Dậy sóng điện ảnh Hàn Quốc
Những năm gần đây, điện ảnh Hàn Quốc đã trở thành một hiện tượng đáng chú ý của ngành giải trí tại thị trường Mỹ và Châu Âu.
Trong khi tiếng vang thắng 4 giải Oscar năm 2020 với Ký sinh trùng của đạo diễn Bong Joon-Ho vẫn còn mới mẻ; ngay năm tiếp theo, bộ phim Minari của xứ sở Kim Chi lại lần nữa giật giải Oscar cho nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất, biến diễn viên gạo cội Youn Yuh-jung (75 tuổi) trở thành “bà ngoại quốc dân” của Hàn Quốc khi là diễn viên Châu Á thứ hai giành giải Oscar. Liên tiếp những thành công vang dội khiến Hallyu (làn sóng Hàn Quốc) một lần nữa dậy sóng, càn quét hướng về trời Tây.
Từ trái sang: Phim Người sống sót được chỉ định – 60 ngày (2019), Phi vụ triệu đô: Hàn Quốc (2022), Ngôi trường Xác Sống (2022). Ảnh tổng hợp từ IMDB
Điện ảnh Hàn ‘thay da đổi thịt’
Năm 2021 vừa qua, nền tảng xem phim trực tuyến Netflix đã đầu tư khoảng 550 tỉ Won (463 triệu USD) vào thị trường nội dung giải trí tại Hàn Quốc đã tạo nên nhiều thay đổi to lớn tại đất nước này. Sự thành công của những bộ phim truyền hình như Squid Game (Trò chơi Con Mực), My name (Tên tôi), Hellbound (Bản Án Từ Địa Ngục)… đã đem về nhiều doanh thu khả quan cho Netflix và nền tảng này được các lãnh đạo hàng đầu Hàn Quốc trao giải Korea Image Stepping Stone Bridge award (Tạm dịch: Giải thưởng hình ảnh Hàn Quốc – cầu nối quốc tế) cho những đóng góp giúp phổ biến hình ảnh Hàn Quốc ra thế giới.
Đầu năm nay, ông Dong Kang – Phó chủ tịch phát triển nội dung của Netflix chi nhánh Hàn Quốc, đại diện cho công ty tại lễ trao giải Giải thưởng hình ảnh Hàn Quốc 2022 đã tuyên bố ‘chắc nịch’ rằng: “Chúng tôi không thể tiết lộ chi tiết bao nhiêu vốn đầu tư trong năm nay; nhưng chắc chắn một điều, chúng tôi không có ý định giảm số vốn đầu tư hiện có.”.
Nhận được nguồn tiền khổng lồ từ Netflix, thị trường phim Hàn sôi động hơn bao giờ hết. Nhiều đạo diễn giống như Hwang Dong-hyuk liều lĩnh ‘thử tài’ và tạo nên những tác phẩm đầy thu hút như Squid Game. Trước khi Squid Game trở thành hiện tượng của thế giới, Hwang Dong-hyuk đã từng ‘ngậm đắng nuốt cay’ tận 10 năm cúi đầu với các nhà sản xuất trong nước nhưng bị từ chối hợp tác do nhiều nguyên nhân.
Thông qua Netflix, điện ảnh Hàn Quốc nay đã đổi khác, thêm nhiều khía cạnh mới; đặc biệt là xu hướng những câu chuyện xứ Hàn ở đất lạ trong bối cảnh quốc tế hoặc người Hàn đảm nhiệm vai trò người hùng giải cứu thế giới qua một số phim như: Cuộc đào thoát của đại sứ quán Nam Hàn tại Somalia trong Escape from Mogadishu (2021); hay những kẻ dọn rác vũ trụ giải cứu trái đất khỏi bị hủy diệt trong Space Sweep (2021); hoặc cuộc truy lùng tội phạm quốc tế của cảnh sát Hàn Quốc qua nhiều quốc gia trong Yaksha – Ruthless Opations (2022)…
Ngoài ra, phim Hàn công chiếu trên Netflix cũng có chiến lược ‘bắt chước’ những bộ phim đình đám của Mỹ theo phiên bản Hàn như: Collectors (Kẻ Săn Mộ, 2020) cũng là một dạng phim Hàn truy tìm cổ vật và chống lại kẻ xấu như Red Notice (2021); Hard Hit (Án Tử Trên Xe, 2021) gần như là Speed (2004) trong bối cảnh Hàn Quốc; Love and Leashes (Tình Yêu và Trói Buộc, 2022) cùng chủ đề BDSM/tình dục kỳ thú với Fifty Shades of Grey (50 Sắc Thái, 2015)…
Bên cạnh đó, lĩnh vực phim truyền hình Hàn Quốc cũng ‘tất bật’ không kém với các ‘bản sao’ của những phim truyền hình nổi tiếng trên thế giới như: Designated Survivor – 60 days (Người sống sót được chỉ định – 60 ngày, 2019) được đánh giá là hấp dẫn hơn phim truyền hình Mỹ Designated Survivor (2016-2019) do đầu tư nhiều pha hành động gây cấn hơn; Money Heist: Korea – Joint Economic Area (Phi vụ triệu đô: Hàn Quốc, 2022) trở thành phiên bản ít hấp dẫn hơn do thiếu đi các pha đối đầu tâm lý phức tạp mà tập trung nhiều vào tình yêu (điểm mạnh của drama Hàn), biến thành phiên bản nhẹ nhàng hơn so với bản gốc Tây Ban Nha Money Heist (2017-2021); All of Us are Dead (Ngôi trường Xác Sống, 2022) được phỏng theo Webtoon (truyện tranh đăng web) cùng tên của Hàn Quốc, lấy cảm hứng từ bộ Manga Highschool of the dead của Nhật Bản, phim theo đuổi đề tài zombie được xem là khá mới lạ trong điện ảnh Hàn… Điều này cho thấy Netflix đang thay đổi ‘thực đơn’ của mình để phù hợp hơn đối với xu hướng mới của người dùng.
