Đại biểu băn khoăn quy định về ‘quyền trả hồ sơ’ vụ án

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị không nên áp dụng ‘trả hồ sơ’, thay vào đó tòa có quyền bác quyết định khởi tố (giai đoạn điều tra), bác cáo trạng (giai đoạn xét xử) và tuyên vô tội.

Ngày 27/10, thảo luận dự thảo Luật tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), đại biểu Bùi Mạnh Hùng (đoàn Bình Phước) xin phép nói tiếp ý kiến đã được nêu trước đó hai ngày do chưa hài lòng với phần trả lời của Viện trưởng VKSND Tối cao Nguyễn Hoà Bình về vụ án Lê Bá Mai – “kỳ án vườn mít” xảy ra tại Bình Phước. Cụ thể, chiều 25/10, trả lời chất vấn của ông Hùng, Viện trưởng Bình đã cho rằng “không có đủ điều kiện để tổ chức tái thẩm, giám đốc thẩm” và “từ khi nhận án, Lê Bá Mai cũng không có đơn thư kêu oan”.

Đại biểu Bùi Mạnh Hùng (tỉnh Bình Phước).

Theo ông Hùng, sau khi bị tuyên án ngày 30/8/2013, ngày 5/9/2013, Lê Bá Mai đã gửi đơn kêu oan. Bố mẹ anh ta cũng liên tục gửi đơn kêu oan lên cả Chủ tịch nước. Các luật sư bào chữa cho Mai cũng có đơn đề nghị giám đốc thẩm nhưng đến nay vẫn chưa nhận được trả lời.

“Tôi thiết nghĩ nếu ông Bình chưa nhận được đơn kêu oan của Lê Bá Mai thông qua trại giam thì khi nhận đơn của bố mẹ Lê Bá Mai cũng phải có trách nhiệm trả lời”, đại biểu Hùng nói.

Bên cạnh đó, hiện nay có nhân chứng đồng ý đứng ra minh oan cho Lê Bá Mai, đó là bà Nguyễn Thị Hảo – một người được cho là biết sự kiện khá chi tiết và đã khai báo cho cán bộ điều tra ngay từ đầu, khi vụ án còn đang trong giai đoạn điều tra. Nhưng suốt thời gian qua, bà Hảo không được cơ quan pháp luật mời làm nhân chứng khi xét xử vụ án. Việc này Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân cũng như công an đã biết.

“Hiện nhân chứng này đã có đơn sẵn sàng đứng ra làm chứng. Sau khi viết đơn này, bà Hảo đã bị nhiều cuộc điện thoại nặc danh đe doạ. Bằng những bằng chứng, thông tin trên, tôi cho rằng đã đủ điều kiện để tiến hành tái thẩm, giám đốc thẩm nhằm tránh oan sai đáng tiếc cho Lê Bá Mai”, đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Phước nói.

Thẩm quyền của toà án trong quá trình điều tra, xét xử được nhiều đại biểu cho ý kiến. Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP HCM) cho rằng, sửa quy định về thẩm quyền của toà án trong quá trình điều tra, xét xử vụ án hình sự là cần thiết để tránh xét xử trên “mâm cỗ đã dọn sẵn” của cơ quan điều tra, nhưng ông rất băn khoăn quy định về “quyền trả hồ sơ”.

“Tôi đề nghị không nên áp dụng “trả hồ sơ”, thay vào đó, nếu thấy không đủ yếu tố buộc tội thì toà án có quyền bác quyết định khởi tố (giai đoạn điều tra), bác cáo trạng (giai đoạn xét xử) và tuyên vô tội”, đại biểu Nghĩa nói.

Đại biểu TP HCM cho rằng, nếu cứ trả hồ sơ, yêu cầu Viện kiểm sát điều tra bổ sung hoặc bổ sung tài liệu, chứng cứ hoặc chủ trì phối hợp với Viện viện kiểm sát xác định việc xác minh thu thập bổ sung chứng cứ sẽ khiến vụ án kéo dài, gây tâm lý lo lắng cho bị can, bị cáo.

Đại biểu Nguyễn Sơn (Hà Nội) cho rằng, các điều luật trong dự thảo thể hiện tòa án có quyền điều tra, khởi tố vụ án. Tuy nhiên theo Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành thì tòa án chỉ được trả hồ sơ, yêu cầu điều tra bổ sung. Điều tra của tòa án là phải triệu tập những người cần xét hỏi đến phiên tòa để điều tra công khai và phiên tòa phải thực hiện từ khi bắt đầu cho đến khi kết thúc. Trong quá trình đó Hội đồng xét xử thấy cần điều tra bổ sung để xác định có tội hay không có tội nhưng Viện kiểm sát không chấp nhận hoặc chỉ làm thêm một số vấn đề thì tòa án vẫn phải tiến hành xét xử.

Thẩm phán phải triệu tập những người cần xét hỏi, nhân chứng, người biết tình tiết liên quan đến vụ án nhưng việc này rất khó khăn do hầu hết không muốn liên lụy đến vụ án. Có trường hợp do bị đe dọa, sợ bị trả thù, thậm chí bị mua chuộc vì nể nang là họ hàng, bạn bè, hàng xóm thân thích… Do đó, tòa án không thể điều tra làm rõ ở phiên tòa và như vậy việc xem xét thẩm định tại chỗ không thể thực hiện được.

Đặc biệt các vụ án có người kêu oan chủ yếu vẫn phải dựa vào hồ sơ mà chính tòa án cũng thấy chưa rõ đúng hay sai, sẽ dẫn đến hậu quả tòa án có thể tuyên bị cáo không phạm tội, điều này sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người bị hại. Nếu có kháng cáo có thể sẽ dẫn đến vụ án bị hủy để điều tra lại, khiến thời gian tố tụng kéo dài, gây tốn kém rất nhiều.

Trong trường hợp thẩm phán yêu cầu khởi tố thêm người phạm tội, hủy bỏ quyết định đình chỉ nhưng Viện kiểm sát không chấp nhận, dẫn đến bỏ lọt tội phạm, nếu cấp sơ thẩm không giải quyết thì cấp phúc thẩm cũng có thể không được giải quyết mà phải chờ đến cấp giám đốc thẩm hủy án để điều tra, xét xử lại cũng khiến cho vụ án bị kéo dài.

Trường hợp bị cáo kêu oan mà xét xử trên cơ sở hồ sơ, Hội đồng xét xử khó đánh giá được tính khách quan của vụ án. Sau khi nhận lại hồ sơ do Viện kiểm sát chuyển sang để xét xử, tòa án có quyền phối hợp với Viện kiểm sát để chủ động xác minh và có quyền khởi tố vụ án, khởi tố bị can…

“Vì vậy, chúng tôi đề nghị dự thảo Luật tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) quy định trả hồ sơ, yêu cầu Viện kiểm sát điều tra bổ sung hoặc yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung tài liệu, chứng cứ hoặc tự điều tra xác minh thu thập chứng cứ, khắc phục những việc điều tra sai, truy tố sai theo ý kiến của Ủy ban thường vụ Quốc hội. Có như vậy mới đảm bảo việc kiểm soát quyền lực và bảo vệ được công lý”, ông Sơn nói.

Hoàng Thuỳ

Theo VNE