Đại dịch khó lường và hành động của con người
“Tình hình hiện nay vẫn khá khó lường bởi chúng ta vẫn chưa thể kiểm soát hoàn toàn sự lây lan của virus”-Tiến sĩ Maria Van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã khẳng định như vậy ngày 5/10 khi cảnh báo cuộc chiến với COVID-19 chưa kết thúc, dù rằng “trên phố, người ta ứng xử như thể đại dịch đã hoàn toàn chấm dứt”.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc (TTK LHQ) Antonio Guterres. Ảnh: THX/TTXVN
Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres thì tuyên bố “bất bình đẳng về vaccine đang hỗ trợ và tiếp tay cho đại dịch COVID-19, khiến các biến thể sinh sôi và phát tán, làm tăng thêm hàng triệu ca t.ử von.g trên thế giới và kéo dài suy giảm kinh tế, vốn có thể gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD”. Những đán.h giá trên cho thấy một thực tế rằng trong bối cảnh thế giới đang chuyển sang “sống chung với COVID-19″, chính hành động của con người sẽ quyết định kết quả cuối cùng.
Theo trang worldometers.info, trong 7 ngày qua, tổng số ca mắc mới và t.ử von.g vì COVID-19 trên toàn cầu tiếp tục giảm, lần lượt 7% và 6% so với tuần trước. Đây cũng là xu hướng đã được ghi nhận kể từ tháng 8 vừa qua. Cụ thể, thế giới có thêm hơn 2,9 triệu ca mắc mới và hơn 48.700 ca t.ử von.g vì COVID-19. Đặc biệt, tình hình dịch bệnh có chuyển biến tích cực tại Mỹ – quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất thế giới. Số ca mắc mới trung bình 7 ngày tại Mỹ đã giảm còn 96.000 ca/ngày, thấp hơn khoảng 13.000 ca (tương đương 12%) so với tuần trước đó .
Nếu căn cứ vào xu hướng trên, có thể thấy thế giới dường như đã vượt qua được giai đoạn tồi tệ nhất của đại dịch. Đóng góp lớn nhất cho xu hướng tích cực này là chương trình tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19 tiếp tục được đẩy mạnh trên toàn cầu. Thống kê của ourworldindata.com cho thấy tới ngày 9/10, đã có 6,44 tỷ liều vaccine được tiêm trên toàn thế giới với tỷ lệ tiêm ít nhất một mũi là 46,3% dân số toàn cầu. Trong tuần qua, trung bình mỗi ngày thế giới đã tiêm khoảng 22,25 triệu liều vaccine phòng COVID-19. Lãnh đạo các hãng sản xuất vaccine như Pfizer hay Moderna thậm chí dự đoán dịch COVID-19 có thể kết thúc trong vòng 1 năm tới nhờ sự phát triển của ngành sản xuất vaccine.
Nhân viên y tế phun thuố.c khử trùng nhằm ngăn chặn sự lây lan của dịch COVID-19 tại Viêng Chăn, Lào. Ảnh: THX/TTXVN
Tuy nhiên, virus vẫn đang lây lan, các phòng chăm sóc đặc biệt và bệnh viện tại một số thành phố vẫn chật kín người cũng là thực tế trong 7 ngày qua. Tại châu Á, Lào đang chứng kiến số ca nhiễm tăng trở lại với hơn 700 ca mắc mới/ngày. Số ca mắc mới ở Singapore tăng 41% so với tuần trước đó. Sau kỳ nghỉ cuối tuần kéo dài nhân kỷ niệm Ngày lập quốc (từ ngày 2-4/10), số ca mắc mới COVID-19 trong 1 ngày của Hàn Quốc đã quay trở lại mốc hơn 2.000 ca và tiếp tục vượt mốc này trong 3 ngày liên tiếp từ ngày 6-8/10.
Tại châu Đại Dương, trong 7 ngày qua, số ca mắc mới tại New Zealand đã tăng vọt 61% so với tuần trước đó với 236 ca, buộc chính phủ nước này phải điều chỉnh từ chiến lược “Zero COVID-19″ sang sống chung an toàn với dịch bệnh.
