Đằng sau việc Trung Quốc đề xuất ký kết COC với ASEAN

Ngoại trưởng Vương Nghị tuyên bố chờ đợi ký kết Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC). Vì sao Trung Quốc lại thay đổi lập trường như vậy?

Trung Quốc mang “quà chuộc lỗi” đến hội nghị ASEAN

Vừa qua, bên lề Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN được tổ chức tại Nay Pyi Taw, Myanmar, Ngoại trưởng Vương Nghị của Trung Quốc đã tuyên bố Bắc Kinh đang chờ đợi việc ký kết Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC). Bắc Kinh mong muốn bộ quy tắc này sẽ ngăn chặn sự leo thang căng thẳng ở vùng biển này.

Tiếp đó, phát biểu trên truyền thông quốc tế, Ngoại trưởng của Trung Quốc vẽ ra những kịch bản tốt đẹp cho vùng biển đang đầy căng thẳng này: “Trung Quốc đang đề xuất đưa năm 2015 trở thành năm hợp tác hàng hải với ASEAN. Đồng thời, “con đường tơ lụa trên biển của thế kỷ 21″ đang được Bắc Kinh thúc đẩy và ASEAN là đối tác hàng đầu trong đó.”

“Chúng tôi kỳ vọng mở rộng thêm các mối quan hệ hợp tác hàng hải. Chúng tôi mong muốn cùng hợp tác để duy trì nền hòa bình và ổn định tại khu vực châu Á cũng như tiến tới hợp tác hàng hải. Chúng tôi có thể tham gia phát triển và thúc đẩy nền thịnh vượng chung”, ông Vương nói với báo chí.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị

Việc Trung Quốc mang đến Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN tuyên bố mong muốn có COC – một vấn đề tồn đọng chưa thể giải quyết giữa hai bên từ 12 năm nay, khiến các quốc gia Đông Nam Á không khỏi ngạc nhiên.

Bởi mới trước đó vài ngày, Trung Quốc còn đẩy Biển Đông vào tình trạng đêm trước của một cuộc chiến tranh khi họ mang đến giàn khoan Hải Dương 981, xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền biển của Việt Nam và vi phạm hàng loạt các điều lệ trong luật biển của UNCLOS của Liên Hợp Quốc.

Hay “lối thoát” của Trung Quốc?

Vì sao Trung Quốc thay đổi thái độ như vậy? Họ có thực tâm muốn Biển Đông lặng sóng, muốn hòa bình hợp tác? Để trả lời được những câu hỏi này, cần phải nhìn nhận về tình trạng của Trung Quốc hiện tại, cả khách quan và chủ quan của họ.

Trước hết, bộ mặt của Trung Quốc đang xấu đi nghiêm trọng sau vấn đề “giàn khoan Hải Dương 981.” Giàn khoan này đã hướng sự chú ý của cả thế giới vào Biển Đông, không thua kém các điểm nóng Ukraine, Trung Đông, hay Triều Tiên.

Và cách hành xử của Việt Nam, đáp lại những trò ngang ngược của Trung Quốc đã khiến thế giới nhận ra được bản chất của vấn đề và đằng sau những lời lu loa vu khống của Bắc Kinh. Một khi hình ảnh bộ mặt ngày càng xấu đi, đồng nghĩa với việc Trung Quốc khó có thể tạo dựng được lòng tin với các đối tác nước ngoài, các khu vực khác.

Trong hoàn cảnh Trung Quốc đi đến đâu, xây dựng ảnh hưởng ở khu vực nào, Nhật Bản đều kè kè đi theo như hình với bóng, tiêu biểu như ở Mỹ Latinh, châu Phi, Ấn Độ… đã đủ để Trung Quốc hiểu rằng tiếng xấu mà họ tạo dựng ở Biển Đông đã khiến Nhật Bản – đối thủ truyền kiếp của họ đắc lợi. Đó là vấn đề về mặt đối ngoại của Bắc Kinh, và nhiệm vụ tối cần thiết lúc này là Trung Quốc phải cải thiện hình ảnh của chính mình.

Tàu Trung Quốc phun vòi rồng và sẵn sàng đâm va vào tàu Việt Nam hồi tháng 5/2014

Thứ hai, bản thân nội bộ giới cầm quyền Trung Quốc đang rơi vào cảnh đấu đá, thanh trừng lẫn nhau dưới chiêu bài chống tham nhũng của Chủ tịch Tập Cận Bình. Nhìn lại thời điểm “chung kết” cuộc điều tra về Chu Vĩnh Khang, trùng với việc giàn khoan Hải Dương 981 phiêu lưu ở vùng biển của Việt Nam. Bắc Kinh đang thực sự muốn hướng sự chú ý của dư luận trong nước ra hải ngoại, họ muốn tạo dựng một nguy cơ, một sức ép từ phía bên ngoài để rảnh tay giải quyết những vấn đề bên trong.

