Đằng sau màn đấu khẩu nảy lửa bằng âm nhạc

Vượt ra ngoài phạm vi của một vụ “beef” cá nhân, cuộc đấu này đánh dấu một bước ngoặt cho xu hướng diss (công kích) đang lan rộng trong rap Việt, được dự đoán có thể trở thành hiện tượng “khuấy đảo” đời sống âm nhạc .

Rap trở thành cuộc đấu

Khuya 10/10, rapper Rhymastic (dưới nghệ danh YC) phát hành bản rap Chưa Từng Cheer Ly với giai điệu dồn dập và ca từ công kích mạnh mẽ. Ca khúc ngay lập tức gây xôn xao cộng đồng rap Việt bởi những câu được cho là nhắm đích danh Dế Choắt , quán quân Rap Việt mùa đầu.

“Rap là phải như thằng đá bơ Dế Choắt? Mặt thì bá dơ, mà nhạc thì ế chắc”, “Quán quân Rap Việt nhưng không biết punchline (chốt hạ bằng câu rap đắt giá)”. .. Những ca từ trực diện này đã châm ngòi cho một trong những cuộc “beef” (tranh luận, đấu rap) nóng nhất của rap Việt trong năm.

Cuộc beef giữa Rhymastic (trái) và Dế Choắt đã kéo cả cộng đồng rap vào cuộc đối đầu

Chỉ sau 12 giờ phát hành, Chưa Từng Cheer Ly đã thu hút nửa triệu lượt xem trên YouTube và nhanh chóng lan rộng trên mạng xã hội , trở thành chủ đề thảo luận sôi nổi trong các diễn đàn về rap. Đây được xem là cú phản đòn từ Rhymastic sau khi Dế Choắt liên tục tung loạt rap công kích nhằm vào nhiều rapper khác như Hustlang Robber , Seachains , ICD, Minh Lai, Phúc Du , thậm chí cả các huấn luyện viên của Rap Việt như Karik, BigDaddy, B Ray…

Trước đó, Dế Choắt đã phát hành album Vô Công album , với loạt ca khúc ám chỉ đồng nghiệp “say hi” với dòng nhạc thương mại. Loạt động thái của anh rõ ràng đã kéo cả cộng đồng rap vào cuộc đối đầu, và đẩy diss rap từ biên giới underground (ngầm) lên mặt trận chính thống.

Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Minh Thi cho biết: “Diss vốn có lịch sử lâu đời trong cộng đồng hip hop toàn cầu. Xét ở mặt tích cực, rap công kích từng được coi là một hình thức phản biện nghệ thuật độc đáo. Trong đó, các rapper không chỉ trổ tài sử dụng ngôn từ, mà còn thể hiện quan điểm cá nhân, phản ánh thực trạng xã hội và giải tỏa mâu thuẫn nghề nghiệp một cách trực diện. Những màn đấu rap có tính công kích nhưng giàu kỹ thuật đôi khi giúp nâng tầm sáng tạo , đẩy chất lượng ca từ và trình diễn lên cao, đồng thời tạo ra một “sân khấu mở” để nghệ sĩ khẳng định bản lĩnh và cá tính.

Tuy nhiên, khi diss ngày càng bị nhuốm màu thị phi, nhiều sản phẩm bắt đầu lệch khỏi tinh thần phản biện mà trượt về phía công kích cá nhân, xúc phạm thô bạo, khiến ranh giới giữa nghệ thuật và trò gây hấn trở nên mong manh”.

Trong trường hợp Rhymastic và Dế Choắt, nhà nghiên cứu Minh Thi cho rằng, việc Rhymastic công khai gọi tên đối thủ, sử dụng lời rap để công kích cả kỹ năng lẫn danh tiếng của Dế Choắt đã đẩy sự việc trở thành một cuộc chiến có quy mô lớn, giữa một rapper kỳ cựu và một quán quân Rap Việt.

Màn đấu giữa Pháo và ViruSs cũng từng khiến những người yêu rap “đau tai” vì câu chuyện công kích cá nhân phía sau.

Việc biến những màn diss thành công kích cá nhân không xa lạ với rap Việt. Cách đây không lâu, vụ đấu rap giữa Pháo và ViruSs qua ca khúc Sự Nghiệp Chướng cũng từng làm dư luận phản cảm, nhất là sau khi bản rap này nhanh chóng leo lên bảng thịnh hành YouTube. Ca từ trong Sự Nghiệp Chướng được cho là chứa nhiều ẩn ý nhắm trực tiếp vào ViruSs, đặt nghi vấn về chuyện tình cảm, tố cáo tính cách “trăng hoa, ngoại tình, giả tạo” của nhân vật này.

Trong cái hấp dẫn của “diss tố” luôn ẩn chứa cả sự xấu xí. Việc kéo đời tư vào lời rap, dùng ngôn từ châm biếm cá nhân là hình thức tấn công thiếu “công bằng nghệ thuật”, mang nặng cảm giác thù hằn cá nhân.

