Cuộc gặp cấp cao Anh-EU: Sức ép thời gian và nguy cơ Brexit không thỏa thuận

Viễn cảnh Brexit không thỏa thuận ngày càng hiện hữu giữa bối cảnh giai đoạn chuyển giao chỉ còn 6 tháng là kết thúc và đàm phán không có đột phá lớn.

Thủ tướng Anh Boris Johnson hôm nay (15/6) tham gia cuộc họp trực tuyến với các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu với hi vọng sẽ tạo ra động lực chính trị mới cho các cuộc đàm phán về mối quan hệ tương lai thời kỳ hậu Brexit. Tuy nhiên giới chức ngoại giao châu Âu không mấy lạc quan về đột phá lớn có thể đạt được tại cuộc gặp lần này, khiến cho viễn cảnh một Brexit không thoả thuận đang ngày càng hiện hữu.

Viễn cảnh Brexit không thỏa thuận ngày càng hiện hữu. Ảnh: Reuters

Cuộc họp đầu tiên giữa Thủ tướng Anh và các nhà lãnh đạo châu Âu kể từ khi Anh ra khỏi Liên minh châu Âu vào tháng 1 vừa qua có sự tham dự của Thủ tướng Anh Boris Johnson, Chủ tịch Nghị viện châu Âu David Sassoli, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel. Anh rời khỏi các tổ chức chính trị của EU vào ngày 31/1/2020 nhưng vẫn ở trong khu vực kinh tế miễn thuế của EU cho đến cuối năm nay, trong khi hai bên đàm phán về các điều khoản mới.

Dự kiến Thủ tướng Anh sẽ tận dụng cuộc họp lần này để gia tăng sức ép lên các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu, hướng đến một thỏa thuận vào cuối mùa hè này và không sử dụng cái cớ đại dịch để níu chân nước này trong khuôn khổ EU. Trong khi đó, Phó chủ tịch Ủy ban châu Âu Maros Sefcovic lại hi vọng có sự linh hoạt trong lập trường từ phía Anh tại cuộc họp lần này.

“Với việc chỉ còn chưa đầy 6 tháng khi giai đoạn chuyển giao kết thúc, chúng ta còn nhiều việc phải làm. Chúng tôi tin tưởng rằng cuộc họp hôm nay giữa Thủ tướng Anh và nhà lãnh đạo châu Âu sẽ tạo ra các động lực mới, đặc biệt là từ phía Anh”.

Cả Anh và Liên minh châu Âu đều mong muốn tạo ra bước tiến nhưng hai bên khăng khăng không thay đổi lập trường và không nhượng bộ. Các bất đồng còn tồn tại của hai bên chủ yếu ở 4 vấn đề chủ chốt gồm có: chia sẻ các ngư trường đánh cá của Anh với EU, vai trò của Toà án Công lý Châu Âu (ECJ), các đòi hỏi về thiết lập “sân chơi bình đẳng” và cơ chế giải quyết tranh chấp.

Bên cạnh đó, hai bên còn bất đồng lớn về các tiêu chuẩn môi trường, tài chính và xã hội. Ngay trước thềm cuộc họp, EU cảnh báo sẽ không vì đạt được thỏa thuận mà hi sinh lợi ích kinh tế của mình. Nhà đàm phán hàng đầu Liên minh châu Âu Michel Barnier chỉ trích nước Anh “đòi hỏi” quá nhiều trong các cuộc đàm phán về Brexit.

“Vương quốc Anh khẳng định họ không đòi hỏi quá đáng. Song thực tế là trong nhiều vấn đề, họ lại đòi hỏi nhiều hơn Canada, Nhật Bản hay bất kỳ đối tác nào từng ký Hiệp định Thương mại tự do với chúng tôi. Nhiều lĩnh vực, họ còn muốn duy trì lợi ích như khi còn là một quốc gia thành viên mà lại không phải chịu bất kỳ ràng buộc nào”.

Tại vòng đàm phán mới nhất vào tuần trước, hai bên cũng không đạt được bất cứ tiến triển nào ngoài việc nhất trí tăng cường đối thoại. Theo đó, cả hai sẽ thiết lập một nghị trình đàm phán mới dày đặc hơn mỗi tuần, thay vì 2-3 tuần một lần như thời gian qua.

Với những rào cản lớn giữa hai bên, giới chức ngoại giao EU không mong đợi bất kỳ sự đột phá nào tại cuộc họp lần này trừ khi Thủ tướng Anh có những quyết định bất ngờ làm thay đổi tình hình. Phía EU cũng khẳng định sẵn sàng để ngỏ cho khả năng gia hạn giai đoạn chuyển tiếp.

Với quỹ thời gian eo hẹp còn gần 6 tháng trong khi bất đồng lớn chưa được giải quyết, tuyên bố không gia hạn giai đoạn chuyển tiếp của Anh đang làm gia tăng lo ngại về viễn cảnh một Brexit không thoả thuận ngày càng hiện hữu.

Bộ trưởng phụ trách các vấn đề châu Âu của Pháp, bà Amelie de Montchalin nhận định, hai bên sẽ khó hoàn tất đàm phán trong thời gian ngắn ngủi và cần phải chuẩn bị sẵn sàng cho mọi tình huống, trong đó có kịch bản không thỏa thuận thương mại giữa hai bên.

Brexit không có thoả thuận có thể là một cú sốc kinh tế không chỉ đối với Vương quốc Anh mà còn tác động tiêu cực đến Liên minh châu Âu cũng như hoạt động thương mại toàn cầu, nhất là trong bối cảnh hoạt động kinh tế đang suy giảm mạnh vì đại dịch Covid-19.

Rõ ràng ai cũng nhìn thấy những thiệt hại trước mắt, nhưng việc nhượng bộ thế nào, với mức độ ra sao thì không bên nào chịu đề xuất trước.