Đệ nhất Thế chiến và những cột mốc

Chiến tranh thế giới thứ nhất, còn được gọi là Đại chiến thế giới lần thứ nhất diễn ra từ tháng 8 năm 1914 đến tháng 11 năm 1918, là một trong những cuộc chiến tranh quyết liệt, quy mô to lớn nhất trong lịch sử nhân loại; về quy mô và sự khốc liệt nó chỉ đứng sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

Cuộc chiến tranh này là một trong những sự kiện lịch sử có ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử thế giới. Đây là cuộc chiến tranh có chiến trường chính bao trùm khắp châu Âu và ảnh hưởng ra toàn thế giới, lôi kéo tất cả các cường quốc châu Âu và Bắc Mỹ vào vòng chiến với số người chết trên 20 triệu người với sức tàn phá và ảnh hưởng về vật chất tinh thần cho nhân loại rất sâu sắc và lâu dài.

Chúng ta cùng nhin lai nhưng thơi điêm then chôt cua Đai chiên Thê giơi bắt đầu năm 1914.

28/06/1914, Thái tử Franz Ferdinand của Áo bị ám sát

Vụ ám sát Thái tử Áo Franz Ferdinand và phu nhân Sophie, mà thủ phạm là Gavrilo Princip, môt ngươi Serbia theo chu nghia dân tuy, đa lam dây lên các sự kiện mở đường cho chiến tranh sáu tuần sau đó. Áo-Hung, được Đức hỗ trợ, ra tối hậu thư cho Serbia rồi tuyên chiến, mở đường cho cuôc xung đôt rông lơn hơn keo dai suôt bôn năm sau đo.

Thái tử Áo Franz Ferdinand và phu nhân Sophie

1-12/8/1914: Tuần trước chiến tranh

Khủng hoảng xảy ra trong hai tuần đầu tháng Tám, khi các đại cường châu Âu đưa thế giới vào xung đột. Ngày 1/8, Đức tuyên chiến chống Nga, và hai ngày sau, nổ súng đánh Pháp. Đức cũng tấn công Bỉ, một nước trung lập. Anh cam kết bảo vệ Bỉ và tuyên chiến chống Đức ngày 4/8. Hai ngày sau, Áo-Hung tuyên chiến chống Nga, còn Serbia đánh Đức. Khi quân Anh đổ bộ vào Pháp, Montenegro tuyên chiến chống Đức, còn Anh và Pháp đánh Áo-Hung.

Tuần trước chiến tranh

20/08/1914: Quân Nga bị đánh ở Tannenburg

Quân đoan Môt cua Nga tiến vào Đông Prussia, tấn công Đức ở Gumbinnen, con Quân đoan Hai tiến sâu xuông phia nam nhằm bao vây Đức. Nhưng cac điêu kiên khăc nghiêt khiên Nga không duy tri đươc chiên thăng, để Đức dươi sư chi huy cua Ba tươc Paul von Hindenburg va Erich Ludendorff co đon phản công. Quân Đức đánh bại Nga trong trận Tannenburg, băt đươc 125.000 lính Nga.

Quân Đức đánh bại Nga trong trận Tannenburg, băt đươc 125.000 lính Nga.

25/08/1914: Chiến tranh lan ra thuộc địa

Chiến tranh lan ra các thuộc địa của châu Âu tại châu Phi. Quân Ghana khiến Đức đầu hàng ở Togo. Tại Cameroon, quân Đức khó đánh hơn, và lính Anh phải rút lui nhiều lần. Nhưng thủ đô của thuộc địa này, Douala, rơi vào tay quân Senegal thân Pháp ngày 27/9.

Chiến tranh lan ra thuộc địa

5-12 tháng Chín, 1914: Máu đổ ở Marne

Quân Pháp, dưới sự chỉ huy của Joseph Joffre, mở đầu bằng chiến lược tổng tấn công. Họ đưa quân vào Alsace và Lorraine, từng là thuộc địa Pháp nhưng đã bị Đức chiếm năm 1871. Sau thành công ban đầu, Pháp bị Đức đẩy lùi. Trong khi đó, lính Đức nhanh chóng vượt qua Bỉ và bắc Pháp và đến gần Paris. Ngày 5/9, Pháp phản công. Trận Marne trở thành chiến thắng nổi tiếng cho Pháp và Anh trước Đức.

Trận Marne

07/09/1914: Bế tắc ở Serbia

Áo-Hung ném bom Belgrade, và tấn công Serbia qua Sông Drina. Người Serbia phản công và đẩy lùi Áo-Hung trong ngày 17-19 tháng Tám. Một tháng sau, Áo-Hung lại xâm lăng và sau 10 ngày, chiếm nhiều vị trí ở Serbia. Tháng 11, quân Serbia phải bỏ Belgrade, nhưng sau đó lại chiếm lại thủ đô. Đến cuối năm, không ai thắng ai nhưng nhiều thương vong cho cả hai phe.

Bế tắc ở Serbia

26/09/1914: Quân Ấn bổ sung cho Mặt trận phía Tây

Quân Ấn Độ đến Marseille và một tháng sau, họ tham chiến ở Mặt trận phía Tây tại Ypres. Đây là lần đầu tiên lính Ấn Độ tham chiến ở châu Âu cùng lính Anh. Họ giữ vai trò quan trọng để cầm chân Đức, và sau đó còn chiến đấu ở các trận Neuve Chapelle, Somme và Passchendaele. Hơn 1 triệu lính Ấn tham chiến, và 7.700 người thiệt mạng.

Quân Ấn Độ đến Marseille và tham chiến ở Mặt trận phía Tây tại Ypres

16/10/1914: Đức đầu hàng

Quân Nhật tấn công Thanh Đảo thuộc Đức tại Trung Quốc. Đức chiếm cảng này năm 1898. 60.000 lính Nhật, với trợ giúp của Anh và Ấn Độ, bao vây 5000 lính Đức. Cuộc đánh bom của Nhật kéo dài bảy ngày, và Đức đầu hàng ngày 7/11.

16/10/1914: Đức đầu hàng

2-5 tháng 11, 1914: Anh bị thua ở Đông Phi

Anh định chiếm cảng Tanga tại Đông Phi, nhưng thua đau trước Đức. Mặc dù Đức ít quân, nhưng đã thắng nhờ tài lãnh đạo của Tướng Paul von Lettow-Vorbeck. Trong suốt chiến dịch Đông Phi, von Lettow-Vorbeck và lính, chủ yếu là người Phi châu, đã thành thạo khi đánh du kích.

Anh bị thua ở Đông Phi

08/12/1914: Tàu Đức bị chìm ở Falkland

Một trận hải chiến lớn diễn ra ngoài đảo Falkland. Hải quân Anh đánh chìm phần lớn đội tàu Đức. Chỉ tàu Dresden thoát hiểm và còn tiếp tục đánh quân Anh cho đến tháng Ba 1915. Có mặt trên tàu Dresden có Wilhelm Canaris, người sau này sẽ dẫn dắt tình báo quân đội dưới thời Hitler.

Wilhelm Canaris

22/12/1914: Enver Pasha dẫn dắt quân Thổ đánh Nga

Enver Pasha dẫn dắt quân Thổ phản công đánh Nga ở vùng Caucasus, nhằm giành lại thành phố Sarikamish. Nhưng Nga kháng cự mạnh mẽ và đến giữa tháng Giêng 1915, quân Thổ bị đánh bại. Quân đoàn Ba mất 90.000 người; nhiều lính bị đóng băng đến chết.

Vùng Caucasus

Theo NTD/BBC