“Cuộc chiến nảy lửa” của sách giấy và sách điện tử

Cuộc chiến giữa sách giấy và sách điện tử cực kỳ quyết liệt để giành thị phần độc giả, đó là một “so găng” chiến không khoan nhượng mà phần chiến thắng sẽ dành cho những ai mạnh nhất.

Từ trước đến nay, sách giấy dường như độc đạo chiếm lĩnh thị trường sách. Tuy nhiên, đến nay khi các nhà xuất bản cũng lâm vào cảnh khó khăn khiến cho số đầu sách mới ra đời chưa được 50%, những chi phí khác tăng cao cũng khiến nhà xuất bản méo mặt. Cuộc chiến giữa sách giấy và sách điện tử cực kỳ quyết liệt để giành thị phần độc giả, đó là một “so găng” chiến không khoan nhượng mà phần chiến thắng sẽ dành cho những ai mạnh nhất.

Sách giấy ngày càng thưa thớt.

Sách giấy đang mất dần ưu thế?

Trong suốt năm 2013, dù có rất nhiều hội chợ sách được diễn ra tại TP.HCM, tuy nhiên, các nhà xuất bản vẫn không tránh khỏi tình trạng đang yếu dần của mình. Theo thống kê mới nhất cho thấy, số lượng nhà xuất bản tăng được doanh thu đếm trên đầu ngón tay, trong số này chỉ có nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM tăng 10%, trong khi nhà xuất bản Kim Đồng giảm 10%, nhà xuất bản Trẻ giảm 3%…doanh thu giảm đã kéo theo số đầu sách in mới giảm ước khoảng đến 46%. Tại Hà Nội, con số nhà xuất bản gặp khó khăn cũng đến 7 đơn vị.

Tình trạng kinh tế khó khăn chung cũng phần nào cũng ảnh hưởng đến các nhà xuất bản. Do đó, để thu hút độc giả mua sách cũng là một trong những áp lực để nhà sách phải giảm giá nhằm tìm kiếm khách hàng. Tuy nhiên, giảm giá cũng không phải là phương pháp tối ưu nhất bởi bên cạnh đó, nạn sách lậu cũng là một tác nhân gây nhức nhối khiến cho các nhà xuất bản bị thất thu nặng. Theo nhận định của ông Lê Như Tiến, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội cho thấy chỉ có 4 nhà xuất bản làm ăn khá trong tổng số 64 nhà xuất bản trong cả nước.

Dù rằng các nhà xuất bản đang gặp khó khăn và số lượng nhà xuất bản làm ăn kém khá đông, tình trạng sách lậu không giảm, người mua thì hạn chế dần, thế nhưng thuế xuất bản hiện khá cao đã đẩy các nhà xuất bản đến gần vực thẳm. Để duy trì hoạt động nhiều nhà xuất bản phải trông chờ vào mùa lịch bloc cuối năm thay vì việc kinh doanh sách.

Trong khi các nhà xuất bản lo lắng và yếu dần vị thế thì sách điện tử đang thể hiện tốc độ phát triển mạnh mẽ của mình. Số lượng người đọc sách điện tử tăng vọt, theo thống kê tại thư viện quốc gia số lượng bạn đọc yêu cầu về sách điện tử là 6.500 trong khi số lượng 2.000 từ sách truyền thống cho thấy xu thế phát triển của sách điện tử trong thời gian gần đây. Liệu sự phát triển này có cứu được ngành xuất bản đang trong tình trạng yếu thế?

Về doanh thu, trên thế giới sách điện tử đem lại giá trị lớn cho ngành xuất bản. Sự tiện lợi và tích hợp của sách điện tử cũng là một ưu thế của nó trong việc chinh phục thị trường. Không những thế các thiết bị để đọc sách điện tử đều có chất lượng công nghệ cao giúp người đọc cảm thấy hoàn toàn thoải mái, dễ chịu khi tiếp cận với loại sách phi truyền thống như thế. Phải chăng, khi sách in đang trong cơn khủng hoảng, thì sách điện tử là một làn gió mạnh mẽ tạo ra sự thay đổi vượt bậc cho ngành xuất bản?

Xu thế phát triển sách điện tử là một xu hướng chung của thế giới, và Việt Nam cũng khá biến đổi nhanh để hòa nhập với xu thế này. Tuy nhiên, khi mà luật và những cơ chế còn nhiều hạn chế, sách điện tử lậu tràn lan, nạn bản quyền chưa được siết chặt thì sự phát triển vẫn còn bấp bênh. Bên cạnh đó, sự chênh lệch giữa thành thị và nông thôn, mức sống chưa bằng nhau thì sách điện tử vẫn có nhiều thách thức trong việc đem lại một xu thế mới cho ngành xuất bản.

