Danh thắng U Minh Thượng Vẻ đẹp hoang sơ mang ký ức hào hùng

Di tích lịch sử cách mạng U Minh Thượng – một địa danh nằm trải dài trên địa phận 4 huyện: U Minh Thượng, Vĩnh Thuận, An Minh, An Biên (tỉnh Kiên Giang).

Đây là một trong những căn cứ địa lớn nhất của Miền Nam, có giá trị truyền thống các mạng, đồng thời là là một danh thắng mà thiên nhiên ban tặng cho Nam Bộ nằm trong khu vực rừng nguyên sinh có những loài động thực vật quý hiếm. Ngày 26/6/1997, Bộ VHTT (nay là Bộ VHTTDL) có quyết định công nhận U Minh Thượng là Di tích lịch sử cấp quốc gia đặc biệt quan trọng.

Vẻ đẹp hoang sơ

U Minh được chia ra U Minh Thượng và U Minh Hạ, ranh giới là sông Trèm Trẹm. U Minh Thượng nằm trong tỉnh Kiên Giang với diện tích tự nhiên 1.722km, còn U Minh Hạ thuộc tỉnh Cà Mau. Trong “Đại Nam nhất thống toàn đồ” của triều Nguyễn đầu thế kỷ 19, ta nhìn thấy vùng U Minh Thượng ngày nay chia thành nhiều ô nhỏ với 10 con rạch xếp chảy thẳng ra vịnh Rạch Giá.

U Minh là khu rừng ngập mặn lớn thứ hai trên thế giới, còn lưu giữ được những thảm động thực vật quý hiếm. U Minh Thượng là xứ sở của rừng tràm. Từ xa nhìn vào ta thấy cả một khoảng đất trời xanh đậm. Trong rừng tràm còn mọc um tùm chằng chịt cây mốp, dây choại vv… Rừng tràm hàng năm cung cấp cho con người hàng trăm tấn dây choại, loại dây leo ngâm nước có độ bền và dẻo như song mây. Gỗ tràm dẻo, mịn và bền. Vỏ tràm xốp là nguồn nguyên liệu sản xuất giấy rất tốt. Lá tràm thơm chứa trên 2% tinh dầu có thể chưng cất.

Từ đầu thế kỷ XVIII, nhân dân ta khai phá đã biến nhiều khóm rừng tràm thành những cánh đồng lúa. Những kinh rạch được khơi đào chằng chịt nối liền nhau và trở thành hệ thống giao thông đường thủy quan trọng ở vùng này. Đất rừng U Minh có độ phì nhiêu rất cao. Hàng năm lá tràm, lá mốp rụng xuống tạo thành lớp mùn dày tới 10cm, 20 cm. Dưới lớp đất mùn có nhiều lớp than bùn và những gốc cây tràm cổ thụ. Vùng xung quang rừng là nước phèn chua mặn, không có nguồn nước ngọt. Mùa mưa nước có màu đỏ do nước ngọt thấm vào lòng có lá cây mục.

Động vật ở rừng U Minh Thượng xưa kia rất phong phú, có cả cọp, sấu, heo rừng, nai, khỉ, tê tê, trăn, rắn, rùa, lươn, chim, cá và ong mật. Rừng U Minh thích hợp cho các loài chim đến cư trú, sinh sôi nảy nở. U Minh Thượng còn được biết đến như một “biển cá” và một trong những “vườn chim” lớn ở dải đất tận cùng Tổ quốc. Cá sống ở đầm lầy và kênh rạch. Trước đây người dân U Minh Thượng chỉ cần khua tay dưới nước là tóm được cá. Có khi bạn ngồi trên thuyền rà mái chèo khuấy nước, bất chợt một con cá lóc to sụ chạm phải, giật mình nhảy vọt lên, rơi vào khoang thuyền.

Du khách đi xuồng tham quan rừng U Minh Thượng “>

Du khách đi xuồng tham quan rừng U Minh Thượng

Chim U Minh Thượng cũng nhiều vô kể, chúng bay liệng hót ca suốt ngày làm náo động rừng tràm. Đó là những lồi như : chàng bè, giang sen, le le, cò, cồng cộc, điềng điễng, diệc, vạc vv… Vào mùa mưa, những đầm nước trong rừng còn nhận nhiều “khách từ phương xa” tới. Đó còn là những đàn vịt trời, ngỗng trời, giang sếu vv… Chúng đậu la liệt trên các gò đất và bãi lầy tạo thành quang cảnh hết sức náo nhiệt.

