‘Dễ nhầm amip ăn não là viêm màng não’

Theo PGS, TS Nguyễn Trần Hiển, Viện trưởng Vệ sinh dịch tễ trung ương, bệnh viêm màng não do amip ăn não người 99% gây tử vong nhưng thường bị bỏ qua vì triệu chứng lâm sàng gần giống viêm màng não do vi khuẩn.

PGS.TS Nguyễn Trần Hiển lý giải, bênh viêm não màng não tiên phát do ký sinh trùng amip ăn não Naegleria fowleri là môt bênh của hê thân kinh trung ương. Đây là bênh rât nguy hiêm, hâu hêt gây tử vong, đến 99%. Triêu chứng và dâu hiêu của bênh này vê mặt lâm sàng giông viêm màng não do vi khuân. Do đó thường bị bỏ qua và được chân đoán rât muôn, thâm chí sau khi chêt, đặc biêt khi bênh diên biên nhanh.

Môt sô thuôc có hiêu quả điêu trị bệnh trong phòng thí nghiêm, nhưng trên thực tê thì hiêu quả điêu trị không rõ ràng, hâu hêt bênh nhân vân tử vong. Hiện chưa có bằng chứng khoa học về hiệu quả của các thuốc điều trị bệnh này, theo tiến sĩ Hiển.

Môt điêu may mắn là bênh rât hiêm gặp. Nguy cơ nhiêm là rât thâp. Naegleria fowleri là sinh vât đơn bào sông tự do trong nước, ưa thích môi trường nước nóng , thường phô biên ở trong tự nhiên như nước sông, hô, suôi nước nóng và trong đât. Nó không được tìm thây trong nước biên. Naegleria fowleri rât hiêm khi được phát hiên trong các bê bơi chưa được tiêt trùng đúng cách hay ở vòi nước nóng. Ký sinh trùng này phát triên mạnh nhât ở nhiêt đô 46 đô C và có thê sông sót trong môt thời gian ngắn ở nhiêt đô cao hơn.

Nguy cơ cao nhiêm ký sinh trùng này là nhảy xuông nước, lặn đâu xuông nước hay các hoạt đông có liên quan đên nước có nguy cơ làm nước xôc mạnh vào mũi. Bênh không lây truyên từ người sang người, không gây thành dịch.

Theo tiến sĩ Hiển, nhiêu khả năng là ký sinh trùng này có thê có mặt ở các cơ sở vui chơi giải trí sử dụng nước sông, hô có nước âm hay suôi nước nóng. Bênh do amip ăn não thường xảy ra vào mùa nóng, từ tháng 6 đên tháng 9. Nguy cơ mắc bênh có thê xảy ra dù rât thâp ở khu vực có điêu kiên thuân lợi cho sự tôn tại của sinh vât này.

“Vì tỷ lê nhiêm bênh rât thâp nên khó biêt tại sao chỉ môt sô rât ít người nhiêm bênh so với hàng triêu người sử dụng chung nguôn nước đó. Do đó cách phòng bênh chắc chắn nhât là hạn chê hay không có các hoạt đông liên quan đến nước ấm/nóng trong tự nhiên như lặn trong nước hay hít nước vào mũi nước không được tiêt trùng đúng cách”, tiến sĩ Hiển nói.

Khó có thể loại trừ ký sinh trùng này ra khỏi môi trường nước tự nhiên. Vê mặt lý thuyêt, cân tiên hành các biên pháp dự phòng như sau: Bịt mũi hay dùng kẹp mũi khi bơi lôi, lặn xuông nước. Không lặn xuông các suôi nước nóng hay sông hô có nước âm, hay nhiêt đô nước cao mà chưa được xử lý tiêt trùng đúng cách. Hạn chê đào bới hay khuây lắng cặn ở các khu vực có nước nóng. Tiệt trùng theo đúng phương pháp nước ở bể bơi là có khả năng tiêu diệt ký sinh trùng này.

Bác sĩ Nguyễn Tiến Lâm, Trưởng khoa Virus – Ký sinh trùng – Bệnh viện bệnh nhiệt đới Trung ương cho biết, cơ chế lây của amip ăn não là xâm nhập vào cơ thể qua đường mũi, di chuyển theo các sợi thần kinh khứu giác thông qua sàn sọ để lên não, gây viêm màng não, làm tăng bạch cầu trong dịch não tủy. Tuy nhiên bản chất của amip là các ký sinh trùng nên thông thường rất hiếm khi xâm nhập vào cơ thể người.

Hiện chưa có thông tin cụ thể nào về những người có nguy cơ cao bị amip ăn não xâm nhập. Song có thể những người có tiền sử bệnh hô hấp, đang có sẵn bệnh mũi họng thì khi tiếp xúc với môi trường nước nhiễm amip này sẽ dễ mắc hơn.

Mặt khác, bác sĩ Lâm cho rằng chưa có một nghiên cứu, một tài liệu nào tìm thấy sự có mặt của amip ăn não, nồng độ các amip này trong các ao hồ, sông suối. Có thông tin cho rằng loại amip này có thể nhiễm vào hệ thống nước sinh hoạt của các gia đình. Tuy nhiên một số nghiên cứu trên thế giới cho thấy amip này không gây bệnh thông qua uống nước hay qua đường ăn uống nguồn nước có nhiễm amip.

Theo các bác sĩ, khi nhiễm amip ăn não, bệnh nhân có thể khởi đầu dấu hiệu bệnh với việc thay đổi mùi vị. Các triêu chứng đâu tiên của hôi chứng viêm não, màng não xuât hiên khoảng 5 ngày (từ 1 đến 7 ngày) sau nhiêm trùng, bao gôm đau đâu, sôt, buôn nôn, nôn. Các triêu chứng muôn có thê bao gôm cô cứng, lú lân, mất tâp trung, mât thăng bằng, chứng ảo giác và co giât. Sau đó bênh tiên triên nhanh và thường dân đên tử vong trong vòng 5 ngày (từ 1 đến 12 ngày).

Do đó khi có các triêu chứng đâu tiên, bênh nhân nên đên ngay các cơ sở y tê đê được chân đoán sớm và điêu trị kịp thời, có thê làm giảm nguy cơ tử vong.

“Những cảnh báo đối với người dân thường xuyên tiếp xúc với môi trường nước ngọt ở các ao hồ, sông suối là cần thiết nhưng không thể áp đặt, ngay cả khi cảnh báo quá mức, cảnh báo lệch lạc cũng không tốt, thậm chí gây tác dụng ngược”, bác sĩ Lâm nói.

Một bé trai 6 tuổi tuần qua được cho là bệnh nhân thứ hai tại Việt Nam chết vì amip ăn não người . Bé bị thiểu năng trí tuệ bẩm sinh, nằm một chỗ nên khả năng nhiễm loại ký sinh trùng này từ môi trường tự nhiên bị loại trừ. Hiện nguyên nhân gây bệnh cho bé vẫn còn là điều bí ẩn.Đầu tháng 8, bệnh nhân đầu tiên chết vì amip Naegleria fowleri được ghi nhận tại Việt Nam là một thanh niên ở Phú Yên. Trước khi mắc bệnh, anh này có bơi lặn dưới nước.Theo VNE