Phim Tây ‘mất giá’, phim Hàn ‘lên ngôi’
Thực trạng cho thấy thị trường phim Âu, Mỹ đang dần đánh mất sự hấp dẫn do thiếu tính sáng tạo và khó đổi mới ý tưởng. Hầu hết phim truyền hình phương Tây chạy theo trào lưu của giới trẻ trong từng thời kỳ và có sự phân biệt riêng biệt về độ tuổi dựa trên nội dung có bao nhiêu phần là bạo lực và tình dục, tạo nên sự ngăn cách giữa các thế hệ là khá lớn.
Ngược lại, phim Hàn lại tìm thấy hướng đi của mình với những bộ phim truyền hình ‘cây nhà lá vườn’ dễ tiếp cận với khán giả quốc tế do không cần phân biệt tuổi tác hay rào cản văn hóa. Đặc biệt, phim Hàn mang đậm màu sắc đạo Khổng truyền thống, không quá dễ dãi tình dục như phim Âu, Mỹ – thường kết thúc phát triển các mối quan hệ sau các cảnh quan hệ tình ái để đi vào những vấn đề khác trong phim.
Nội dung tình cảm của phim Hàn thường tập trung vào sự truy cầu của các mối quan hệ, vượt qua bao khó khăn để cuối cùng các nhân vật mới đạt được hạnh phúc toàn vẹn bên nhau. Ngày nay, khán giả trẻ yêu thích phim Hàn khi trưởng thành cũng vẫn tiếp tục duy trì sở thích của mình và dễ dàng chia sẻ sở thích cùng thế hệ sau. Đây là điều kiện giúp duy trì và gia tăng lượng khán giả của Netflix trong thị phần toàn cầu trong 20 đến 30 năm tới.
Điện ảnh là chiến lược quảng bá của một quốc gia
Trước khi được cả thế giới công nhận và thu hút được vốn đầu tư từ Netflix, Hallyu từ những năm khởi đầu (thập niên 90) đến nay đã là một hạng mục được nhà nước đầu tư trọng điểm.
Không đơn giản chỉ là tiền, các nội dung của ngành giải trí đều được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, các lãnh đạo cao cấp, các ngành công nghiệp giải trí và các tập đoàn lớn đều phải góp sức, lên kế hoạch tỉ mỉ và phân bổ các nguồn lực cho văn hóa đại chúng, du lịch và thể thao, bên cạnh các khía cạnh văn hóa khác.
Ngoài ra, Hàn Quốc đã tạo ra môi trường thuận lợi sáng tác nội dung cho âm nhạc, điện ảnh, truyền hình và cả trò chơi điện tử. Các nhà sáng tạo được đảm bảo quyền tự do sáng tác và hưởng lợi từ công sức của mình dựa trên việc áp dụng chặt chẽ luật bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và truy tố kẻ vi phạm bản quyền.
Ngày nay, Hallyu thông qua phim ảnh và âm nhạc đã trở thành một điều đáng tự hào của người Hàn. Các đời Tổng thống Hàn Quốc đều có nhận thức chung là phải có trách nhiệm duy trì và phát triển văn hóa giải trí của Hàn Quốc. Kể cả lãnh đạo cao cấp cũng sẵn sàng nhảy theo điệu nhảy Gangnam Style nổi tiếng để ‘ghi điểm’ với công chúng và Đảng chính trị phe mình.