Hàng năm cứ vào tháng 3, rừng tràm U Minh trổ bông tràm mềm, thơm dịu thu hút những đàn ong đến gây mật. Nghề ăn ong (tức khai thác lấy mật và sáp ong) được người địa phương lập thành từng nhóm làm nghề. Mắm cá đồng U Minh cũng là một đặc sản cho đến nay vẫn được nhiều người ưa thích.

Một điểm đón trả khách đi khám phá ở góc rừng U Minh Thượng “>

Một điểm đón trả khách đi khám phá ở góc rừng U Minh Thượng

Ký ức hào hùng và những trang sử vẻ vang trong kháng chiến

U Minh Thượng – Trước Nam Kỳ Khởi Nghĩa:

Từ năm 1867, Nguyễn Trung Trực đã lấy U Minh Thượng làm căn cứ chống Pháp. Cơ sở Đảng Cộng sản được thành lập ở U Minh Thượng có từ năm 1932 đã sớm lãnh đạo nông dân đấu tranh và biểu tình đòi bọn thực dân và địa chủ cường hào giảm tô thuế và chia công điền cho nông dân. Đây cũng là nơi mở xưởng chế tạo vũ khí, lớp bồi dưỡng chính trị cho cán bộ, đảng viên in tài liệu, truyền đơn chuẩn bị khởi nghĩa Nam kỳ dành thắng lợi.

U Minh Thượng thời kỳ chống Thực dân Pháp (1945-1954)

Sau khi quân Pháp nổ súng tấn công Sài Gòn đêm 23/9/1945 nhiều cán bộ và lực lượng vũ trang của cách mạng rút về U Minh để tiến hành kháng chiến trong đó có Trung đoàn 124, Công binh xưởng 12, công an Nam bộ, các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể. U Minh trở thành khu căn cứ chiến lược và bí mật.

Nhân dân vùng căn cứ U Minh tiêu thổ kháng chiến, phá lộ, đắp cản xây dựng địa hình chống giặc. Đầu tháng 3/1946 quân Pháp chia làm nhiều mũi đánh vào U Minh Thượng. Đi đến đâu giặc cũng bắn giết, hãm hiếp, đốt phá, đóng đồn bốt dày đặc, khôi phục lại bọn tề xã để bóc lột, vơ vét của cải của nhân dân, gây cho ta nhiều thiệt hại.

Tháng 5/1946 Bộ chỉ huy kháng chiến khu IX hỗ trợ võ trang tuyên truyền, diệt trừ tề gian, diệt các bộ phận nhỏ của địch, khôi phục lại chính quyền nhân dân. Ngày 19/12/1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ.

Đầu năm 1947, giặc Pháp đánh vào U Minh hòng tiêu diệt lực lượng của ta. Tháng 3/1947 hưởng ứng “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh bộ đội ta lập công xuất sắc bằng trận đánh bức rút đồn Thứ 11 và Thứ 9, giải phóng 3 xã Đông Hưng, Đông Hoà, Vân Khánh. Các điểm chốt của địch bị ta bao vây cô lập triệt để, giặc Pháp phải rút chạy, co cụm lại.

Năm 1948-1949 phong trào du kích chiến tranh ở vùng căn cứ phát triển lực lượng dân quân tự vệ, dân quân du kích được thành lập đều khắp ở các xã, ấp; Từ cuối năm 1949 đến tháng 7 năm 1954, Xứ uỷ Nam bộ, sau đó là Trung ương cục Miền Nam và các cơ quan của Uỷ ban kháng chiến hành chính Nam Bộ cũng về ở trong rừng U Minh.

Từ đầu năm 1952, địch mở nhiều cuộc hành quân quy mô lớn, đánh thọc sâu vào vùng căn cứ giải phóng, ta dựa vào địa hình chằng chịt kinh rạch chống địch càn quét, lấn chiếm. Đến ngày 4/3/1954 tất cả các chốt của địch từ chi khu Thứ Ba đến căn cứ Xẻo Rô đều bị ta tiêu diệt hoặc chúng đầu hàng bỏ chạy.

U Minh Thượng thời kháng chiến chống Đế quốc Mỹ (1954 – 1975)

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, U Minh là địa bàn dung trú của cơ quan đầu não của khu, của tỉnh, của quân chủ lực quân khu IX. Đây là chủ điểm máu lửa mà kẻ địch quyết tập trung lực lượng để tiêu diệt. Cho nên U Minh cũng là nơi lực lượng cách mạng trực tiếp đương đầu với sức mạnh của kỹ thuật chiến tranh hiện đại của Đế quốc Mỹ. Ngày 20/7/1960, tiểu đoàn U Minh 10, đơn vị chủ lực đầu tiên của tỉnh được thành lập tại kênh Trung Đoàn trong rừng U Minh Thượng.