Không chỉ riêng màn đấu đá nội bộ của ông Tập Cận Bình, mà còn các vấn đề tự trị, ly khai của người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Một khi dư luận thế giới chỉ chú ý đến Biển Đông, đồng nghĩa với việc ở nơi xa xôi hẻo lánh kia, Bắc Kinh hoàn toàn rảnh tay để tổ chức cái gọi là “chống khủng bố”.

Nay vấn đề nội bộ đã tạm ổn, việc tiếp tục gây căng thẳng ở Biển Đông sẽ chỉ làm thế giới tiếp tục chỉ trích chính sách của Bắc Kinh, và cũng là cơ hội để các phe phái chống đối nắm lấy sơ hở mà phản pháo Tập Cận Bình.

Thứ ba, Trung Quốc đã quá ngạo mạn và ngang ngược. Và sự ngang ngược của họ đã đẩy Mỹ vào một tình thế khó xử. Quốc hội Mỹ liên tiếp phát đi yêu cầu, các nghị sĩ Mỹ chỉ trích chính quyền Tổng thống Obama, rằng cần phải có những hành động cụ thể và quyết liệt hơn. Chính giới Mỹ cũng ngày càng ủng hộ việc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam.

Bắc Kinh đã nhận thấy rằng, làm dậy sóng Biển Đông đồng nghĩa với việc buộc Mỹ phải xắn tay vào cuộc, và đẩy các đối thủ của mình tiến gần về phía Mỹ. Đến thời điểm này, với Biển Đông, có thể thấy rằng Bắc Kinh nên mềm hơn nên rắn.

Bao giờ có COC?

Quay trở lại với Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN và tuyên bố về COC của ông Vương Nghị. Với vô vàn những khó khăn mà Trung Quốc đang mắc phải cả trong và ngoài nước, liệu đã phải là thời điểm để ASEAN mừng vui về tương lai của COC?

Còn nhớ lần gần đây nhất, vào tháng 9/2013, khi đó Trung Quốc cũng đã phát đi một tín hiệu rất tích cực cho COC, khi họ đồng ý đối thoại với ASEAN về vấn đề này. Tuy nhiên, khi ASEAN 10 nước đến Bắc Kinh đối thoại, bàn bạc, sau vài ngày thương thuyết, họ đành phải ra về tay trắng và thực tế, Trung Quốc chẳng có gì thay đổi trong lập trường của họ.

Tổng thống Philippines đưa ra “Kế hoạch hành động ba bên” về an ninh Biển Đông, trong đó yêu cầu sự hợp tác tích cực từ phía Trung Quốc Với lần đàm phán đó, Bắc Kinh vẫn duy trì nguyên tắc không hội đàm mà chỉ đàm phán song phương với từng quốc gia trong ASEAN về vấn đề COC và Biển Đông.

Còn lần này, ngay trong phát ngôn của ông Vương Nghị đã thấy những điều hoài nghi. Khi trả lời báo chí về “Kế hoạch hành động ba bên” trên Biển Đông do Philippines khởi xướng, Ngoại trưởng Trung Quốc đã tỏ ra dè dặt:

“Trung Quốc sẵn sàng lắng nghe bất cứ bản đề xuất có ý nghĩa nào. Nhưng dù quốc gia nào đề xuất, điều trước tiên là bản kiến nghị cần phải công bằng và khách quan. Bản đề xuất cần mang tính xây dựng, chứ không phải làm nảy sinh thêm vấn đề hay tình trạng đối đầu”, ông Vương nhấn mạnh.

Như vậy là Trung Quốc muốn công bằng với mình, họ vẫn duy trì suy nghĩ đang bị chính các quốc gia nhỏ bé láng giềng “bắt nạt”. Đồng thời, Ngoại trưởng Trung Quốc nói thêm rằng tương lai của COC sẽ chỉ được ký kết khi bản Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) vốn được các bên ký kết vào năm 2002 được thi hành một cách có hiệu quả và hiệu lực.

Nhưng ai làm cho bản Tuyên bố này không có hiệu lực? Đó chính là các hành động ngang ngược, đòi hỏi chủ quyền phi pháp, phi lý của Trung Quốc gây ra.

Từ đó, có thể hiểu, Trung Quốc đã nói nhưng bao giờ sẽ làm là một câu chuyện hoàn toàn khác.

Theo Đất Việt