Đại dịch Covid-19 đang thay đổi châu Âu theo cách nguy hiểm
Những xu hướng thay đổi này đều nổi lên từ trước khi Covid-19 bùng phát, nhưng giờ là lúc chúng gia tăng mạnh mẽ và thúc đẩy chủ nghĩa dân túy bài EU.
Dịch Covid-19 vẫn đang ở những chương đầu của một câu chuyện dài và vẫn còn quá sớm để đ.ánh giá tác động tổng thể của đại dịch. Tuy nhiên, ai cũng có thể nhận thấy rõ 6 xu hướng tiêu cực đối với châu Âu. Những xu hướng này đều đã nổi lên từ trước khi dịch Covid-19 bùng phát, nhưng giờ là lúc chúng gia tăng mạnh mẽ và thúc đẩy chủ nghĩa dân túy bài EU.
Một cửa hàng ở Rome treo biển đề nghị chính phủ Itaky trợ giúp mở cửa trở lại sau lệnh phong tỏa chống dịch Covid-19. Ảnh: EPA
Toàn cầu hóa đảo ngược
Covid-19 khiến nhiều người có lý do để kêu gọi sự độc lập (về kinh tế) nhiều hơn. Từ rất lâu trước khi dịch bệnh ập đến, đã có nhiều người kêu gọi ủng hộ xu hướng toàn cầu hóa đảo ngược và tái bố trí chuỗi cung cấp (theo hướng chuyển quy trình sản xuất các mặt hàng về nước gốc của công ty). Điều này xuất phát 1 phần từ chính trị: các chính sách bảo hộ của chính quyền Donald Trump đang đe dọa chuỗi cung cấp toàn cầu và việc Anh theo đuổi Brexit “cứng”.
Yếu tố kinh tế cũng quan trọng: sự khác biệt về t.iền lương (nhân công) giữa các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc và các nước giàu đang ngày càng thu hẹp, giảm bớt lợi thế của việc sản xuất ở nước khác.
Giờ đây, các lo ngại về an ninh cung cấp thuốc, các thiết bị y tế và thậm chí cả các linh kiện chủ chốt cho ngành công nghiệp ô tô, cùng với sự nghi ngờ ngày càng lớn đối với các công ty Trung Quốc, đã thúc đẩy việc các nước tìm cách đưa chuỗi sản xuất về nội khối châu Âu hoặc nội địa từng nước.
Xu hướng chính trị “quốc gia trước tiên”
Một số nước châu Âu hiện nay có sức ảnh hưởng hơn, quyền lực hơn so với các thể chế EU. Hàng chục năm qua, các thể chế này đã mất dần sự ủng hộ của một số nước thành viên, làm giảm dần quyền lực mà EU từng giành được.
Trong khi đó, các nước thành viên cũng không ngừng củng cố vị thế của mình trong những thời điểm khó khăn. Họ đã làm điều đó 10 năm trước, trong các cuộc khủng hoảng tài chính châu Âu và khủng hoảng Eurozone, khi đó họ đã phải cung cấp t.iền cứu trợ các nước khó khăn.
Giờ đây, họ lại làm điều đó một lần nữa. Ủy ban châu Âu đã phải gặp nhiều khó khăn trong việc đoàn kết 27 thành viên và để phối hợp các giải pháp đối phó với Covid-19, không chỉ vì hầu hết các sức mạnh chính về y tế, chính sách tài khóa và các đường biên giới ở cấp độ quốc gia mà còn vì nhiều người đang chờ đợi vào các nhà lãnh đạo quốc gia đi đầu trong việc giải quyết các khó khăn.
Kiểm soát chặt chẽ hơn các đường biên giới
Liên minh châu Âu đã đẩy mạnh việc kiểm soát các đường biên giới bên ngoài của khu vực đi lại tự do Schengen từ năm 2015, khi làn sóng di cư và tị nạn lần đầu tiên tăng lên mức báo động. Một số nước thậm chí đã dựng các chốt kiểm tra biên giới bên trong khu vực Schengen.