Giá trị của Hallyu chính là quyền lực mềm thay mặt Hàn Quốc chứng tỏ sự hiện diện của mình trên khắp thế giới. Sự thành công của chiến lược gửi đi những đại sứ văn hóa Hàn Quốc có thế thấy thông qua hai sự kiện lớn bao gồm ca sĩ Psy trình diễn điệu nhảy Gangnam Style cho tổng thống Obama tại buổi hòa nhạc giáng sinh ở Washington, Mỹ năm 2012 và nhóm nhạc BTS phát biểu tại Hội đồng Liên Hiệp Quốc năm 2021. Chính điều này đang thúc đẩy thế giới hướng về Hàn Quốc thông qua du học và du lịch nhằm kết nối cùng phát triển kinh tế, mà Netflix chỉ là một thành quả trong đó.
'Money Heist' bản Hàn Quốc thiếu sáng tạo
Phần làm lại của thương hiệu bạc tỷ "Money Heist" có phần nhìn và tiểu tiết mang dấu ấn địa phương, song kịch bản không có nhiều thay đổi.
Tác phẩm có tên đầy đủ là Money Heist: Korea - Joint Economic Area ( Phi vụ triệu đô: Hàn Quốc - khu vực kinh tế chung). Loạt phim lấy bối cảnh tương lai gần, khi Nam - Bắc Hàn ngừng chiến, tập trung thống nhất kinh tế. Xã hội Hàn Quốc đi lên, song làn sóng phản đối người nhập cư từ Bắc Hàn cũng diễn ra quyết liệt.
Lúc này, người đàn ông bí ẩn có biệt danh Giáo sư (Yoo Ji Tae) tập hợp các cá nhân bất mãn với xã hội mới thành một nhóm, với nhiệm vụ đầu tiên là tấn công Sở Đúc tiền và chiếm 4.000 tỷ won. Tham vọng của họ là dùng vụ cướp để tạo nên một cuộc cách mạng làm rúng động Chính phủ Hàn Quốc.
Sự trở lại của Băng cướp Áo đỏ
Sau khi trở thành hiện tượng toàn cầu từ 2017 đến 2021, thành công về thương mại của loạt phim Money Heist (La Casa de Papel) tạo động lực để nhà sản xuất khởi động phiên bản Hàn. Như vậy, Phi vụ triệu đô bản Hàn chung nhà với nguyên tác Tây Ban Nha, chứ không phải một sản phẩm độc lập tự phát.
Điều này đảm bảo được chất lượng sản xuất của phim, cụ thể là ở khâu phục trang và đạo cụ. Hình tượng "kinh điển" của Băng cướp Áo đỏ do Giáo sư lãnh đạo được tái hiện tại xứ sở Kim chi gây ấn tượng mạnh với cả hai thế hệ khán giả cũ và mới. Trừ bộ jumpsuit đỏ được giữ nguyên, mặt nạ chung của nhóm thay đổi để phù hợp văn hóa Hàn - từ mặt của nghệ sĩ Salvador Dalí sang mặt nạ Hahoe truyền thống.
Mặt nạ chung của nhóm thay đổi để phù hợp văn hóa Hàn.
Sự thay đổi nhận ý kiến trái chiều từ khán giả, trên các diễn đàn phim thế giới như Rotten Tomatoes, Imdb. Nhiều người khen ngợi bởi tạo hình mặt nạ Hahoe mang đến vẻ bí hiểm, khó lường. Tuy nhiên, số khác cho rằng ý tưởng "phản Tư bản" khi nhóm của Giáo sư mang khuôn mặt Salvador Dalí - một nghệ sĩ cách mạng luôn đấu tranh với phân hóa giàu nghèo - đã không còn.
Thông điệp phân tầng xã hội được giữ nguyên
Trên thực tế, thông điệp kinh tế về chống đối phân hóa giàu nghèo, lợi tức chia đều được khắc họa chủ yếu qua bối cảnh và lời thoại. Giáo sư lợi dụng một điểm yếu chung để chiêu mộ các thành viên: sự bất công trong xã hội.
Nhiều người mất việc trong cuộc chuyển giao công nghệ từ Nam Hàn sang Bình Nhưỡng, có người vỡ mộng làm giàu và lâm vào tình thế khốn cùng. Các công ty "ma" về việc làm và nhà đất mọc lên như nấm, khắc họa mặt trái của chủ nghĩa thượng tôn vật chất.
Các tầng giá trị nhân văn được khắc họa qua chuỗi hình ảnh ẩn dụ từ phục trang đến mặt nạ nhân vật, giống nguyên tác.
