Đặc sản rau lủi không cần chăm bón của vùng đất Nam Trà My

Rau lủi có nguồn gốc hoang dã, sinh trưởng tốt mà không cần chăm bón – đặc sản của vùng đất Nam Trà My, Quảng Nam.

Rau lủi nguồn gốc là rau rừng, nhiều công dụng cho sức khỏe. Ảnh: Xuân Chinh

Trên các sườn đồi của 10 xã thuộc huyện Nam Trà My bao đời nay, rau lủi sinh sôi như cây rừng hoang dại. Khoảng 5 năm trở lại đây, rau lủi trở thành kế sinh nhai của người dân tộc bản địa do thị trường miền xuôi dần ưa chuộng. Diện tích trồng rau được mở rộng nhưng cách trồng truyền thống của người Xơ Đăng và Cơ Dong vẫn được gìn giữ.

Rau lủi thuộc họ kim thất, còn được người bản địa gọi là rau lúi, lũi. Thân cây màu tím, lá răng cưa, ưa mọc trên địa hình hơi dốc, có bóng râm phủ nửa ngày.

Chị Lim kể đã nhiều lần mang loại nông sản này về trồng ở vạt đất bằng phẳng cạnh nhà để tiện chăm sóc và thu hoạch nhưng cây nở kém, lá không xanh và mất đi mùi thơm đặc trưng. Chị đành chấp nhận trồng và hái rau lủi ở vùng rẫy cao và xa.

Rau lủi sống cheo leo trên sườn dốc nhiều đá, trên nền đất feralit đỏ vàng, thoáng khí, thoát nước tốt. Cây rau sinh trưởng tự nhiên không cần chăm bón. Thân này đan chéo thân kia làm người hái rau phải rẽ lối mà đi.

Rau lủi trồng quanh năm. Người dân dùng thân rau cắm xuống đất, hai tháng sau đã có thể thu hoạch. Người hái từ rẫy này qua rẫy khác, hái sau một tuần, ngọn lủi lại mơn mởn dài. Rẫy rau cứ thể để vài năm mới phát gốc trồng mới một lần.

Bà con địa phương không dùng phân và thuốc hóa học cho cây một phần vì địa hình xa xôi hiểm trở, một phần vì muốn giữ hương vị rau rừng truyền thống tự nhiên. Sau khi trồng, công việc chăm sóc rau lủi chỉ gói gọn ở việc phát cỏ.

Rau thường hái vào buổi sáng. Gùi rau nặng 20 – 30 kg được bà con gùi về trong ngày. Ngay buổi chiều, rau được bó ngay ngắn trong lá dong tươi, buộc bằng lá rừng hơ lửa. Sáng sớm hôm sau, rau lại xếp vào gùi một lần nữa, lần này là gùi về dưới xuôi.

Rau lủi có vị cay, ngọt, thơm mát, cách chế biến đơn giản như xào tỏi, luộc, nấu canh tôm… đều ngon. Ngoài ra, người Nam Trà My còn dùng rau lủi như một vị thuốc chữa nhức mỏi xương khớp, lợi tiểu, tiêu viêm.

Hiện nay, diện tích rau lủi tự nhiên của bà con Nam Trà My khoảng 3,5 ha nằm rải rác khắp các rẫy của 10 xã trong địa bàn huyện với sản lượng khoảng 25 đến 30 tạ một năm.

Giá bán lẻ của rau lủi là 3.000 đồng một bó, bán buôn 8.000 đồng một kg và có mặt tại các chợ, cửa hàng thực phẩm sạch ở Tam Kỳ (Quảng Nam) cùng nhiều tỉnh miền Trung. Trong các phiên chợ sâm và nông sản tổ chức hàng tháng của Nam Trà My, loại nông sản này được bày bán thường xuyên.

Theo Xuân Chinh (VNE)