Danh thắng xứ Thanh: Những “món quà” của tạo hóa

Ai đó đã ghé thăm thắng tích chùa Du Anh – động Hồ Công xã Vĩnh Ninh ( Vĩnh Lộc – Thanh Hóa) hẳn vẫn chưa quên bốn chữ Hán ‘Thanh Kỳ Khả Ái’ khắc nổi lên đá nằm ngay ở đường lên cửa động. Bốn chữ được hiểu là ‘Thanh Hóa kỳ quan xinh đẹp và đáng yêu’.

Tương truyền, chúa Trịnh Sâm trong một lần ghé thăm nơi đây, trước cảnh đẹp nao lòng mỹ lệ của danh thắng, ông đã đề bốn chữ ấy nhằm tỏ lòng mến mộ. Và “Thanh kỳ khả ái”, điều đó có lẽ không chỉ đúng ở riêng động Hồ Công mà còn biết bao cảnh sắc quê Thanh khiến bậc tao nhân mặc khách xưa kia phải xiêu lòng và hậu thế hôm nay vẫn không khỏi ngỡ ngàng.

Một danh thắng Hàm Rồng bên bờ sông Mã đẹp như bức tranh sơn thủy hữu tình của bậc danh họa xưa, hay Bến En mơ màng như nàng “công chúa” ngủ quên trong rừng thẳm, rồi một dải bờ biển kéo dài tuyệt đẹp đang vươn mình trỗi dậy đầy sức sống… Phải chăng, từ thuở hồng hoang, bàn tay tạo hóa đã ưu ái ban tặng cho xứ Thanh những món quà vô giá!

Nếu bạn đã từng ghé thăm danh thắng Hồ Công án ngự trên dãy núi Xuân Đài (Vĩnh Lộc), có phải chúng ta có chung cảm xúc: thấy mình may mắn! Chúa Trịnh Sâm gần 300 năm trước khi đến đây chẳng phải đã không thể cầm lòng trước cảnh sắc, để rồi dẫu vội vã cách mấy cũng nán lại đề lên vách động bài luật thi 7 chữ, đại ý: “Châu Ái ta là đất hưng vượng, núi sông nhiều nơi kì lạ đáng yêu. Hôm qua ta nhân bái yết sơn lăng đến thăm núi tiên, nhận ra ngôi chùa cổ.

Mây mông mênh trôi bồng bềnh, quả là cảnh đại thắng của động Hồ Công…” và rồi, nhà Chúa còn cho người khắc bốn chữ “Thanh kì khả ái” nhằm tỏ lòng mến mộ lên phiến đá khối ngay đường lên động tiên. Nghe chuyện người xưa lại tự thấy lòng mình có chút thẹn. Ta chẳng phải bậc tao nhân thi sĩ để có thể tức cảnh thành thơ. Nhưng, chút cảm xúc rung động chốn cảnh tiên nơi cõi trần cũng là sự đồng điệu.

Dãy núi đá Xuân Đài thoai thoải, ấy vậy mà đường lên động tiên cũng đâu dễ dàng. Nhưng, hãy cứ bước chân chầm chậm, tự cho phép mình thả lòng giữa thiên nhiên bao la. Khi bước chân kẻ lữ khách thấm mệt và bốn chữ “Thanh kì khả ái” hiện hữu trước mắt cũng là lúc cửa động Hồ Công đã ở trước mắt.

Là mây xa xa, núi non bồng bềnh giữa mênh mông đất trời, đẹp đến thế. Một lần nữa ta lại phải trầm trồ khen cho bàn tay tạo hóa. Giữa lưng chừng núi cao là khoảng không với cửa động lớn mở ra trước mắt. Bên trong động còn trùng điệp từng lối đi. Là đường lên trời, đường xuống thoải và cả đường trở về với thực tại trần gian! Ở đây, ta lại đắm mình trong câu chuyện kể của vị thủ từ già trông coi ngôi chùa cổ dưới chân núi.

Tương truyền động Hồ Công xưa kia là chốn tu luyện của đấng thần tiên tinh thông y thuật, chính công chúa Du Anh thời Trần khi về đây cũng nhờ “thuốc tiên” mà chữa khỏi bệnh nan y. Và rồi sau đó, nơi đây còn là chốn tìm về ẩn mình của bậc danh y, đạo sĩ hành nghề bốc thuốc. Chuyện thực hư cứ đan xen vấn vít. Song có một điều chắc chắn, trong kháng chiến chống Pháp, cơ quan quân dược của Liên khu ba- bốn đã dựa vào ngôi chùa cổ Du Anh và động Hồ Công để khai thác dược liệu, phục vụ chiến trường.