Điểm nhấn nằm ở 15 phút đầu từng tập phim, tập trung vào quá khứ của mỗi thành viên băng cướp. Tokyo (Jeon Jong Seo) được khắc họa như nhân chứng sống của cuộc chuyển giao kinh tế. Cô ở Bình Nhưỡng, song đam mê nhóm BTS cùng văn hóa Nam Hàn. Ngày đất nước thống nhất, Tokyo vào miền Nam với hy vọng đổi đời và tiến gần thần tượng, song cô chỉ có thể làm việc ở hộp đêm, trở thành "món đồ chơi" cho đàn ông háo sắc. Berlin (Park Hae Soo) không tìm được công việc lương thiện sau khi ra tù, chỉ có thể cảm thấy hưng phấn khi làm tội phạm.
Kịch bản thiếu sáng tạo
Money Heist bản Hàn chưa khắc họa được bối cảnh sinh động của tương lai. Phim dùng lời thoại cùng vài tiểu tiết để nhấn mạnh sự khó khăn của nhóm vai chính khi tấn công kho bạc, song chưa xây dựng được một thế giới giả tưởng đáng tin cậy. Các nhân vật vẫn dùng cách nói chuyện cũ, cùng các trang thiết bị của thời hiện tại. Giá như có thêm thời lượng để nói về những ngành nghề hay công nghệ mới, thay vì phần lời thoại có phần dông dài, thì có lẽ tác phẩm đã thuyết phục hơn.
Nói cách khác, bản Hàn Quốc chỉ thay thế khâu "nêm nếm", còn hồn cốt của nguyên tác vẫn như cũ. Trừ Tokyo, cuộc đời của Giáo sư - Berlin, hay các plot twist (bước ngoặt bất ngờ) của bản Tây Ban Nha không có sự thay đổi. Trang The Verge khen ngợi Money Heist: Korea - Joint Economic Area ở hình ảnh chỉn chu, song hoài nghi về việc những fan của La Casa de Papel có thấy phim đáng xem hay không.
Như vậy, các diễn viên chỉ có thể đóng tròn vai, chứ không có nhiều đất để thể hiện cá tính màn ảnh của họ. Yoo Ji Tae ( Old Boy) hay Park Hae Soo ( Squid Game) là lứa diễn viên thực lực của điện ảnh lẫn truyền hình Hàn Quốc. Nhưng trên màn ảnh lần này, họ là những Giáo sư, Berlin xa lạ, với lối diễn cứng nhắc, nhiều đoạn còn tỏ ra "sượng".
Jeon Jong Seo là cái tên được ưu ái nhất. Được mệnh danh "quái nữ phim Hàn", người đẹp sinh năm 1994 từng kinh qua đủ thể loại vai, từ bí ẩn trong The Burning, đến điên loạn trong The Call.
So với Úrsula Corberó của bản gốc, Jeon mang đến sự tươi trẻ, có phần tinh nghịch. Nhân vật thích nhạc K-pop và văn hóa Hallyu (Hàn Lưu), thường có những câu thoại mang hàm ý mỉa mai đời sống. Jeon dùng ánh mắt sắc sảo, cùng nụ cười nửa miệng đã thành thương hiệu, để khắc họa một Tokyo đầy nhiệt huyết. Trái với Tokyo của Corberó bị khán giả "ghét" trong các mùa đầu tiên, vai của Jeon tạo thiện cảm với ngoại hình đáng yêu cùng những hành động tích cực.
Tokyo xứ Hàn tạo thiện cảm khi so với bản Tây Ban Nha.
Nhìn chung, phiên bản Hàn Quốc đảm bảo chất lượng về mặt giải trí. Khán giả mới của loạt phim dễ hài lòng với các cuộc đối đầu nghẹt thở cùng các phân đoạn hành động quy mô lớn. Tuy nhiên, người hâm mộ loạt phim gốc khó hài lòng với kịch bản trùng khớp, thiếu bản sắc. Kết thúc mở của mùa một cho thấy nhà sản xuất vẫn còn tham vọng phát triển tiếp "Vũ trụ Phi vụ triệu đô" của xứ Kim chi.
Trailer Money Heist bản Hàn Quốc
"Ngôi trường xác sống": Khúc bi ca tưởng niệm về thảm kịch chìm phà Sewol 8 năm trước, Hàn Quốc chấn động và bao trùm không khí đau thương vì thảm kịch chìm phà Sewol khiến hơn 300 người, trong đó có 250 học sinh thiệt mạng. Một lần nữa, khi xem bộ phim zombie "Ngôi trường xác sống" (All Of Us Are Dead), khán giả lại nhói lòng vì những tình tiết ẩn ý, nhắc nhớ đến...