Video đang HOT
Tình trạng khẩn cấp y tế đã làm gia tăng sự nghi ngờ đối với người nước ngoài hồi tháng 3 vừa qua và các nước khu vực Schengen của EU đã đóng cửa đường biên giới bên ngoài với những người đi lại không vì mục đích quan trọng.
Thêm trở ngại khác đối với việc đi lại trong khu vực Schengen cũng đã nổi lên. Ở một chừng mực nào số điểm các nước sẽ kiểm soát tốt hơn sự lây lan của dịch bệnh Covid-19, nhưng họ sau đó sẽ càng lo ngại hơn về việc mở cửa đường biên giới Schengen.
Đòn mạnh đối với các chính sách xanh
Đại dịch Covid-19 sẽ làm gia tăng sự phản đối đối với các chính sách vốn được đặt ra nhằm kiềm chế cuộc khủng hoảng biến đổi khí hậu. Trước khi dịch Covid-19 tới, các đảng theo chủ nghĩa dân túy như Đảng Dân chủ xã hội Thụy Điển, AfD ở Đức, Nigel Farage ở Anh và lực lượng áo vàng ở Pháp đã tận dụng sự phản đối đối với các chính sách xanh như một công cụ để lôi kéo sự ủng hộ.
Nhiều cử tri có tiêu chuẩn sống bị giảm đáng kể cũng sẽ không muốn công việc của mình, thu nhập của mình bị tác động thêm nữa từ các biện pháp được thiết kế nhằm đối phó với tình trạng khẩn cấp khí hậu. Các nhà lãnh đạo EU khẳng định kế hoạch của họ về kiềm chế phát thải carbon là bất khả xâm phạm. Nhưng với một “vết cắn” của suy thoái, áp lực sẽ ngày càng gia tăng, buộc họ phải giảm bớt các chương trình xanh.
Căng thẳng Đông-Tây
Trong vài năm qua, căng thẳng Đông-Tây đã khiến Hungary, Ba Lan và đôi khi một số nước Trung Âu khác bất đồng với phần còn lại của EU.
Họ bất đồng về việc phân bổ hạn ngạch tiếp nhận người di cư và tị nạn, trong đó một số nước Đông Âu từ chối tiếp nhận thêm; bất đồng về các mục tiêu giảm thiểu khí thải carbon, trong đó các nước phía đông có xu hướng phụ thuộc vào than đá; cùng những bất đồng về các quy tắc pháp luật và thể chế khác…
Covid-19 đang khoét sâu thêm những r.ạn n.ứt. Trung Âu lo ngại rằng họ sẽ mất t.iền từ ngân sách EU cho các nước phía Nam bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi dịch bệnh.
R.ạn n.ứt Bắc-Nam
Dịch Covid-19 cũng khoét sâu thêm những r.ạn n.ứt Bắc-Nam – vốn nổi lên trong cuộc khủng hoảng eurozone 10 năm trước. Đức, Hà Lan và các đồng minh phía Bắc khi đó miễn cưỡng trợ giúp các nước phía Nam gặp khó khăn.
Giờ đây, dịch Covid-19 tấn công EU một cách bất đối xứng. Các nước phía Nam, đặc biệt là Italy và Tây Ban Nha, hứng chịu thiệt hại về nhân mạng nặng nề hơn so với các nước khác, bắt đầu cuộc khủng hoảng hiện nay với mức nợ công cao hơn và phụ thuộc vào các ngành công nghiệp như du lịch vốn dĩ bị ảnh hưởng một cách thảm hại.
Họ muốn có sự đoàn kết từ phía Bắc với ý tưởng về “trái phiếu châu Âu” (eurobond): EU với tư cách là một tổng thế sẽ huy động t.iền và sau đó chi t.iền cho các nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Các nhà lãnh đạo EU đông ý thiết lập một quỹ phục hồi để hỗ trợ khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất, nhưng t.iền nhiều khả năng sẽ được cung cấp theo hình thức khoản vay hơn là tài trợ, vì các nước phía Bắc vẫn phản đối việc tài trợ t.iền quy mô lớn cho các nước phía Nam, dù các nước này đã vượt trần nợ công.
