Đằng sau phút chặc lưỡi với ma lực
Ai chưa từng chặc lưỡi cùng cơ quan đi ăn thịt thú rừng, mặc dù bản thân thấy việc đó không được đúng lắm? Hay trong cơn sốt đất dẫn nhau đi mua một miếng ruộng ở tít tắp chỗ nào đó, để rồi sau đó tự sỉ vả bản thân?
Những vụ việc liên quan tới hành vi của đám đông gần đây gây ra không ít bức xúc và phê phán trong dư luận. Các nhà bình luận, rồi đông đảo bạn đọc báo lắc đầu chê trách cái hung hãn và sự vô văn hoá của “ xã hội”, rồi tổng quát hoá lên bổ sung chúng vào danh sách những tín.h xấ.u của người Việt nói chung.
Những cái lắc đầu phê phán không có ý nghĩa nhiều nếu ta không hiểu tâm lý và những yếu tố chi phối hành vi của đám đông. Như tôi đã phân tích trong bài ” Những ‘hổ báo’ dũng mãnh trong đám đông “.
Ma lực của đám đông đã được nhắc tới từ rất sớm. “Không đi theo đám đông để làm điều xấu” là một câu trong Kinh Thánh. Không chỉ đơn giản là “Không làm điều xấu”, mà cụ thể và chính xác là “Không đi theo đám đông để làm điều xấu”.
Đám đông hấp dẫn khó cưỡng lại, tới mức người ta có thể tự nguyện phủ nhận sự thật để đi theo nó. Trong một loạt các thí nghiệm nổi tiếng của Solomon Asch cách đây 60 năm, người tham gia thí nghiệm ngồi cùng với một số người khác (thực chất là những người đồng mưu với Asch).
Đám đông hấp dẫn khó cưỡng lại, tới mức người ta có thể tự nguyện phủ nhận sự thật để đi theo nó. Ảnh Getty Image
Mọi người trong nhóm được yêu cầu so sánh độ dài của một số đường thẳng trên hai tờ giấy một bài tập sơ đẳng ở mức trẻ con. Tuy nhiên, nếu những người đồng mưu nhất loạt cùng chọn một câu trả lời rõ ràng là sai, thì trong tới 30% trường hợp, người tham gia thí nghiệm sẽ từ bỏ đán.h giá cá nhân của mình để vào hùa với đám đông.
Chúng ta là nạ.n nhâ.n của đám đông nhiều hơn là chúng ta tưởng. Ai có thể tự tin cho rằng mình luôn giữ được độc lập và chưa từng bị đám đông làm nghiêng ngả?
Ai chưa từng chậc lưỡi cùng cơ quan đi ăn thịt thú rừng, mặc dù bản thân thấy việc đó không được đúng lắm? Hay trong cơn sốt đất dẫn nhau đi mua một miếng ruộng ở tít tắp chỗ nào đó, để rồi sau đó tự sỉ vả bản thân? Về bản chất, việc này không khác việc chen nhau để ăn một miếng sushi phát không là mấy.
Vậy làm sao có thể chống cự được sự cám dỗ của đám đông? Làm sao để giữ tỉnh táo?
Video đang HOT
Trong một văn hoá tập thể vốn hay nghi ngờ và tìm cách triệt tiêu sự cá biệt như văn hoá Việt Nam, đây là một điều khó, và còn khó hơn nữa trong những thời điểm đặc biệt như Tết Nguyên Đán, khi áp lực thống nhất trong hành vi tạo ra bởi đám đông lên tới đỉnh điểm. Tôi muốn đưa ra ba kỹ thuật “giữ mình” để sử dụng trong cuộc sống hàng ngày.
Nâng sức kháng cự
Bức ảnh một nữ lính Mỹ tay cầm một sợi dây da buộc vào cổ một tù nhân Ả Rập đang trần truồng nằm dưới đất như đang dắt chó đã trở nên nổi tiếng thế giới. Quân lính và sĩ quan Mỹ tr.a tấ.n, ngược đãi, hã.m hiế.p và là.m nhụ.c các tù nhân ở nhà tù Abu Ghraib ở Baghdad, và mọi người đều hoặc làm theo hoặc im lặng, cho tới khi ba người lính lên tiếng t.ố cá.o. Vì sao ba người này lại có hành động khác với đám đông?
