Cuộc chạy đua ‘ngoại giao vaccine’ tại Trung Đông

Pfizer hay Sinopharm? Tại Trung Đông và Bắc Phi, các đơn đặt hàng vaccine ngừa COVID-19 đang bị ảnh hưởng bởi yếu tố ngoại giao và hậu cần.

Một nhân viên y tế Israel chuẩn bị tiêm vaccine COVID-19 của Pfizer. Ảnh: AFP

Hãng thông tấn AFP đưa tin những ngày gần đây, Chính phủ Israel đã công bố tài liệu cho thấy mức độ hợp tác của họ với hãng dược phẩm khổng lồ Pfizer của Mỹ trong chiến dịch tiêm chủng, với hơn 1/4 trong số 9 triệu dân đã được tiêm chủng ngừa viêm đường hô hấp cấp COVID-19.

Để đổi lại việc chuyển giao vaccine nhanh chóng, Israel – sở hữu cơ sở dữ liệu y tế số hóa khổng lồ – đang cung cấp cho Pfizer dữ liệu về hiệu quả và tác dụng phụ tiềm ẩn của vaccine dựa trên các chỉ số như tuổi và tiền sử bệnh.

Sự hợp tác sâu rộng này không có gì ngạc nhiên khi Israel là đồng minh chiến lược chính của Washington tại khu vực. Nhà nước Do Thái này cũng đã đặt mua hàng triệu liều vaccine do công ty Moderna của Mỹ phát triển. Đây là loại vaccine COVID-19 ít được đặt hàng nhất trong khu vực cho đến nay.

Các quốc gia khác tại Trung Quốc, trong đó có Saudi Arabia, Qatar, Kuwait và Oman, cũng đang phụ thuộc nặng nề vào vaccine Pfizer do công ty Mỹ phối hợp với BioNTech của Đức sản xuất.

Mặc khác, Iraq, Jordan, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Bahrain lại giảm thiểu rủi ro bằng cách đặt mua vaccine của cả Pfizer và Sinopharm. Loại vaccine do Trung Quốc sản xuất đã được UAE đánh giá “hoàn toàn an toàn”.

Theo ông Yahia Zoubir, chuyên gia về quan hệ giữa Trung Quốc và thế giới Arab, quyết định lựa chọn mua vaccine loại nào phụ thuộc vào các yếu tố như giá cả và yêu cầu trữ lạnh. Vaccine của Pfizer cần bảo quản ở nhiệt độ siêu lạnh âm 70 độ C nhưng của Sinopharm chỉ cần từ 2 – 8 độ C.

Tuy nhiên, vị giáo sư tại Trường Kinh doanh Kedge (Pháp) này nhận định yếu tố chính trị cũng giữ vai trò quan trọng. Ông nói với AFP rằng kể từ khi bùng phát đại dịch, chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã “tự đóng cửa”, trong khi Trung Quốc lại triển khai ngoại giao y tế. “Người Trung Quốc đã tích cực hơn và hợp tác hơn”, ông Zoubir nhận xét.

Bắc Kinh đã xuất khẩu hàng triệu chiếc khẩu trang và trang phục bảo hộ cho Trung Đông, Bắc Phi cùng nhiều nơi khác, cũng như là cung cấp máy thở và mở chuyên đề nghiên cứu trực tiếp với giới chức y tế nhiều quốc gia.

“Ngày nay, với con đường tơ lụa mới, cũng sẽ có một con đường tơ lụa y tế”, ông Zoubir đề cập đến nỗ lực mở rộng toàn cầu “Sáng kiến Vành đai và Con đường” của Trung Quốc. Theo chuyên gia trên, y tế đang trở thành một phần trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc, cho phép quốc gia này mở rộng quan hệ đối tác tại Trung Đông – khu vực chiếm giữ đếm 1/2 lượng dầu nhập khẩu của Bắc Kinh.

Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng COVID-19 cho người dân tại Tel Aviv, Israel, ngày 23/1. Ảnh: THX/TTXVN

Còn theo ông Jonathan Fulton, chuyên gia quan hệ Trung Quốc – Trung Đông tại Đại học Zayed của UAE, với dự án Vành đai và Con đường, Bắc Kinh đang mong muốn xây dựng sự hiện diện ở Trung Đông trong tương lai nhưng không nhất thiết phải thay thế Mỹ.

Vaccine của Sinopharm cũng nằm trong đơn đặt hàng của các đồng minh Mỹ khác tại khu vực như Ai Cập và Morocco. Giới phân tích cho rằng sự hợp tác trên là nhằm đảm bảo các trung tâm sản xuất và phân phối vaccine của Trung Quốc cho khu vực và châu Phi được thành lập trên lãnh thổ của họ.

Ông Steven Cook, thành viên cấp cao chuyên nghiên cứu về Trung Đông và châu Phi tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại, đánh giá: “Rõ ràng rằng uy tín của Bắc Kinh đang tăng lên tại khu vực mà từ lâu đã là một trong những địa điểm thống trị của Mỹ”.

Tuy nhiên, theo lập luận của ông Cook, cho đến nay, Mỹ hầu như vắng bóng trong cuộc đua “ngoại giao vaccine”. Nguyên nhân chủ yếu là do chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” của ông Donald Trump.

Cũng tham gia vào cuộc đua này là Anh với vaccine AstraZeneca do Đại học Oxford điều chế. AstraZeneca đã được nhiều quốc gia ở Trung Đông và Bắc Phi đặt hàng. Trong khi đó, Nga cũng đang đẩy mạnh quảng bá vaccine Sputnik V với khu vực này.

Algeria, đồng minh lâu năm của Moskva, đã mua vaccine Sinopharm và Sputnik V. Hai loại vaccine trên có giá rẻ hơn vaccine do phương Tây sản xuất.

Tại thành phố Ramallah của Chính quyền Palestine, nơi đã cắt quan hệ với Mỹ dưới thời Tổng thống Trump, người dân đang chờ đợi vaccine Sputnik V được chuyển đến, trong khi có khoảng 2,5 triệu người Israel đã được tiêm ít nhất 1 liều Pfizer.

Là nước bất đồng sâu sắc với Israel, Iran đã từ chối mua vaccine của phương Tây. Nước Cộng hòa Hồi giáo này cho biết sẽ sử dụng vaccine của Ấn Độ, Trung Quốc hoặc Nga, kết hợp tự điều chế loại riêng, trong bối cảnh đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch COVID-19 tại khu vực.