Tính “keo kiệt” này xuất phát từ sự phản đối của các cử tri phía Bắc đối với việc tài trợ. Nhưng nó lại là trở thành cái cớ cho các nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa dân túy như Matteo Salvini, ở Italy. Một cuộc thăm dò dư luận mới đây cho thấy 49% người Italy muốn rời khỏi EU.
Không khu hướng nào trong số 6 xu hướng kể trên được hoan nghênh. Nếu châu Âu thúc đẩy sự độc lập quá xa, nó sẽ làm suy yếu các lợi ích mà thương mại đem lại cho toàn bộ lục địa. Đóng cửa các đường biên giới bên trong khu vực Schengen hay các đường biên giới của mình, một khi Covid-19 đã được kiểm soát, sẽ không đạt được nhiều điều. Và khi EU đang phải đối mặt với các thách thức xuyên quốc gia như sự suy thoái kinh tế, một đại dịch, biến đổi khí hậu, thì lại càng cần các thể chế trung tâm mạnh mẽ.
Các nhà lãnh đạo EU cũng không nên đi chậm lại các nỗ lực đối phó với biến đổi khí hậu. Những bất đồng Đông-Tây đang báo động và không thể được giải quyết bằng cách chịu đựng sự bất tuân các quy tắc pháp luật. Đối với sự chia sẽ Bắc-Nam, ECB có thể đảm bảo Italy và các thành viên phía Nam khác ở trong eurozone. Tuy nhiên, bối cảnh chính trị của một sự chia rẽ không được giải quyết có thể sẽ vô cùng khó chịu, làm gia tăng làn sóng bài EU trên khắp khối và thậm chí có thể khiến một nước nào đó rời EU hay tời eurozone.
Số phận ‘Lục địa già’ Eurozone trong bối cảnh bất ổn rình rập
Số phận kinh tế của "Lục địa già" sẽ phụ thuộc đặc biệt vào những tiến triển của cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như hậu quả của việc nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), còn gọi là Brexit.
Hai người phụ nữ quyên lưc cua châu Âu có thể thúc đẩy các chương trinh cải cách thường xuyên bị hoãn. (Nguồn: Kurier.at).
Cách đây đúng 1 năm, mức trung bình dự báo tăng trưởng của các nhà kinh tế cho Khu vực sử dụng đồng Euro (Eurozone) là 1,6% cho năm 2019, nhưng thực tế chi ghi nhân khoảng 1,2%.
Tăng trưởng phụ thuộc cú sốc từ bên ngoài
Tăng trưởng tai Eurozone trong năm 2019 là mức tăng tồi tệ nhất kể từ cuộc suy thoái năm 2013. Sau năm 2014 đat mưc chỉ 1,4%, khu vực đã trải qua 4 năm hồi phục (2,1% trong năm 2015, 1,9% trong năm 2016, 2,5% trong năm 2017 va 1,9% trong năm 2018).
Lời giải thích cho sự giảm tốc này là do cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã diễn ra mạnh mẽ hơn người ta tưởng, khiến ngành công nghiệp cua nước Đức rơi vào suy thoái. Cùng với đó, những khó khăn nghiêm trọng của thị trường ô tô như khủng hoảng diesel hay sự chuyển đổi sang xe điện đã làm trầm trọng thêm vấn đề. Nước Đức, một trong những động lực tăng trưởng chính của Eurozone, hiện đang dậm chân tại chỗ và cả khu vực đang bị ảnh hưởng.
Sẽ không có sự cải thiện ngoạn mục nào được dự kiến cho năm 2020. Các nhà kinh tê của Vanguard và Oxford Economics dự đoán, GDP cua Eurozone sẽ chi tăng 1% trong năm nay, theo Nomura là 0,9%, hoặc thậm chí chỉ 0,5% như dự báo của Capital Economics.