Thời kỳ (1954-1959 : Kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, vùng U Minh từ Nam sông Cái Lớn đến Cà Mau là khu vực tập kết 200 ngày dành cho cán bộ chiến sĩ miền Tây Nam bộ. Ở Chắc Băng xây dựng cấp tốc một bến cảng tạm thời, là trung tâm đón rước và đưa tiễn cán bộ, bộ đội đi tập kết, nơi đón tiếp các phái đoàn quốc tế và Liên hiệp đình chiến đến làm việc.

Hiệp định Giơnevơ ký kết chưa ráo mực, đế quốc Mỹ nhảy vào miền Nam nước ta. Ở U Minh chúng đưa Lâm Quang Phòng – nguyên là cán bộ ta bị kỹ luật về đầu hàng địch làm quận trưởng hành chính An Phước. Lâm Quang Phòng cùng đồng bọn bắt bớ giam cầm hơn 10.000 lượt người, tra tấn dã man, mổ bụng moi gan những người kháng chiến cũ, giết hại trên 1.000 người tại rừng tràm Bang Biện Phú (Vĩnh Thuận).

Tại Ngã Ba Cây Bàng ngày 10/1/1956 bị ta phục kích diệt một tiểu đoàn 200 quân chủ lực của địch, thu toàn bộ vũ khí. Năm 1957-1958, tại vùng căn cứ kháng chiến cũ U Minh Thượng phong trào đấu tranh chính trị và binh vận kết hợp vũ trang diệt ác phá kiềm phát triển. Những tên phản động có nhiều tội ác bị trừng trị. Tên Lâm Quang Phòng cũng bị chém suýt bỏ mạng ở Tà Niên.

Thời kỳ 1960-1968: Mỹ-Diệm điên cuồng tung ra luật phát xít 10/59, lê máy chém đi khắp nơi. Ta chuyển sang hướng đấu tranh chính trị và đấu tranh võ tranh song song . Đêm 29 rạng 30/10/1959 quân ta đánh thắng chi khu Xẻo Rô diệt 42 tên đầu sỏ gian ác, trong đó có quận trưởng Kiên An. Đây là cơ quan hành chính cấp quận của địch đầu tiên ở miền Tây Nam bộ bị ta tiêu diệt.

Chiến thắng Xẻo Cạn đêm 13/2/1960 ta diệt gọn 50 tên, bắt sống 6 tên, thu toàn bộ vũ khí đã làm phá sản kế hoạch của địch đào kinh, đắp lộ, xẻ rừng, phá căn cứ cách mạng. Huyện An Biên còn cho thành lập lực lượng vũ trang huyện và công trường chữa súng đạn chế tạo vũ khí.

Ngày 1/3/1961 Mặt trận dân tộc giải phóng tỉnh Rạch Giá được thành lập. Lễ ra mắt tổ chức tại Ngọn Xẻo Cạn có gần 10.000 người dự. Căn cứ địa U Minh Thượng lại được hình thành ngày càng hoàn chỉnh là nơi cơ quan đầu não của khu IX đứng chân chỉ đạo phong trào cách mạng khu vực miền Tây Nam bộ .

U Minh Thượng luôn là địa bàn nóng bỏng, đọ sức giữa ta và địch. Đầu năm 1962 địch tiến hành kế hoạch bình định vùng này. Địch liên tiếp hành quân, bắn pháo, thả bom và đốt phá rừng, đào kinh đắp lộ, dồn dân vào ấp chiến lược.Để đối phó với địch, ta đào đê ngăn mặn ven biển, khai thông tuyến đường thủy tạo thuận lợi cho việc vận chuyển kháng chiến, đắp đê quốc phòng bảo vệ rừng U Minh dài 150km với hàng triệu mét khối đất.

Tháng 7/1961 tiểu đoàn U Minh 10 đã đánh bại cuộc càn trực thăng vận của trung đoàn 33 ngụy tại xã Vĩnh Bình loại khỏi vòng chiến đấu gần 300 tên địch. Cuối năm 1962 ta đã phá banh 15 ấp chiến lược, khôi phục vùng giải phóng ven biển xây dựng nhiều cơ sở mật trong vùng địch tạm chiếm để phục vụ cho việc trị an và diệt ác trong lòng địch.