Theo các nhà tâm lý học, sự kiềm chế nội tại giúp người ta giữ được quan điểm của mình kể cả khi nó xung đột với đám đông xung quanh. Những cá nhân có “điểm kiểm soát” (locus of control) nằm ở bên trong là những người có khả năng kháng cự cao hơn, những người làm chủ được hành động và cuộc sống của họ.
Ở cực bên kia là những người có điểm kiểm soát nằm ở bên ngoài. Những người này dễ bị ảnh hưởng, và họ cũng sẵn sàng phó thác bản thân cho người khác. Đi kèm, họ cũng luôn đổ lỗi cho bên ngoài cho những vấn đề của mình. Những người này có xu hướng chấp thuận cao vì họ cho rằng một ai đó khác đang chịu trách nhiệm về tình hình.
Cũng như với những khả năng khác, khả năng kiềm chế bản thân và kháng cự đám đông được phát triển thông qua quá trình rèn luyện, từ những tình huống đơn giản, vô hại, tới những tình huống phức tạp, đòi hỏi những quyết định khó khăn. Bắt đầu từ quyết định có nên cùng bạn bè đi ăn thịt thú rừng hay không, cho tới quyết định có tố giác một đường dây chia chác bất hợp pháp trong cơ quan.
Tìm đồng minh
Điểm thú vị là sức hút của đám đông giảm đi rất nhiều nếu như ta có, dù là rất ít, đồng minh. Trong thí ngiệm của Asch, tỉ lệ người tham gia vẫn vững vàng giữ nguyên ý kiến đúng của mình cao hơn rất nhiều nếu như trong nhóm còn lại có một người, chỉ cần một người thôi, tách ra và đưa ra một ý kiến khác đám đông, kể cả khi ý kiến của người này cũng sai. Đồng minh đem lại tự tin, tỉnh táo, và giúp người ta yên tâm với sự khác biệt của mình chứ không từ bỏ nó.
Suy luận thêm một bước nữa: trong một đám đông, hẳn cũng có người đang tìm một ai đó làm đồng minh, để họ dũng cảm và tự tin hơn. Đồng minh đó có thể là ta?
Đứng riêng một mình
Một trong những cách rèn luyện khả năng kháng cự là tách ra khỏi đám đông một cách có ý thức để đứng một mình. Một mình không có nghĩa là cô đơn. Cô đơn là một trống vắng, cách biệt, chia cắt; người ta có thể cô đơn ngay khi ở trong một đám đông và đó là sự cô đơn đáng sợ nhất. Một mình là đồng hành với bản thân, lắng nghe và tìm hiểu chính mình.
Trong đám đông người ta có nguy cơ đán.h mất bản thân, còn một mình đem lại tự do và không gian để phát triển bản sắc và nuôi dưỡng sự sáng tạo mà không bị rối trí và can thiệp. Các nhà tâm lý học đã chỉ ra rằng những thanh thiếu niên không có khả năng chịu đựng được trạng thái một mình cũng không phát triển được các khả năng sáng tạo của họ.
Theo triết gia Soren Kierkegaard, đám đông là tập hợp của những người lẩn tránh sự nhọc nhằn của quá trình phát triển bản thân.
Ngày nay, sự lẩn tránh dễ dàng hơn bao giờ hết, khi đám đông của Internet, của Facebook chỉ cách chúng ta đúng một cái gõ ngón tay nhẹ. Ý thức được vẻ đẹp của việc đứng một mình là bước đầu tiên giúp ta tách ra khỏi đám đông để đi vào con đường nhọc nhằn nhưng cần thiết này.
Đặng Hoàng Giang
(Phó giám đốc CECODES – Trung tâm Hỗ trợ Cộng đồng và Nghiên cứu Phát triển)
Theo_VietNamNet
Hầu hết chúng ta đều từng nằm mơ... khỏ.a thâ.n trước đám đông?