Từ trên động tiên nhìn xuống phía dưới, thu vào tầm mắt là đồng bằng ven sông Mã với ngô khoai xanh mướt mắt một mầu. Tạm quên những muộn phiền lo toan cuộc sống, cho phép lòng mình bình yên. Ta bất chợt nhận ra, hạnh phúc, niềm vui đôi khi cũng chẳng cần phải tốn kém như ta vẫn tưởng!

Bốn chữ “Thanh kỳ khả ái” trên dãy núi Xuân Đài vẫn là nơi gặp gỡ xúc cảm của bao bậc tao nhân mặc khách xưa nay.

Dòng sông Mã từ thượng nguồn trở về với mẹ biển cả, đi qua thành phố Thanh Hóa cùng với dãy núi Hàm Rồng đã tạo nên một danh thắng Hàm Rồng không nơi nào có được. Là núi Hàm Rồng, động Tiên Sơn, động Long Quang, núi Ngọc, núi Cánh Tiên, cùng làng cổ Đông Sơn hàng nghìn năm tuổi…

Chẳng phải vậy mà Đức Vua Lê Thánh Tông, vị vua anh minh lỗi lạc và văn tài nổi danh bậc nhất trong lịch sử phong kiến nước nhà khi ngự thuyền qua đây đã tức cảnh làm thơ “Đề động Long Quang” nổi tiếng: “Đất này tươi tốt lạ lùng/ Vũ trụ dồn đong khóe mắt đầy/ Bái biệt sơn lăng thuyền ngự lướt/ Vào thăm động biếc thợ trời xây/… đây núi khia rừng… tiên phật quá/ Như mời du khách đến cùng say”. Để rồi hơn 400 năm sau, thi sĩ Tản Đà khi qua vùng đất này tứ thơ lại dạt dào “…Hàm Rồng nay lại qua Thanh. Dưới cầu nước biếc in hình thi nhân. Người đâu sương tuyết phong trần. Non xanh nước biếc bao lần vãng lai”. Đó là thắng tích Hàm Rồng trong xúc cảm của bậc thi nhân xưa.

Còn dưới ánh nhìn các nhà phong thủy xưa, Hàm Rồng lại nổi bật bởi sự khác biệt sắp đặt của tạo hóa: “Dãy núi Hàm Rồng bắt nguồn từ làng Dương Xá chạy men theo sông Mã uốn lượn thành 99 ngọn núi hình rồng.

Phần cuối nhô lên một ngọn tựa như đầu rồng nên gọi là Hàm Rồng, ở đó có động Long Quang (mắt rồng), núi sát bờ sông, trên bờ có mỏm đá nhô ra như hình mũi rồng cho nên gọi là Long tị…”. Và trong dân gian đến nay còn lưu truyền câu chuyện: Khi Cao Biền du ngoạn qua Hàm Rồng nhận thấy tướng đất quý, có thể phát vương liền đem hài cốt của cha chôn vào đúng huyệt Hàm Rồng với tham vọng sẽ phát vương ở đất Nam. Thế nhưng xương cốt chôn xuống cứ bị huyệt núi đùn ra không nhận.

Quyết tham vọng đến cùng, hắn lại cho tán nhỏ xương tung vào sườn núi, bất ngờ có muôn vàn chim nhỏ cùng bay lên vỗ cánh vù vù khiến xương cốt tứ tán. Lúc này, nhà phong thủy nổi danh phương Bắc cũng chỉ còn biết kêu than chấp nhận linh khí nước Nam quá mạnh và linh thiêng, không thể cưỡng cầu tham vọng…

Không ai biết câu chuyện ấy đúng sai đến đâu, tuy nhiên có một điều chắc chắn, nhận định về thắng cảnh Hàm Rồng, sách Đại Nam nhất thống chí còn ghi: “Núi này cao và đẹp trông ra sông Định Minh, lên cao trông xa thấy nước trời một màu sắc thật là giai cảnh”. Lại nói, xưa nay vẫn thường chỉ nghe đến giai nhân, còn để gọi tên “giai cảnh” có phải cũng là “của hiếm” trong trời đất!