“Diss có thể là vũ khí trong rap, nhưng nếu dùng nó để bóc trần điểm yếu cá nhân, phơi bày đời tư thì nó đã bước sang vùng tối, khiến cuộc đấu mic không còn là nghệ thuật tranh luận mà trở thành trận chiến thị phi”, ông Thi nhận định.

“Vả mặt” giúp được gì cho rap Việt?

Sau những màn “vả mặt” bằng lời, rap Việt thu lại được điều gì? Chủ đề này vừa được đưa ra đã thu hút hàng nghìn ý kiến quan tâm của cộng đồng rap Việt.

Nhà nghiên cứu Minh Thi cho rằng, với khán giả, diss mang sức “kéo” cao. Nó tạo cảm giác như người ta đang xem một trận chiến âm nhạc. Người nghe dễ bị cuốn vào tranh luận, phân tích ca từ, nghe đi nghe lại để tìm ẩn ý. Nó tạo độ nóng cho thị trường rap mà nhiều MV chỉn chu đôi khi khó đạt được. Cái hay của rap diss là rapper phải mài giũa ngôn từ sao cho sắc bén để đối phương “á khẩu”, kết hợp với âm nhạc để tạo nên một tác phẩm hoàn thiện, có tính nghe lại.

Ông Thi dẫn trường hợp đáp trả của Rhymastic với tác phẩm Thì Sao. Ngoài dự đoán, Thì Sao nhận được đồng tình của số đông người hâm mộ. Hàng trăm bình luận ủng hộ đã đẩy bản rap nhanh chóng cán mốc 1 triệu lượt xem. “Với người thích nghe rap nhưng không thích nghe chửi bậy thì tôi thích phong cách này”; “Tôi có tuổi rồi thật ưng cái kiểu rap thái độ mà không chửi bậy”; “Đúng gu tôi không cần văng tục hầm hố nhưng vẫn có thể khiến người ta cay nổ đom đóm mắt”; “Nhẹ nhàng là đá đểu khủng khiếp, chẳng cần câu nào thô tục nó vẫn thâm thúy”… là những bình luận của khán giả.

Diss, nếu được thực hiện công bằng và có chiều sâu, chính là dấu hiệu cho thấy rap Việt đang chuyển mình từ dòng chảy underground (ngầm) sang vị thế mainstream (chính thống). Theo nhà nghiên cứu Minh Thi, diss không chỉ đơn thuần là những cuộc “đấu khẩu bằng nhịp” giữa hai cá nhân, mà còn là phương tiện để nghệ sĩ phản tỉnh về tư duy sáng tác, kỹ năng biểu đạt và vị trí của mình trong cộng đồng.

Khi diss được đặt đúng chỗ và tuân theo chuẩn mực nghề nghiệp, rap không còn là lời kể đơn lẻ, mà trở thành một không gian đối thoại mang tính xây dựng. Đây là nơi mà nghệ sĩ có thể chất vấn lẫn nhau, phản biện các giá trị nội tại của dòng nhạc và mở rộng biên độ sáng tạo. Thay vì xem diss là trò công kích, nếu được khai thác nghiêm túc, nó sẽ thúc đẩy rap Việt phát triển theo hướng đa chiều, trưởng thành hơn trong cách tư duy và biểu đạt, đồng thời tạo nền tảng để hình thành một văn hóa tranh luận lành mạnh trong nghệ thuật đại chúng.

Ở chiều ngược lại, nhà sản xuất Nguyễn Phan Bình An cho rằng, diss cũng tiềm ẩn nhiều mặt trái nếu sử dụng thiếu cân nhắc. “Một bài diss nhẹ thì kích thích, nhưng nếu liên tiếp, liên tục đá xéo, có thể làm mòn cảm giác chân thành của người nghe. Chưa kể, diss dễ khiến nghệ sĩ chia phe, dẫn đến mâu thuẫn giữa người nghe, người hâm mộ, tranh cãi mạng xã hội, thậm chí bêu riếu cá nhân”, ông Bình An cảnh báo.

Diss có phải lúc nào cũng cần?

Một số nghệ sĩ và khán giả cho rằng, rap không phải lúc nào cần diss. Có nhiều cách để thể hiện cá tính, kể chuyện, phản ánh xã hội mà không cần “ném đá”. Khi diss trở thành công cụ mặc định, rap dễ lặp lại và mất chiều sâu.

Một rapper underground chia sẻ: “Tôi thích nghe rap kể đời, rap tâm trạng hơn rap đấu đá. Diss khiến nhiều người nghe bị nóng một thời, nhưng rồi cũng chán”.

Nhà sản xuất Nguyễn Phan Bình An cho rằng, nếu rap muốn trở thành dòng âm nhạc chững chạc, có chiều sâu, thì diss cần được đặt trong hệ giá trị: cá nhân – kỹ thuật – xã hội – đạo đức. Chỉ như vậy, diss mới không bị biến tướng và rap Việt sẽ không bị “diss hóa” trước khi kịp trưởng thành.