Dấu hiệu châu Âu trở thành mặt trận mới trong cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung

Theo SCMP ngày 20/11, Trung Quốc lên tiếng chỉ trích Mỹ đang tìm cách làm suy yếu quan hệ giữa Bắc Kinh và Athens sau khi Đại sứ Mỹ tại Hy Lạp Kimberly Guilfoyle đề nghị Athens xem xét bán cảng Piraeus , một trong những cảng lâu đời nhất châu Âu và hiện do tập đoàn vận tải biển Cosco của Trung Quốc vận hành.

Quốc kỳ Mỹ và quốc kỳ Trung Quốc . Ảnh minh họa: IRNA/TTXVN

Trong cuộc phỏng vấn với đài Antenna TV, bà Guilfoyle mô tả sự hiện diện của doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc tại Piraeus là điều đáng tiếc, đồng thời gợi ý chính phủ Hy Lạp có thể tìm một hướng xử lý khác, kể cả khả năng chuyển nhượng cảng. Bà Guilfoyle cho rằng tăng cường hạ tầng do Mỹ đầu tư sẽ giúp hỗ trợ khu vực và cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc đối với điểm trung chuyển hàng hóa này.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Hy Lạp lập tức phản ứng, cáo buộc những phát biểu của đại diện Mỹ mang màu sắc Chiến tranh Lạnh và tư duy bá quyền. Bắc Kinh nói Washington đang muốn sử dụng cảng Piraeus để phục vụ lợi ích địa chính trị của riêng mình, nhấn mạnh cảng này “thuộc về người dân Hy Lạp” và không nên trở thành nạn nhân của cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc. Cơ quan ngoại giao cũng khẳng định Piraeus là hình mẫu hợp tác thương mại giữa hai nước và Trung Quốc sẽ tiếp tục mở rộng đầu tư.

Cảng Piraeus giữ vị trí chiến lược trong thương mại Á – Âu và được xem là cửa ngõ hàng hóa từ châu Á vào châu Âu. Khi Hy Lạp bán cảng vào năm 2016 dưới áp lực từ các chủ nợ châu Âu, Cosco là bên duy nhất tham gia và từ đó nắm cổ phần chi phối. Kể từ đó, Piraeus trở thành dự án trọng điểm trong Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Theo Tân Hoa Xã, cảng Piraeus đạt doanh thu, lợi nhuận kỷ lục trong năm 2023, với tăng trưởng lợi nhuận sau thuế khoảng 30%.

Phát biểu của bà Guilfoyle diễn ra trong bối cảnh Mỹ liên tục bày tỏ lo ngại về sự mở rộng của các dự án có yếu tố Trung Quốc trên toàn cầu. Trong bài phát biểu nhậm chức hồi tháng 1, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng Trung Quốc “đang vận hành” Kênh đào Panama và cam kết giành lại quyền kiểm soát. Mục tiêu của ông là Hutchison Ports, doanh nghiệp có trụ sở tại Hong Kong vận hành hai cảng tại lối ra vào kênh đào từ năm 2021. Dù không có vốn Trung Quốc đại lục, Panama vẫn chịu sức ép từ Washington và đã tuyên bố rút khỏi Sáng kiến Vành đai và Con đường vào tháng 2/2025.

Đầu năm 2025, tập đoàn mẹ CK Hutchison thông báo kế hoạch bán phần lớn mảng kinh doanh cảng toàn cầu, bao gồm cả các cảng ở Panama, cho một liên danh do Mỹ dẫn dắt, nhưng thương vụ bị cơ quan quản lý Trung Quốc chặn lại. Doanh nghiệp này được cho là đang đàm phán bổ sung nhà đầu tư Trung Quốc vào liên danh để nhận được sự chấp thuận.

Tại Nam Mỹ, Trung Quốc cũng mở rộng hiện diện với cảng Chancay ở Peru, cảng đầu tiên trong khu vực có vốn Trung Quốc, khiến Washington gia tăng cảnh báo. Đặc phái viên Mỹ về Mỹ Latinh Brian Nichols khuyên các nước khu vực cẩn trọng với đầu tư từ Trung Quốc. Trong khi đó, đội ngũ chuyển tiếp của ông Trump từng đề xuất áp thuế 60% đối với hàng hóa đi qua cảng này. Tháng 9 vừa qua, Trung Quốc khai trương tuyến vận tải hàng rời trực tiếp đầu tiên tới Chancay, mở rộng thêm dòng thương mại và ảnh hưởng tại Nam Mỹ.

Căng thẳng xung quanh Piraeus cho thấy châu Âu đang trở thành mặt trận mới trong cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc, nơi các dự án hạ tầng then chốt có thể nhanh chóng trở thành vấn đề địa chính trị.