Video đang HOT
Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát dịch bệnh châu Âu (ECDC) cảnh báo trong 2 tháng tới, các quốc gia khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp sẽ chứng kiến “sự gia tăng đáng kể số ca mắc COVID-19, số ca nhập viện và tỷ lệ t.ử von.g do sự lây lan virus SARS-CoV-2 tại đây rất cao”. Điều này đã phần nào được phản ánh ngay trong tình hình dịch bệnh tại Nga và một số nước Đông Âu những ngày gần đây. Với 31% dân số đã tiêm đủ liều, Nga tiếp tục là nước có số người t.ử von.g vì COVID-19 cao nhất châu Âu. Trong 7 ngày qua, Nga liên tiếp xác lập những “dấu mốc buồn” với hơn 900 ca tử vong/ngày. Trong khi đó, với khoảng 28% dân số đã tiêm đủ liều, Romania đang trở thành điểm nóng trên bản đồ COVID-19 thế giới, số ca mắc mới và t.ử von.g cao nhất Liên minh châu Âu (EU) và đứng thứ sáu trên toàn thế giới. Theo thống kê, tỷ lệ t.ử von.g của nước này trong 7 ngày qua đã tăng 49% so với tuần trước đó. Tỷ lệ này cũng cao hơn 2,65 lần so với mức trung bình của châu Âu và 6,34 lần so với mức trung bình của thế giới. Tại Ba Lan, số ca mắc mới tuần này tăng 70% so với tuần trước.
Những diễn biến phức tạp này khiến WHO phải một lần nữa lên tiếng cảnh báo về những biểu hiện mất cảnh giác của con người trước đại dịch, khi mà có nhiều quan điểm cho rằng cuộc chiến chống COVID-19 sắp đi tới hồi kết. Đại diện WHO cũng kêu gọi chống những thông tin giả và sai lệch đang lan tràn trên mạng Internet về COVID-19, nhấn mạnh thông tin sai lệch khiến đại dịch COVID-19 kéo dài.
Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho người dân tại Tunis, Tunisia. Ảnh: THX/TTXVN
WHO đồng thời công bố một sáng kiến nhằm đạt mục tiêu tiêm vaccine ngừa COVID-19 vào giữa năm 2022. Theo chiến lược này, đến cuối năm 2021 mỗi nước trên thế giới tiêm chủng cho 40% dân số và đến giữa năm 2022 đạt tỷ lệ 70%, thông qua việc ưu tiên phân phối vaccine cho những nước có thu nhập thấp, nhất là những nước ở châu Phi. Theo Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus, để đạt được những mục tiêu trên sẽ cần ít nhất 11 tỷ liều vaccine. Sản lượng vaccine toàn cầu hiện nay là gần 1,5 tỷliều/tháng, đủ cung cấp để đạt được mục tiêu trên, miễn là vaccine được phân phối công bằng.
Hồi đầu năm nay, WHO đã đặt mục tiêu đến cuối tháng 9/2021, mỗi nước trên thế giới tiêm chủng cho 10% dân số. Tuy nhiên, vẫn còn 56 nước trên thế giới không đạt được mục tiêu này. Đa số vaccine được sử dụng lại chủ yếu tập trung ở các nước phát triển. Trong nhóm nước giàu, nhiều nơi đã tiêm ít nhất một mũi cho 70-80%, thậm chí vượt 90% dân số. Trong khi đó, các nước có thu nhập thấp tiếp nhận chưa tới 0,5% lượng vaccine của thế giới. Đặc biệt, châu Phi với 1,3 tỷ dân đã bị tụt lại khá xa trong chiến dịch tiêm chủng khi mới chỉ có chưa tới 5% dân số đã được tiêm đủ liều. Còn Giám đốc Tổ chức Y tế Liên Mỹ Carissa Etienne cho biết 37% người dân ở Mỹ Latinh và Caribe đã tiêm chủng đầy đủ, chỉ gần bằng 50% tỷ lệ tiêm vaccine ở Canada. Tỷ lệ tiêm vaccine ngừa COVID-19 của ít nhất 10 quốc gia trên khắp Mỹ Latinh và Caribe là dưới 25% và chưa tới 10% người dân ở Jamaica,Nicaragua và Haiti đã được tiêm đủ liều. Xét tổng thể, hiện mới chỉ có 2,4% người dân các nước thu nhập thấp đã tiêm ít nhất 1 mũi vaccine.
