Cuộc điện đàm khiến ông Trump đổi ý về lệnh trừng phạt Nga

Ông Trump nhiều lần né tránh việc áp lệnh trừng phạt Nga và kỳ vọng họp thượng đỉnh lần hai với ông Putin, nhưng cuộc điện đàm giữa ngoại trưởng hai nước đã thay đổi tất cả.

Hồi đầu tháng 8, Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa sẽ áp lệnh trừng phạt nếu Nga không đồng ý ngừng bắn ở Ukraine trước ngày 8/8. Nhưng sau thời hạn này, ông Trump đã không áp lệnh trừng phạt nào, thậm chí còn họp thượng đỉnh với Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 15/8 ở Alaska.

Đến tháng 9, khi đàm phán Nga – Ukraine không đạt tiến triển, Tổng thống Mỹ lại tuyên bố sẽ trừng phạt Moskva nếu các nước thành viên NATO hành động tương tự và ngừng mua dầu Nga. Ông phàn nàn việc chưa thể chấm dứt xung đột Ukraine là “nỗi thất vọng lớn nhất” của ông và thể hiện rõ quyết tâm gây áp lực lên Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 22/10. Ảnh: AP

Ngoài nêu khả năng trừng phạt Nga, ông Trump còn tuyên bố sẽ xem xét cung cấp tên lửa hành trình tầm xa Tomahawk cho Ukraine, loại vũ khí giúp Kiev tập kích sâu vào lãnh thổ đối phương.

Nhưng khi kết thúc cuộc điện đàm với ông Putin ngày 16/10, Tổng thống Trump tin rằng hai bên đã có đủ tiến triển để ông thông báo hai lãnh đạo chuẩn bị gặp thượng đỉnh tại Budapest, Hungary “trong một, hai tuần tới”.

Kế hoạch họp thượng đỉnh Mỹ – Nga lần hai này đã khiến Ukraine và châu Âu vô cùng lo lắng, bởi họ e ngại ông Trump có thể gây sức ép để Kiev nhượng bộ lãnh thổ nhằm nhanh chóng chấm dứt chiến sự.

Nỗi lo đó càng lớn hơn khi Tổng thống Mỹ gác lại cam kết chuyển giao tên lửa Tomahawk khi gặp người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng ngày 17/10, đồng thời kêu gọi hai bên ngừng bắn tại chiến tuyến giao tranh hiện nay.

Để chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh lần hai, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 20/10 điện đàm với người đồng cấp Nga Sergey Lavrov. Cuộc trao đổi đáng lẽ sẽ thiết lập nền tảng cho hội nghị thượng đỉnh ở Hungary, nhưng nó lại trở thành bước ngoặt làm chệch hướng mọi thứ, kể cả tâm trạng của ông Trump.

Một quan chức Mỹ cho biết trong cuộc điện đàm, ông Lavrov “tỏ ra gay gắt” với ông Rubio, tái khẳng định quan điểm phía Nga là không ngừng bắn trước khi đàm phán bắt đầu, trong khi đây là lập trường của Ukraine và châu Âu, vốn được Mỹ ủng hộ.

CNN dẫn nguồn tin cho biết Nga vẫn “tối đa hóa các yêu cầu”, muốn Ukraine rút quân khỏi khu vực lực lượng này còn kiểm soát ở các tỉnh Nga tuyên bố sáp nhập, trái ngược với đề xuất “ngừng bắn tại chỗ” mà ông Trump đưa ra.

Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov (trái) và người đồng cấp Mỹ Marco Rubio. Ảnh: AFP

Yêu cầu cứng rắn này của Nga lập tức châm ngòi phản ứng tiêu cực từ phía Mỹ. Chỉ trong vòng 5 ngày, kế hoạch đầy hứa hẹn về một hội nghị thượng đỉnh để giải quyết chiến sự Ukraine rơi vào ngõ cụt, trong khi cơn thịnh nộ của ông Trump với Nga bắt đầu.

Các quan chức Mỹ cho biết sau cuộc điện đàm giữa Ngoại trưởng Rubio với người đồng cấp Nga, ông Trump đã nhận ra lập trường của ông Putin về chấm dứt chiến sự Ukraine vẫn không thay đổi so với khi họ gặp thượng đỉnh tại Alaska tháng 8.

Ngày 21/10, Tổng thống Trump cho rằng cuộc gặp thượng đỉnh mà ông kỳ vọng tạo ra đột phá có thể chỉ “lãng phí thời gian” và dừng quá trình chuẩn bị.

Ông Trump họp với Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người suốt nhiều tháng qua luôn ủng hộ Mỹ áp trừng phạt Nga, và khiến cả những cố vấn thân cận nhất cũng bất ngờ khi đồng ý áp trừng phạt lên Rosneft và Lukoil, hai tập đoàn dầu lớn nhất Nga.