Để mở rộng vùng giải phóng U Minh Thượng, Mùa khô 1964 quân khu IX mở chiến dịch mùa khô, sử dụng 2 trung đoàn tiến công chi khu Vĩnh Thuận đánh quân viện của địch trên kinh xáng Chắc Băng tiêu diệt 1 tiểu đoàn, đánh thiệt hại 2 tiểu đoàn, bắn rơi và bắn hỏng 10 trực thăng. Mùa khô 1965, ta mở đợt tiến công ở tuyến sông Cái Lớn diệt căn cứ Thúy Liễu (Gò Quao); bức rút, bức hàng loạt đồn. Phần lớn vùng U Minh Thượng được giải phóng.

Từ năm 1965, địch dùng chất độc hóa học, bom đạn đánh phá ác liệt vùng căn cứ kháng chiến U Minh. Mặt khác, mở các cuộc hành quân cấp tiểu đoàn, dùng chiến tranh tâm lý, chiêu hồi, chiêu hàng, mua chuộc, lừa mỵ dân, lôi kéo dân vùng giải phóng vào các khu định cư ở thị xã, thị trấn. Cuối năm 1967 quân dân U Minh Thượng sôi nổi chuẩn bị và tham gia cuộc tổng tiến công Xuân Mậu Thân 1968 với khí thế: “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”.

Thời kỳ 1969 -1972: Chống địch ba lần hành quân bình định: Cuộc tổng tấn công nổi dậy mùa Xuân Mậu Thân 1968 gây cho địch nhiều thiệt hại, buộc chúng phải tăng cường xây dựng ngụy quân, ngụy quyền, rút dần quân Mỹ và quân chư hầu ra khỏi miền Nam nhưng tiến hành bình định cấp tốc miền Nam trọng điểm nhất là địa bàn U Minh Thượng.

Cuối năm 1968, địch tập trung lực lượng khoảng hơn 1000 tên mở cuộc hành quân gọi là “thăm dò U Minh” có cả trực thăng và trọng pháo yểm trợ. Quân dân U Minh Thượng ngoan cường đánh địch nhiều trận. Chỉ trong vòng năm ngày đầu đã tiêu diệt trên 300 tên, bắn cháy và chìm 26 tàu trên sông Cái Lớn. Từ đầu năm 1969, địch tập trung bắn phá rải chất độc hóa học, quét dọn địa bàn, tát dân ra vùng địch kiểm soát.

Tháng 9/1969, địch tập trung lực lượng cấp quân đoàn mở cuộc hành quân lấn chiếm U Minh lần thứ nhất với hai mặt trận: Mặt trận Biên giới: ngăn chặn tuyến hành lang 1C, Mặt trận thứ hai đánh vào U Minh. Tại U Minh Thượng lực lượng ta bám đánh địch liên tục gây cho chúng nhiều khó khăn, tổn thất: loại gần 1.000 tên, diệt gọn một tiểu đoàn, đánh thiệt hại nặng hai tiểu đoàn, 1 giang đoàn bắn 10 máy bay trực thăng. Đến ngày 17/11/1969 cuộc hành quân lớn của địch buộc phải chấm dứt. Địch rút hết các cánh quân ra khỏi U Minh.

Tháng 2/1970 địch lại tiến hành bình định lấn chiếm U Minh lần thứ hai với quyết tâm “Nhổ cỏ U Minh”. Lần này địch sử dụng sư đoàn 21 và Lữ đoàn B thủy quân lục chiến hành quân dọc ven biển An Biên. Sư đoàn 9 bộ binh và trung đoàn 9 thiết giáp hành quân vùng Vĩnh Thuận. Ta sử dụng du kích và một số bộ đội chủ lực trung đoàn 2 làm nòng cốt bám địch, đánh nhỏ, đánh liên tục, tiêu hao tiêu diệt chúng. Ngày 12/3/1970 Bộ Tư lệnh quân khu quyết định tiến công diệt chiến đoàn 33, còn trung đoàn 2 trong đêm diệt gọn sở chỉ huy và chiến đoàn của địch, diệt gần 400 tên. Địch rút chạy khỏi U Minh.

Ngày 30/11/1970, địch tổ chức cuộc hành quân lớn đánh chiếm U Minh lần thứ ba. Lần này chúng không hành quân ồ ạt như lần trước mà phân tán từng tiểu đoàn chủ lực làm nòng cốt cho quân bảo an đóng đồn hình thành vòng vây khép kín để đánh chiếm U Minh. Ta chủ động đánh trước, sử dụng 6 pháo binh đánh thiệt hại nặng căn cứ Xẻo Rô, nơi tập trung quân của địch. Tháng 12/1970 địch hành quân đóng đồn lần lượt chiếm U Minh Thượng và một phần U Minh Hạ.

