Đánh giá về động đất ở Sông Tranh 2: Sai chồng lên sai

Hiện tượng” Sông Tranh đã trở thành điểm nóng không chỉ trên phương tiện thông tin, mà còn thu hút sự quan tâm của giới khoa học. Có nhà khoa học đã trực tiếp khảo sát, nhưng có những ý kiến lại chỉ dựa trên hiện tượng xảy ra… khiến người dân Bắc Trà My hoài nghi về những lời trấn an về hiện tượng động đất mà họ đã phải hứng chịu trên 50 lần rung chấn.

Các đoàn công tác của trung ương nghiên cứu động đất tại thủy điện Sông Tranh 2, nhưng không thể dự báo chính xác về động đất. Ảnh: T.T.Thư

Vậy động đất ở Bắc Trà My là động đất kích thích, động đất do kiến tạo hay là động đất “kép” do cả “kiến tạo” và “kích thích” cùng tương tác?

Lãnh đạo Sở TNMT, Sở KHCN Quảng Nam và UBND huyện Bắc Trà My cho biết, không hề được chủ đầu tư (EVN) mời tham gia, được tham vấn hoặc phản biện báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của Dự án thủy điện Sông Tranh 2. Tập đoàn Điện lực VN (EVN) là chủ đầu tư dự án, BQL dự án thủy điện 3 là đơn vị thay mặt EVN quản lý công tác xây dựng dự án, Cty TVXD điện 1 là đơn vị tư vấn cho BQL dự án thủy điện 3 lập báo cáo ĐTM và phê duyệt là Bộ TNMT.

Ông Dương Chí Công – GĐ Sở TNMT Quảng Nam – nói: “Cái sai trong ĐTM của chủ đầu tư là đánh giá, nhận định sai khi cho rằng tích nước hồ chứa không gây động đất kích thích. ĐTM nhận định: Tích nước hồ dưới 1 tỉ mét khối nước thì không xảy ra động đất kích thích. Vấn đề còn ở chỗ: Nếu nhận định trên đúng, thì việc khảo sát, thiết kế hồ chứa sai, và tích nước hồ chứa không chỉ là 730 triệu mét khối nước như thiết kế mà là hơn 1 tỉ mét khối nước. Đáng nói là cái sai chồng lên cái sai, sau khi xảy ra động đất liên tục, chủ đầu tư vẫn không quan tâm nhìn nhận, đánh giá lại vấn đề trong ĐTM, cũng không chịu nhận sai để nghiên cứu lại toàn diện”. Ông Phan Văn Chức – GĐ Sở KHCN Quảng Nam – cho rằng: “Thực tế xảy ra là động đất sau khi tích nước hồ chứa. Vậy thì đề nghị chủ đầu tư và cơ quan khoa học cần tổ chức nghiên cứu lại đầy đủ về động đất kiến tạo, động đất kích thích và mối liên quan giữa tích nước hồ chứa thủy điện và động đất”.

TSKH Phan Văn Quýnh: Nghiên cứu xa rời với thực tế. Động đất kích thích hồ chứa thuỷ điện Sông Tranh 2 (TĐST2) có những biểu hiện đặc biệt, vượt ra ngoài khuôn khổ của kiểu động đất này, nó xảy ra dồn dập, ngày càng phức tạp, cường độ ngày càng tăng, nhà cửa bị hư hại, đe dọa đến tính mạng, cuộc sống người dân. Trách nhiệm trước dân, chính quyền địa phương cũng chỉ biết “xoay xở” trong “quyền hạn và trách nhiệm” của mình.

Không thể chấp nhận lời giải thích của ông Trưởng ban QLDA thủy điện 3: “Người dân nên tin vào các thông số khoa học, các trận động đất vừa qua đều nằm trong tính toán và chúng tôi hoàn toàn yên tâm”. Khi Báo Lao Động công bố “Đánh giá động đất kích thích khi xây dựng dự án” của chủ đầu tư về dự án TĐST2, tôi thực sự bàng hoàng và xin thưa với ông Trưởng ban QLDA thủy điện 3 rằng đây là “thông số khoa học”: “Gia tốc dao động nền cực đại với xác suất xuất hiện vượt quá 10% trong vòng 20, 50, 100, 200 và 500 năm chấn động cực đại Imax=7 và amax=150 cm/s2 . Chấn động này do động đất cực đại M=5,5 có thể phát sinh trên đứt gãy Hưng Nhượng -Tà Vi… Theo các điều kiện dung tích hồ chứa, cột nước vùng hồ chứa, điều kiện địa chất… so sánh với các thông số hồ chứa và đập dâng, điều kiện các đứt gãy địa chất và hiện trạng khả năng cực đại xuất hiện động đất vùng dự án có thể đánh giá hồ TĐST2 khi tích nước sẽ không có khả năng gây động đất kích thích, không gây rủi ro môi trường (báo cáo đánh giá tác động môi trường, tr.69)”. Ở đây có thể thấy tính toán của các nhà khoa học và thực tế có khoảng cách xa nhau biết chừng nào! Tuy rằng hiện nay chưa phải là lúc xem xét công tác quy hoạch, quy trình thực hiện dự án, công tác giám sát dự án, công tác thiết kế và thi công, nhưng cũng phải thấy rằng TĐST2 thực sự là một thử thách cho các nhà làm thủy điện, không những về kiến thức mà còn cả đạo đức nghề nghiệp .

Theo LD