu".
Ông Hưng suy đoán: "Nhà tôi có tranh chấp đất đai với gia đình ông C., mảnh đất tranh chấp chính là diện tích xây dựng ngôi nhà mồ này. Thời gian qua, tôi có đóng thuế đất đàng hoàng nhưng gia đình bên đó thưa kiện đòi lại. Đến nay, họ ngang nhiên chôn người để chiếm đất, giờ tôi chẳng có giấy tờ chứng minh nên cũng ngậm ngùi mất trắng miếng đất. Với lại, ai lại đi tranh chấp đất đai với người đã chế.t. Thiệt tình, họ đã rất cao tay khi dùng người chế.t giữ đất".
Mấy đứa nhỏ con anh Đặng Ngọc A. (sinh năm 1967), nhà sát vách ngôi mộ ông C. không đêm nào dám thức học bài. "Ngồi đến khoảng 7h - 8h là tụi nhỏ lại chạy vào buồng cha mẹ mà thủ thỉ chuyện ma quỷ. Chúng tôi cũng chỉ biết động viên và trấn an các con yên tâm học bài, có lúc phải thức trông chừng cho mấy đứa làm bài tập.
Mà nghe đâu, còn chừa chỗ để chôn thêm vào ngôi nhà mồ này nữa. Chuyện tâm linh, mê tín thì mình dẹp qua một bên nhưng ô nhiễm môi trường sống hẳn nhiên là có".
Cận cảnh ngôi mộ (Ảnh Ngọc Lài)
Chính quyền loay hoay tìm giải pháp
Chuyện lạ đời người chế.t làm hàng xóm với kẻ sống được người dân cả thị trấn bàn tán xôn xao, nhưng tuyệt nhiên chính quyền địa phương lại không hay không biết. Bà H. cho biết: "Ủy ban nhân dân huyện Cái Bè, thị trấn Cái Bè cách đường Lê Văn Duyệt có năm, sáu trăm mét không lẽ người dân xôn xao, ồn ào vậy mà cán bộ vẫn không biết. Xây nhà mồ cũng lâu, ngày đem chôn cũng bị chúng tôi phản đối, có thông báo cho chính quyền nhưng không ai xuống giải quyết. Đến khi chôn cất xong xuôi mấy cán bộ mới nói không biết nên không ngăn".
Chúng tôi tìm gặp ông Lê Bá Thi (Chánh văn phòng UBND huyện Cái Bè) để được địa phương cung cấp thông tin vụ việc. Ông Thi tiếp chúng tôi với thái độ khó chịu và mệt mỏi: "Đã có nhiều báo thông tin vụ này, chúng tôi đã nói sẽ giải quyết, tất cả xuất phát từ tập quán chôn cất người chế.t của người dân quê nên mới có chuyện xây nhà cho người chế.t giữa khu dân cư".
Ông Thi cho biết, ông C. có một nền nhà nằm trên đường Lê Văn Duyệt, khi ông này qua đời, con trai ông đem về chôn ở đó, việc chôn cất này thị trấn không nắm rõ. Về việc gia đình ông C. xây dựng nhà mồ trong khu dân cư mà thị trấn không phát hiện kịp thời và không báo cáo được xem như một sai sót tương tự như việc xây dựng nhà không phép. UBND huyện Cái Bè đã yêu cầu UBND thị trấn Cái Bè rà soát, xác minh vụ việc và có văn bản trả lời thích đáng.
"Theo báo cáo sơ bộ của thị trấn, gia đình ông C. chỉ báo sử dụng phần đất trên vào việc xây dựng một cái mộ chứ không đề cập đến xây nhà mồ. Sau này, gia đình mới xây nhà mồ lớn lên, còn trước đó trên nền đất có một hay chưa thì tôi không nắm rõ, cũng chưa nghe báo cáo".
Nhưng ông Thi có khẳng định: "Việc chôn người chế.t trong khu dân cư về lâu dài là không hợp lý và không tốt chút nào. Tuy nhiên, đến thời điểm này, địa phương vẫn chưa có khu chôn cất tập thể hay nghĩa trang. Trước đây, thị trấn có một khu chôn cất tập thể tự hình thành nhưng sau giải phóng không còn tồn tại nữa".
Hiện huyện Cái Bè chưa có quy hoạch cụ thể trong việc xây dựng nghĩa trang cho địa phương. Bên cạnh đó, ông Thi cho rằng tập quán và tâm lý của người dân mình ở các quê, các xã vùng sâu thường chôn người chế.t ở hông nhà, trước cửa nhà, sau vườn... Nên, vụ việc chôn người chế.t trong khu đô thị được chúng tôi đán.h giá như một vấn đề mới phát sinh trong quy trình quản lý Nhà nước. Những cấp quản lý ở địa phương và cấp cơ sở thị trấn, các cán bộ chưa rành, chưa nắm rõ dẫn đến sơ suất vừa qua.
Thiết nghĩ, vấn đề quy hoạch nơi chôn cất người đã khuất, xây dựng nghĩa trang luôn gắn liền với đời sống dân sinh từ xưa đến nay. Vậy mà, chính quyền địa phương đã "quên" lo cho người chế.t trong một thời gian dài thì thật là điều nên xem xét.
Chưa có vốn đầu tư xây dựng nghĩa trang Ông Lê Bá Thi (Chánh văn phòng UBND huyện Cái Bè) cho biết: "Việc xây dựng nhà mồ chôn cất người chế.t trong khu dân cư về lâu về dài hoàn toàn bất hợp lý. Thế nhưng, địa phương đã đề xuất xin kinh phí xây dựng nghĩa trang nhưng chưa được thông qua. Hiện địa phương đang trông chờ vào các nhà đầu tư tư nhân, nhưng không khả quan, không nhiều người mặn mà với việc đầu tư "nhà ở" dành cho người đã khuất. Về việc quản lý Nhà nước trong vấn đề này còn quá nhiều mới mẻ, tôi nghĩ sau sự việc lần này, chúng tôi đã có thêm kinh nghiệm để xử lý các vụ việc tương tự".
Theo vietbao
Nguyên Chủ tịch huyện tự... đẽo quan tài Đồng bào Cơtu ở Quảng Nam không khỏi ngỡ ngàng khi nhìn thấy một vị già làng tự mình hì hục ngồi đục đẽo chiếc quan tài dành riêng cho mình suốt hơn 5 tháng. Không "chịu" ở yên một chỗ, sau khi cáo quan về quê, ông Y Kông đã lặn lội khắp vùng có người Cơtu sinh sống để sưu tầm...