Ta quyết định mở một cuộc phản công mùa mưa tháng 9/1971 loại trên 2.000 tên địch thuộc sư đoàn 21, diệt và gỡ trên 10 đồn địch. Sau đợt phản công này địch phải bỏ kế hoạch “tô đầy, lấp kính U Minh”.

Ba đợt tiến công và một đợt phản công của ta thắng lợi, diệt trên 8.600 tên địch, tiêu diệt một Lữ đoàn A thủy quân lục chiến, một chiến đoàn 33, ba sở chỉ huy cấp lữ đoàn và sở chỉ huy trung đoàn trực thuộc, diệt 11 tiểu đoàn, 12 đại đội, phá hủy 40 pháo, 16 xe thiết giáp, bắn chìm bắn cháy 43 tàu, bắn rơi, bị thương 44 máy bay, đánh thiệt hại nặng trên 10 tiểu đoàn và địch hàng, rã hàng nghìn tên khác.

Chiến thắng ở U Minh Thượng có ý nghĩa chiến lược, tạo ra một bước ngoặt lịch sử làm thất bại âm mưu bình định lấn chiếm “nhổ cỏ U Minh”, Tuy nhiên, địch cũng gây cho ta những tổn thất về người và của.

Thời kỳ 1972 -1975: Liên tục tấn công địch, giành thắng lợi cuối cùng:

Ngày 27/1/1973 đế quốc Mỹ buộc phải ký kết Hiệp định Paris. Nhưng với bản chất ngoan cố, Mỹ ngụy vẫn ra sức phá hoại hiệp định. Chúng tập trung hành quân lấn chiếm ồ ạt những vùng trọng điểm, liên tục đánh phá, chà xát địa hình cắm cờ giành đất, giành dân, bắt dân phải treo cờ ba sọc trước cửa nhà.

Tháng 5/1973, quân dân toàn khu mở đợt tấn công tổng hợp để trừng trị địch vi phạm Hiệp định Paris. Quân dân U Minh Thượng kết hợp chặt chẽ với tiểu đoàn 519 của tỉnh và trung đoàn 6 pháo binh quân khu IX đồng loạt tấn công đẩy lùi các cánh quân hỗn hợp của địch càn quét lấn chiếm vùng U Minh. Ta gỡ hàng loạt đồn bốt, phá khu dồn dân, ấp chiến lược, mở rộng vùng giải phóng.

Đến cuối năm 1974, vùng căn cứ giải phóng U Minh Thượng tiếp tục được mở rộng tạo hành lang thuận lợi để chủ lực của ta (khu và tỉnh) tiến lên áp sát sào huyệt địch. Ngày 5/4/1975 tỉnh ủy Rạch Giá họp tại Xẻo Cạn ra quyết tâm phát huy tinh thần tự lực tự cường liên tục tấn công và nổi dậy khắp ba vùng; tiêu diệt và tiêu hao thật nhiều sinh lực địch, khẩn trương tạo thế và lực mới, tiến tới công kích, tổng khởi nghĩa giành thắng lợi hoàn toàn. Cùng với đại thắng mùa Xuân 1975, đến 7giờ sáng ngày 1/5/1975 U Minh Thượng cũng sạch bóng quân thù.

Hiện nay Toàn bộ cụm di tích U Minh Thượng đã được UBND tỉnh phê duyệt đầu tư xây dựng. Trong đó khu vực trung tâm di tích là khu bảo tồn thiên nhiên, có xây dựng nhà bảo tàng, ngoài ra còn có hệ thống giao thông, thông tin liên lạc …. Hiện nay phòng khai thác du lịch Vườn quốc gia U Minh thượng đã xây dựng những đoạn cây cầu bằng tràm cho du khách tham quan những khu rừng tràm hơn 40 năm tuổi – nơi ngày xưa có các cơ quan Khu uỷ, Tỉnh uỷ Rạch Giá đóng.

Việc tái tạo hình ảnh căn cứ cách mạng điển hình của miền Tây Nam Bộ tại U Minh Thượng trong kháng chiến cũng đang được tiến hành. Vùng đất giàu có này luôn mời gọi du khách đến tham quan.

Bùi Công Ba

Theo dulich.petrotimes.vn