Được ví như “nàng công chúa” xứ Thanh, danh thắng Bến En thậm chí còn được xem như một Vịnh Hạ Long thu nhỏ của Thanh Hóa. Vẫn biết mọi sự so sánh vẫn thường khập khiễng, tuy vậy nếu đã đến Bến En một lần, bạn sẽ hiểu sự ước lượng ấy cũng đâu phải không hợp lý. Giữa hồ Sông Mực mênh mông phẳng lặng, nước xanh trong biếc một mầu như chiếc gương thần khổng lồ thu vào đó cả khung trời. Ẩn hiện trên mặt hồ sông Mực là 21 đảo nổi với những huyền tích mê hoặc.

Trong đó, có thể nào không xúc động trước truyền thuyết đảo Tình Yêu: Có đôi trai gái người Thái khi yêu đã trao nhau hẹn thề nên duyên vợ chồng, trọn đời bên nhau. Nhưng vì lễ giáo và sự ngăn cản của hai bên gia đình nên mối tình không trọn lời ước nguyện. Người con gái vì quá đau khổ, nàng khóc đến chết, biến thành hòn đảo nhỏ. Thương cho tình yêu của cô gái, đồng bào Thái nơi đây đã đặt tên cho hòn đảo nhỏ tên gọi Tình Yêu.

Không chỉ tin vào câu chuyện của đảo Tình Yêu, người dân sinh sống ở gần Bến En còn lưu truyền câu chuyện về truyền thuyết vô cùng sống động. Khi thuở trời đất còn hỗn mang, một con mực khổng lồ vốn con Long Vương khi đến chơi nơi này, vì quá ham mê cảnh đẹp đến quên lối về. Khi nước dần rút, mực mắc cạn, vùng vẫy đến chết.

Nơi mực chết được gọi tên sông Mực, những tua mực tạo thành các con suối đổ nước vào sông. Xung quanh sông Mực là bạt ngàn những rừng già là nơi sinh sống của muông thú, chim chóc. Bạn sẽ chẳng bất ngờ nếu khi dạo chơi ở Bến En, bất chợt gặp cảnh những chú khỉ, sóc say sưa chuyền cành nhảy múa…

Cũng ở Bến En, còn có lớp lớp núi đá vôi, hang động mang vẻ đẹp thiên tạo. Và đương nhiên, đã đến Vườn Quốc gia Bến En thì sao có thể không thưởng thức ẩm thực truyền thống của đồng bào dân tộc sinh sống ở đây. Là canh đắng, cá mè sông Mực, cơm lam… ăn một lần nhớ mãi.

Ngày 31/12/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định về việc xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt (đợt 10) cho 7 Di tích trên cả nước. Trong đó, Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Sầm Sơn chính thức được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt. Đó thực sự là niềm vui không chỉ với người dân Sầm Sơn mà còn là sự “nâng tầm vị thế” của một trong những di tích trọng điểm của xứ Thanh.

Khác với những di tích khác, Di tích Quốc gia đặc biệt Sầm Sơn là sự đan xen của những giá trị di sản thiên tạo và nhân tạo. Ở đó, có núi Trường Lệ thoai thoải thông reo bên bờ biển ngàn năm sóng vỗ. Án ngữ trên núi Trường Lệ còn có đền Độc Cước gắn liền với truyền thuyết về vị thần một chân bảo trợ cho đời sống cư dân Sầm Sơn tự bao đời; đền Cô Tiên mà chỉ nghe đến tên gọi thôi người ta cũng hiểu đằng sau tên gọi ấy hẳn có truyền thuyết hấp dẫn… và đặc biệt, bãi biển Sầm Sơn được nhận định là một trong những bãi biển đẹp nhất Việt Nam.

Bên cạnh đó còn có hệ thống di sản văn hóa phi vật thể với những lễ hội mang màu sắc tín ngưỡng tâm linh vùng biển. Tất cả các giá trị văn hóa, vẻ đẹp tự nhiên, cảnh sắc… cùng hòa quyện, đan xen tạo thành một không gian văn hóa Sầm Sơn vô cùng đặc biệt của xứ Thanh.

Vậy nhưng, xứ Thanh không chỉ có Sầm Sơn. Hơn 102 km đường bờ biển là những bãi cát, vũng, cửa lạch… mà đứng trước nó, ta mới hiểu thiên nhiên bao la rộng lớn nhường nào và cũng chỉ có thiên nhiên mới đẹp đến như vậy. Ta tự hỏi liệu mình có phải là kẻ lữ khách ham chơi! Vậy nhưng sao có thể không nao lòng trước cảnh sắc đẹp đẽ đến thế của xứ Thanh quê mình.

Thu Trang