Trong khi ông Bessent trở về Bộ Tài chính Mỹ soạn thông báo, ông Trump trao đổi với Ngoại trưởng Rubio, người đang chuẩn bị khởi hành đến Israel, rằng Mỹ sẽ trừng phạt Nga “ngay lập tức”.

Bộ trưởng Bessent ngày 22/10 úp mở về động thái “theo cách vòng vo”. Sau khi trả lời báo giới bên ngoài Nhà Trắng, ông đi vào Cánh Tây, nhưng bất ngờ quay lại và tiến đến micro.

“Chúng tôi sẽ công bố, ngay sau khi kết thúc phiên giao dịch chiều nay hoặc đầu giờ sáng mai, về biện pháp trừng phạt Nga”, ông Bessent nói trong khi các phóng viên vội vã dựng lại máy quay.

Bên trong Nhà Trắng, Tổng thống Trump có cuộc gặp với Tổng thư ký NATO Mark Rutte, người đến Washington với mục tiêu thuyết phục Mỹ đứng về phía Ukraine. Và ông Rutte khó có thể kỳ vọng kết quả tốt hơn thế, khi Tổng thống Trump thực hiện lời cảnh báo đưa ra suốt nhiều tháng nay.

Ông thông báo trừng phạt hai tập đoàn Rosneft và Lukoil, biện pháp cứng rắn đầu tiên ông triển khai từ khi nhậm chức tháng 1. Các lệnh trừng phạt gồm đóng băng tài sản của Rosneft và Lukoil tại Mỹ, cấm công ty Mỹ giao dịch với hai doanh nghiệp.

Lệnh trừng phạt này được cho là sẽ gây ra thiệt hại lớn với nguồn thu từ dầu mỏ của Nga, vốn được coi là huyết mạch tài chính cho cuộc chiến ở Ukraine. Reuters ngày 23/10 dẫn nguồn tin thân cận cho biết các công ty Trung Quốc gồm PetroChina, Sinopec, CNOOC và Zhenhua Oil sẽ dừng mua nhiên liệu từ Nga trong ngắn hạn do lo ngại tác động từ lệnh trừng phạt của Mỹ.

“Đó có thể là cuộc điện đàm mang cái giá đắt nhất lịch sử theo hướng bất lợi cho Nga”, David Blair, bình luận viên đối ngoại của Telegraph, nhận định. “Nó gây ra một trong những cú đảo chiều chóng vánh nhất về chiến lược trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump”.

“Đây là các biện pháp rất mạnh, nhắm vào hai tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của họ. Chúng tôi hy vọng các lệnh trừng phạt sẽ không phải kéo dài. Chúng tôi mong chiến tranh sẽ sớm chấm dứt”, ông Trump nói. Ông bộc lộ rõ sự thất vọng với người đồng cấp Putin, chính thức thông báo hủy kế hoạch gặp thượng đỉnh.

Tổng thống Putin và Tổng thống Trump trong cuộc hội đàm ngày 15/8 ở Alaska. Ảnh: AP

Hiện chưa rõ ông Trump duy trì lập trường cứng rắn với Nga trong bao lâu. Ông chủ Nhà Trắng từng nhiều lần thay đổi cách tiếp cận sau mỗi lần điện đàm với ông chủ Điện Kremlin.

Kinh tế Nga có thể chịu tác động đáng kể, bởi xuất khẩu dầu mỏ là một trong những nguồn thu quan trọng của nước này, trong khi Rosneft và Lukoil cung cấp hơn 5% nguồn cung toàn cầu.

“Các lệnh trừng phạt chắc chắn sẽ gây tổn hại cho kinh tế Nga”, cựu đại sứ Mỹ tại Ukraine John Herbst nói với BBC. “Nhưng tôi cho rằng thật ngây thơ nếu kỳ vọng chỉ riêng bước đi này có thể buộc ông Putin hướng tới hòa bình. Chúng ta phải duy trì áp lực lớn trong nhiều tháng”.

Kinh tế Mỹ cũng sẽ chịu hệ quả tiềm tàng, bởi quyết định trừng phạt Nga đã khiến giá dầu thế giới tăng mạnh. Ông Putin ngày 23/10 nói lệnh trừng phạt Rosneft và Lukoil rất nghiêm trọng, nhưng ít ảnh hưởng tới kinh tế Nga và có thể tác động ngược đến Mỹ.

“Tốt thôi, 6 tháng nữa tôi sẽ cho các bạn biết kết quả”, ông Trump phản hồi cùng ngày, khi được phóng viên đề nghị bình luận.

Tổng thống Mỹ chưa loại trừ khả năng gặp người đồng cấp Nga trong tương lai, khi ông cảm thấy phù hợp.

“Tôi nghĩ Tổng thống và cả chính quyền liên bang đều hy vọng cuộc gặp thượng đỉnh có thể tổ chức trở lại”, thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói. “Nhưng chúng tôi muốn đảm bảo cuộc gặp đó phải mang lại kết quả tích cực, đáng với thời gian của Tổng thống”.