"Tăng trưởng sẽ ổn định nhưng tương đối yếu", đo la nhân đinh cua Oxford Economics. Sau một năm 2019 yếu ớt, 2020 cung đươc cho la không thê kha hơn. Tuy nhiên, môt sô ngươi lac quan vân ky vong vao môt sự cải thiện nhẹ trong nửa cuối cua năm.
Bên canh những dự báo trên, các nhà kinh tế cung thu hút sự chú ý vào các xu hướng chính của thời điểm hiên tai. Họ kết luận rằng, hai đòn bẩy chính mà các chính phủ có thể sử dụng là kích thích t.iền tệ và kích thích tài khóa sẽ không có điều chỉnh nhiều trong năm 2020. Do đó, tăng trưởng kinh tế của Eurozone sẽ phụ thuộc vào các cú sốc bên ngoài.
Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) phải tiếp tục môt chính sách t.iền tệ đã vô cùng phù hợp và tinh hinh khó có thể tiến xa hơn. Ông Mario Draghi, người đã rời vị trí Chủ tịch ECB vào cuối tháng 10, đã tiếp tục chương trình nới lỏng định lượng ngay trước khi từ nhiệm và hạ lãi suất t.iền gửi xuống -0,5%. Điều này cho phép người kế nhiệm của ông, bà Christine Lagarde, có thời gian để thực hiện chính sách của mình. Không thể có những thông báo mang tinh quan trọng trong những tháng tới. Bà Lagarde sẽ đưa ra "đánh giá chiến lược" của mình, có thể thay đổi cách ECB xác định nhiệm vụ của ho, nhưng quyết định sẽ không thể đươc đưa ra vao trước cuối năm nay.
Về mặt ngân sách, giữ nguyên hiện trạng là xu hướng chiếm ưu thế. Các quốc gia như Pháp, Italy, Tây Ban Nha... đã sẵn sàng về mặt chính trị để vực dậy nền kinh tế của họ, nhưng điêu đươc dư bao la se không có nhiều đất để xoay trơ. Môt sô quôc gia khac như Đức hay Hà Lan... đươc cho la se không có ý chí chính trị để thưc hiên điêu tương tư trên quy mô lớn.
Nín thở chờ Tổng thống Trump
Các chuyên gia kinh tế tại Nomura dự đoán, Đức sẽ nới lỏng ngân sách một chút vào năm 2020, nhưng khả năng tung ra môt gói kích thích mạnh là rất thấp. Môt sô chuyên gia của Vanguard nhận định, về mặt lý thuyết, Đức có thể đủ khả năng chi 2% GDP mà không làm tăng tỷ lệ nợ công, nhưng họ không tin vào môt kịch bản kích thích tăng trương mạnh.
Tuy nhiên, một sự phục hồi tương đương 0,5% GDP là có thể. Thủ tướng Đức Angela Merkel, mặc dù đang ơ vào cuối nhiệm kỳ, luôn luôn rất cẩn thận và không đưa ra bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy bà sẽ thay đổi thái độ của mình.
Những khó khăn nghiêm trọng của thị trường ô tô như khủng hoảng diesel hay sự chuyển đổi sang xe điện đã làm trầm trọng thêm vấn đề của Eurozone. (Nguồn: FT)
Không muốn hoặc bi bo buôc trong khuôn khô cac hành động về chính sách t.iền tệ và ngân sách, số phận Eurozone sẽ phụ thuộc vào những cơn gió kinh tế thổi tơi từ bên ngoài "Lục địa già", trong đo tiến triển của cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ là ẩn số chính. Dấu hiệu hạ nhiệt gần đây, như việc Tổng thống Donald Trump đã hủy bỏ việc áp dụng thuế quan mới vào tháng 12/2019, mang lại hy vọng cho một năm 2020 yên ả hơn. Tương lai của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ cũng có thể khiến ông phải thận trong hơn. Nhưng ai biết được se không đôt ngôt xuât hiên một dong Tweet nào đo mà Tổng thống Mỹ có thể công bố trong một buổi sáng giận dữ?