Theo một điều tra xã hội học mới, khoảng 1/3 trong số chúng ta từng có những giấc mơ "kinh hoàng", trong đó ta xuất hiện... khỏ.a thâ.n trước mặt mọi người.
Gần một nửa dân số thế giới hẳn đã trải qua những giấc mơ "kinh hoàng", trong đó bản thân họ tự gây ra những hành động đáng xấu hổ trước mặt đám đông.
Bạn đã từng mơ như vậy? Có thể giấc mơ của bạn sẽ hơi khác đi một chút nhưng đảm bảo rằng trong cuộc đời mình, có ít nhất một nửa dân số thế giới từng trải qua những giấc mơ "tệ hại", trong đó họ làm một điều gì đó khiến bản thân bị bẽ mặt trước đám đông.
Ngoài ra, nhiều người trong số chúng ta cũng mơ mình "vượt rào" với thần tượng, với người nổi tiếng hoặc được xuất hiện trên chương trình truyền hình mà mình yêu thích.
Ngoài ra, khoảng 30% trong số chúng ta cũng thường có những giấc mơ vô nghĩa, khi thức dậy, nếu còn nhớ chút gì về giấc mơ đó, ta cũng sẽ cảm thấy rất khó hiểu. Khoảng 10% số người tham gia điều tra cho biết họ luôn nằm mơ mỗi đêm.
Nếu chúng ta có những niềm đam mê đặc biệt nào đó, chẳng hạn như với sách truyện hay phim ảnh, ta cũng dễ mơ về chúng trong giấc ngủ của mình.
Một điều đặc biệt nữa là rất nhiều trong số chúng ta (khoảng 75%) từng có những giấc mơ khiến ta tự cảm thấy "xấu hổ" bởi trong mơ ta đã trót có... " cản.h nón.g" với một người quen nào đó.
Sau những giấc mơ như thế này, bản thân ta thường có phần tự dằn vặt và thấy có lỗi với người yêu hoặc bạn đời, ta cảm thấy như mình đã trót "ngoạ.i tìn.h trong mộng". Phản ứng thường thấy sau cảm giác có lỗi đó sẽ là... cãi nhau với người yêu hoặc vợ chồng.
Khoảng 30% trong số chúng ta có những giấc mơ vô nghĩa và 10% luôn mộng mị mỗi đêm.
Nhà tâm lý học người Anh Sandra Wheatley cho biết khi chúng ta nằm mơ mình khỏ.a thâ.n trước mặt người khác nghĩa là ta đang cảm thấy bất an trong cuộc sống hàng ngày.
Có những giấc mơ có thể lý giải được dưới góc nhìn tâm lý học, tuy vậy, đa số giấc mơ vô nghĩa chứng tỏ rằng giấc ngủ của bạn bị rối loạn nhẹ và não đang gặp khó khăn trong vấn đề sắp xếp, hệ thống thông tin.
Chuyện chúng ta có tâm trạng lo lắng trong những giấc mơ là hoàn toàn bình thường và sau khi ngủ dậy, nếu sự lo lắng đó vẫn còn tồn tại, ta cũng không nên tiếp tục lo nghĩ về nó.
Trạng thái căng thẳng trong mơ chỉ đơn giản là một sự phản ánh về cuộc sống hàng ngày, nó cho ta thấy ta đang phải bận rộn lo toan về nhiều vấn đề và nhiều khi mang cả nỗi niềm lo toan đó vào trong giấc ngủ.
Theo Xahoi
Hồi ức của người tham gia bảo vệ Lễ tuyên ngôn Độc lập Tốt nghiệp bậc Thành chung Trường Bưởi, vừa tròn 18 tuổ.i, người thanh niên Hà Nội Trần Thái Vĩnh gia nhập tổ chức Thanh niên cứu quốc... Từng tham gia tổ chức Thanh niên cứu quốc, tham gia kháng chiến ở chiến trường Khu V, khu VI thời kỳ chống Pháp; tham gia giải phóng Sài Gòn, làm trong văn phòng Quân ủy...