Phát biểu tại sự kiện phát động chiến dịch tiêm chủng trên, Tổng Thư ký LHQ Guterres nhấn mạnh: “Nếu chúng ta để tình trạng phân phối vaccine không công bằng tiếp tục xảy ra và để cho virus lây lan như cháy rừng ở khu vực phía Nam bán cầu, thì một ngày nào đó, có thể là rất sớm, sẽ xuất hiện một biến thể có khả năng kháng vaccine. Khi đó mọi nỗ lực được thực hiện ở các nước phát triển để tiêm chủng cho toàn dân, dù một, hai, hay ba lần, đều sẽ thất bại”.
Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng COVID-19 cho người dân tại Bangkok, Thái Lan. Ảnh: THX/TTXVN
Cùng chung quan điểm, nhà phân tích cao cấp Hannah Sworn của Trường Nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam (Singapore) đán.h giá: “Toàn cầu có thể kiểm soát COVID-19 nhanh tới mức nào sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có khoảng cách tiêm chủng giữa nhóm nước phát triển và đang phát triển. Bà cảnh báo đại dịch có thể kéo dài nếu các biến thể mới của virus SARS-CoV-2 tiếp tục xuất hiện ở các nước đang phát triển có tỷ lệ tiêm chủng thấp và lan rộng ra toàn thế giới. Kịch bản này có thể xảy ra nếu các nước giàu có xu hướng tích trữ vaccine và tập trung tiêm tăng cường. Nói cách khác, mục tiêu phổ cập vaccine ngừa COVID-19 để kiểm soát đại dịch chỉ có thể thực hiện được bằng hành động của con người, trước hết là chia sẻ vaccine.
Khi hầu hết các khu vực đều ghi nhận số ca mắc mới giảm trong 7 ngày qua thì châu Âu và châu Đại Dương lại tăng lần lượt là 9% và 14%. Đó là minh chứng rõ ràng cho thấy đại dịch vẫn đang diễn biến khó lường, mà theo bà Van Kerkhove, do cách thức thế giới xử lý khủng hoảng, COVID-19 tới nay vẫn tồn tại và con người đang tìm cách “sống chung an toàn với virus”. Thực tế này đòi hỏi con người có cách ứng xử và hành động phù hợp. Như khẳng định của Tổng Giám đốc WHO Ghebreyesus, để đạt được những mục tiêu đề ra, cộng đồng quốc tế “cần có cam kết chính trị, hành động và hợp tác ở mức độ cao hơn những gì chúng ta đã thấy cho đến nay”.
Chữa lành những 'vết thương tinh thần' trong đại dịch
"Sang chấn tâm lý hàng loạt" là một trong những cụm từ được giới y khoa nhắc tới nhiều nhất trong bối cảnh đại dịch COVID-19 sắp bước sang năm thứ ba.
Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng COVID-19 cho người dân tại New York, Mỹ. Ảnh: AFP/TTXVN)
Lo lắng, căng thẳng, trầm cảm, buồn bã, mất ngủ cùng hàng loạt vấn đề về sức khỏe tâm thần khác đang trở nên phổ biến hơn. Dịch bệnh hoành hành không chỉ tác động tới sức khỏe mà còn gây ảnh hưởng nặng nề về kinh tế và đời sống, làm gia tăng những yếu tố có thể gây ra những "vết thương tinh thần". Đó là khi mỗi cá nhân và những người thân của họ đều có thể bị nhiễm bệnh và t.ử von.g, có thể mất việc, bị phá sản, hay thường xuyên phải ở trong nhà, hạn chế tiếp xúc giao lưu... Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo tác động của đại dịch đến sức khỏe tâm thần sẽ là "lâu dài và sâu rộng".
Đối với Kellene Diana, một phụ nữ da màu ở Mỹ, đại dịch COVID-19 có lẽ là "cú sốc thứ hai" khiến chị lại rơi vào sợ hãi, cô đơn, mất kiểm soát và bị trầm cảm, những gì mà chị từng trải qua sau khi chứng kiến vụ tấ.n côn.g khủng bố đẫm má.u ngày 11/9/2001. Diana hiện phải quay trở lại với những liệu pháp điều trị tích cực, dù trước đó, người phụ nữ này đã vượt qua hội chứng Rối loạn lo âu hậu sang chấn (PTSD) sau cú sốc tâm lý từ vụ 11/9 và không phải uống thuố.c chống trầm cảm nhiều năm. Điều tồi tệ nhất là con gái của Diana nay cũng xuất hiện những triệu chứng rối loạn tâm thần do hậu quả của đại dịch.