Các nhà kinh tế từ Oxford Economics gợi lại răng, tưng hai lần trong năm 2019, vào tháng Năm và tháng 11, ngành công nghiệp ô tô châu Âu đã phai nín thở khi Tổng thống Donald Trump yêu cầu nâng mức thuế 25% đối với ô tô châu Âu. Dù rằng, Nhà Trắng thưc tê đa để những tối hậu thư này trôi qua, ngành công nghiệp ô tô châu Âu vẫn chưa thê thoát ra khỏi vụ viêc.
Bên cạnh đó, những điều không chắc chắn xung quanh tiên trinh Brexit vẫn chưa mất đi. Phải thừa nhận rằng, chiến thắng của ông Boris Johnson trong cuộc bầu cử lập pháp vào giữa tháng 12/2019 có nghĩa là Vương quốc Anh chắc chắn sẽ rời EU vào ngày 31/1. Tuy nhiên, môt thỏa thuận thương mại tự do trong tương lai giữa London và Brussels vẫn sẽ được đàm phán. Cung vơi đo, moi kịch bản vẫn còn trên bàn đàm phán, từ một Vương quốc Anh gần gũi về kinh tế với EU đến khả năng quan hệ hai bên bị phá vỡ đột ngột.
Ngoài ra, trương hơp cua Italy cũng là một dấu hỏi lớn. Liêu sẽ có một cuộc bầu cử mới và một chính phủ do Matteo Salvini, thủ lĩnh cực hữu và bài châu Âu, lãnh đạo?
Với hiên trang tăng trưởng chỉ đạt 0,1% mỗi quý kể từ đầu năm 2018, bất kỳ cú sốc nào đối với nền kinh tế lơn thứ ba trong Eurozone đều se trơ nên nguy hiểm.
Sự không chắc chắn cũng đè nặng lên Pháp, quôc gia đã đong vai tro la một trong những động lực tăng trưởng cua khu vưc vào năm ngoái, khi các cuộc đình công chống lại cải cách lương hưu vân đang tiếp diên.
Tuy nhiên, vê trung hạn, các nhà phân tích của Jefferies to ra lạc quan hơn. Họ chỉ ra rằng, sự xuất hiện đồng thời của bà Lagarde tại ECB và Ursula von der Leyen với tư cách là Chủ tịch Ủy ban châu Âu là những lý do đang để hy vọng. Bà von der Leyen đã công bố một "Thỏa thuận xanh lớn", một kế hoạch đầu tư cho quá trình chuyển đổi sinh thái. Nếu điều này thành hiện thực, nó có thể đươc xem như gói kích thích ngân sách quan trong.
Cùng với nhau, hai người phụ nữ quyên lưc cua châu Âu có thể thúc đẩy các chương trinh cải cách thường xuyên bị hoãn, đặc biệt là liên quan đến liên minh ngân hàng. Các nhà phân tích của Jefferies nhận định các nhà lãnh đạo Lagarde và von der Leyen có một nhiệm vụ to lớn trước mắt và kết luận rằng, "Eurozone có thể tao nên nhưng bất ngờ theo hướng tích cực".
Chu Văn
Theo Bloomberg, TTXVN
Tin tặc tấn công mạng thông tin của Bộ Ngoại giao Áo Chính phủ Áo cho biết đã xảy ra một vụ tấn công mạng nghiêm trọng nhằm vào hệ thống thông tin của Bộ Ngoại giao nước này từ tối 4/1 tiếp diễn đến ngày 5/1. Nhà chức trách Áo nghi ngờ nước ngoài đứng sau vụ việc này. Người phát ngôn Bộ trên cho biết: "Căn cứ hình thức và mức độ nghiêm...