Sách điện tử cần nhiều yếu tố để phát triển

Tính đến nay, số lượng nhà sách điện tử ở Việt Nam hiện khá ít và mới bắt đầu chính thức vào năm 2012. Số nhà sách điện tử ít, tuy nhiên sách điện tử lậu lại tràn lan khắp nơi và sẵn sàng chia sẻ miễn phí. Bên cạnh đó, do còn mới lạ nên để có một quyển sách điện tử đòi hỏi nhiều thao tác, công đoạn. Chính sự lạ lẫm này có thể khiến nhiều người đọc cảm thấy lúng túng mặc dù giá thành của sách điện tử khá thấp chỉ khoảng 1/2, 1/3 giá thành sách giấy và do chưa quen nên số người chịu bỏ t.iền ra mua lại không nhiều.

Chia sẻ về sự phát triển của sách điện tử, một đại diện của Fahasa cho biết: “Đối với thị trường Việt Nam hiện nay, thị trường sách điện tử khá nhỏ so với mảng sách in vẫn còn khá phát triển, bởi sách điện tử vẫn còn một số rào cản. Đơn cử như vấn đề thương thảo hợp đồng, bản quyền giữa đối tác giữ bản quyền và công ty phân phối sách đối với lĩnh vực nội dung số. Đây ắt hẳn là vấn đề còn khá mới mẻ ở Việt Nam”.

Có thể nói, sách điện tử hiện nay đang trong giai đoạn hình thành và phát triển, chính vì vậy vẫn còn yếu hơn rất nhiều so với sách in. Chia sẻ một số ý kiến về sách điện tử bà Nguyễn Lệ Chi, giám đốc Chibooks cho biết: “Công đoạn sản xuất một cuốn sách mất trung bình nửa năm ngay sau đó khi sách ra lò việc biến thành ebook tung lên mạng chỉ mất vỏn vẹn vài ngày. Việc phát triển rộng các sách điện tử lậu kể trên làm sách bị thất thu nặng khi số lượng độc giả mua sách giấy co hẹp”.

Để phát triển sách điện tử cần nhiều yếu tố, chia sẻ về vấn đề này ông Nguyễn Kiểm- Phó chủ tịch hội Xuất bản Việt Nam bày tỏ: Tôi cho rằng tương lai đối với sách điện tử là rất sáng sủa một số nước phát triển như Đức, Mỹ doanh thu của họ trong năm 2012 là 200%. Đó là một tín hiệu rất đáng mừng, tất nhiên đối với chúng ta thì cơ sở về sách điện tử chưa tương xứng với sách truyền thống. Nhưng tôi nghĩ năm 2014 với luật Xuất bản mới thì chắc chắn sách điện tử sẽ có tỷ trọng cao hơn với việc hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Theo đ.ánh giá của cục Xuất bản trong bối cảnh sách giấy có nhiều khó khăn như hiện nay, việc phát triển dòng sách điện tử là một cách làm có tính phù hợp. Tạo ra một hướng đi mới, một thị trường nhiều tiềm năng và mới mẻ. Và trong 5 năm tới, sự phát triển này sẽ càng vượt bậc hơn. Tuy nhiên, nhiều người cũng cảm thấy lo ngại vì nếu sự phát triển này không đồng hành với các luật pháp về bản quyền sẽ làm cho sách điện tử gặp nhiều rối rắm, và gây thiệt hại cho các bên liên quan nếu không loại bỏ được tình trạng nạn sách điện tử lậu.

Mèo nào cắn mỉu nào?

Chia sẻ về vấn đề này, nhà văn, nhạc sỹ Hamlet Trương cho biết: “Sách điện tử là một xu thế mang tính thời đại, có nhiều tích hợp riêng, nhưng nếu sự quản lý không chặt chẽ thì sẽ vẫn tạo ra những kẻ hở làm biến tướng sách điện tử ở Việt Nam như tình trạng sách điện tử lậu, sao chép tự do, thoải mái…

Bên cạnh đó, cần phải tạo ra một văn hóa đọc sách điện tử phù hợp như chỉ đọc sách điện tử đúng nguồn, không nên đọc sách lậu để tạo ra một cộng đồng sách điện tử mạnh”. Trong khi đó, để giải quyết tình trạng sách điện tử lậu nhiều nhà xuất bản cho biết họ sẽ hạ giá thành xuống mức thấp nhất để độc giả được đọc sách điện tử thật chứ không phải đọc sách lậu trên mạng.

Có thể nói rằng, dù hiện nay sách giấy giảm tỉ phần phát hành nhưng số lượng của nó vẫn chiếm ưu thế hơn sách điện tử. Và số lượng độc giả quan tâm đến sách giấy vẫn còn nhiều. Khá lạc quan về vấn đề này nhà văn Nhật Chiêu cho biết: “Sách điện tử phát triển theo sự phát triển chung của công nghệ điện tử nhưng điều đó không có nghĩa là thay thế hoàn toàn sách giấy.

Trong tương lai rất dài sách giấy vẫn tồn tại vì một số tố chất riêng của nó khiến độc giả yêu thích như cảm giác được sờ vào giấy mà sách điện tử không thể thay thế, hay việc có thể mở ra bất kỳ ở mọi thời gian, không gian… Có thể ví sách điện tử như một món ăn nhanh, sẽ dễ ngán ngẩm hơn so với sách giấy. Và với nền văn hóa sống chậm sách giấy vẫn tồn tại như một quy luật tự nhiên”.

Theo ĐSPL