Tại Mỹ, khoảng 40% số người trưởng thành đã báo cáo các triệu chứng lo âu hoặc trầm cảm trong thời gian xảy ra dịch bệnh, tăng gấp 4 lần so với tỷ lệ 10% từ trước khi đại dịch bùng phát. Tương tự, kết quả một cuộc khảo sát ở Australia, được thực hiện trong thời gian nước này siết chặt các biện pháp phòng dịch từ tháng 3/2020 đến giữa tháng 6/2021, cho thấy 20% số người được hỏi thừa nhận họ ngày càng lo âu về dịch bệnh COVID-19, trong đó chiếm phần lớn là nhóm đối tượng có độ tuổ.i trẻ hơn, là nữ giới, gặp phải biến động do dịch bệnh như công việc, tài chính bị cắt giảm. Tại Anh, tỷ lệ người rơi vào trạng thái trầm cảm đã tăng gần gấp đôi từ 10% lên 19%, trong đó những người trưởng thành là thanh niên, phụ nữ, người khuyết tật, người không có khả năng chi trả những khoản chi phí phát sinh... cũng chiếm tỷ lệ cao hơn cả.
WHO nêu rõ: "Cảm xúc lo lắng bị nhiễm bệnh, tác động tâm lý của các biện pháp phong tỏa và cách ly đang gây ra cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần, bên cạnh sự trầm cảm liên quan đến thất nghiệp, vấn đề tài chính và liên kết xã hội". Đặc biệt, những đối tượng yếu thế, người có trình độ học vấn thấp, phụ nữ người già, tr.ẻ e.m... dễ bị tác động tâm lý hơn, do đó dễ mắc các rối loạn về tâm thần.
Giám đốc điều hành Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) Henrietta Fore nhận định những tháng xảy ra đại dịch "là khoảng thời gian dài đằng đẵng đối với tất cả chúng ta, đặc biệt là tr.ẻ e.m". Bà cho rằng những đợt phong tỏa toàn quốc và việc hạn chế di chuyển liên quan đến dịch bệnh đã khiến các em phải trải qua những năm tháng cuộc đời khó quên khi phải rời xa gia đình, bạn bè, trường lớp và việc vui chơi vốn là những phần không thể thiếu của tuổ.i thơ.
Theo báo cáo "Tình hình thanh thiếu niên thế giới năm 2021" của UNICEF, trung bình cứ 5 người trong độ tuổ.i từ 15-24 thì có một người cho biết cảm thấy chán nản hoặc hầu như không có hứng thú làm bất cứ việc gì. UNICEF cũng cảnh báo những gì chúng ta biết về tác động của đại dịch COVID-19 đối với tình trạng sức khỏe tâm thần kém ở tr.ẻ e.m và thanh thiếu niên chỉ là "bề nổi của tảng băng chìm"
Trong khi đó, để ứng phó với đại dịch đang hoành hành và tập trung điều trị cho bệnh nhân COVID-19, nhiều nước đã phải tạm ngừng một số dịch vụ y tế, trong đó có chăm sóc sức khỏe tâm thần. Báo cáo "Bản đồ sức khỏe tâm thần" mà WHO mới công bố, cho thấy bức tranh đáng thất vọng của thế giới trong việc cung cấp các dịch vụ sức khỏe tâm thần khi mà nhu cầu tăng cao trong bối cảnh đại dịch. Năm 2020, chỉ có 52% quốc gia % trong số 194 quốc gia thành viên WHO đạt được mục tiêu liên quan đến chương trình phòng ngừa và nâng cao sức khỏe tâm thần, thấp hơn rất nhiều so với mục tiêu 80% mà tổ chức này đề . Đại dịch đã làm gián đoạn các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần quan trọng ở 93% các quốc gia trên thế giới. Những người có các vấn đề tâm lý từ trước không thể đến gặp bác sỹ tư vấn trực tiếp, họ cũng là người có nguy cơ bệnh nặng hoặc t.ử von.g cao hơn nếu mắc bệnh COVID-19.
Nghiên cứu của WHO tại 130 quốc gia ở 6 khu vực chỉ ra hơn 60% các quốc gia ghi nhận gián đoạn dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho nhóm người dễ tổn thương như tr.ẻ e.m và trẻ v.ị thàn.h niê.n, phụ nữ và người lớn tuổ.i, 67% ghi nhận tình trạng gián đoạn tư vấn và trị liệu tâm thần và có tới hơn 70% các quốc gia ghi nhận tình trạng gián đoạn dịch vụ sức khỏe tâm thần tại nơi làm việc và trường học. Tỷ lệ những người được chăm sóc sức khỏe tâm thần trên toàn cầu theo từng hội chứng cụ thể chưa đến 50%. Tính trung bình trên thế giới, chỉ có 40% số người bị trầm cảm và 29% người bị rối loạn tâm thần được tiếp nhận điều trị.
Tại kỳ họp Đại Hội đồng y tế thế giới lần thứ 74 vừa qua, các bên tham gia đã thống nhất rằng trong bối cảnh đại dịch hiện nay, sức khỏe tâm thần cần được chú trọng như một ưu tiên trong chiến lược can thiệp tổng thể của các quốc gia để đối phó với đại dịch, đồng thời kêu gọi việc thực hiện chăm sóc sức khỏe tâm thần phải trở thành một trách nhiệm chung của toàn xã hội thực trạng. Nhân Ngày Sức khỏe tâm thần thế giới 10/10 năm nay, WHO đã lấy chủ đề "Chăm sóc sức khỏe tâm thần cho tất cả mọi người: Hãy biến nó thành hiện thực", đồng thời kêu gọi củng cố các dịch vụ sức khỏe tâm thần nói chung và cải thiện khả năng tiếp cận với chăm sóc sức khỏe tâm thần thông qua công nghệ. Chính phủ các nước cũng đã triển khai những cách thức khác nhau nhằm cải thiện và tăng cường dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người dân.
Giới chuyên gia cũng đã chia sẻ những biện pháp giúp giải tỏa tâm trạng lo âu, căng thẳng trong đại dịch. Tiến sĩ Wendy Suzuki chuyên ngành khoa học thần kinh và cũng là giáo sư tại Trung tâm Khoa học thần kinh thuộc Đại học New York, Mỹ, đã đưa ra 6 lời khuyên về việc rèn luyện khả năng chịu đựng và sức khỏe tâm thần mỗi ngày, bao gồm: tập hình dung về những kết quả tích cực, biến lo âu thành động lực, thử làm một điều mới mẻ, chia sẻ và kết nối với mọi người xung quanh, tự khích lệ bản thân bằng những lời nhắc nhở tích cực vào mỗi buổi sáng và tối khi bắt đầu và kết thúc một ngày, và tìm cách hòa mình vào thiên nhiên.
Nhờ sự hỗ trợ của các bác sĩ, Diana đã được ngừng dùng thuố.c chống trầm cảm, đồng thời cũng giúp điều trị cho con gái mình. Hiện chị còn trở thành một chuyên gia tư vấn, sáng lập ra Đại học Trái tim Xanh (Green Heart University - GHU), cơ sở hoạt động theo hình thức trực tuyến nhằm lan tỏa Tình yêu Xanh để mang lại nhận thức cơ bản về tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần.
Viện Y tế toàn cầu của Tây Ban Nha (ISGlobal) cảnh báo rằng các vấn đề sức khỏe tâm thần do dịch COVID-19 gây ra có thể là đại dịch tiếp theo nếu con người không kịp thời can thiệp. Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cũng khẳng định "sức khỏe tâm thần tốt là nền tảng cơ bản cho sức khỏe tổng thể và hạnh phúc". Điều đó cho thấy các chính phủ cần hành động nhanh chóng và quyết liệt để đầu tư thêm cho các chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần cả trong và sau đại dịch.
Italy nỗ lực chống chủ nghĩa bảo hộ vaccine Ngày 8/10, Thủ tướng Mario Draghi tuyên bố Italy đang nỗ lực chống lại chủ nghĩa bảo hộ vaccine để đảm bảo quyền tiếp cận vaccine công bằng. Nhân viên LHQ kiểm tra lô vaccine ngừa COVID-19 theo cơ chế COVAX được chuyển tới Tunis, Tunisia, ngày 16/5/2021. Ảnh minh họa: THX/TTXVN Theo phóng viên TTXVN tại Rome, phát biểu thông qua liên...