Cú chạm tay gây tranh cãi của ông Biden với MBS

Truyền thông Mỹ bình luận đây là chuyến đi gây rắc rối nhất trước nay về chính trị với ông Joe Biden trên cương vị tổng thống.

Dù ông đã nhẫn nhịn với thái tử Mohammed bin Salman (tức MBS) song kết quả thu được vẫn không mấy ấn tượng.

Tổng thống Mỹ Joe Biden cụng tay chào thái tử Mohammed bin Salman của Saudi Arabia vào ngày 15-7 – Ảnh: AFP

Kể từ cái cụng tay thay cho bắt tay đầu tiên khi gặp thái tử MBS của Saudi Arabia, ông Biden đã liên tục nhận về những chỉ trích không chỉ đến từ phe đối lập mà còn từ chính các thành viên Đảng Dân chủ. Dù nỗ lực cải thiện quan hệ song chuyến thăm của ông Biden tới Saudi Arabia vẫn phủ bóng nặng nề vì vụ việc nhà báo đối lập Khashoggi của báo Washington Post bị sát hại dã man trước đây.

Cái cụng tay tranh cãi

Tổng thống Biden đã dùng nhiều lời lẽ cứng rắn khi nói về vấn đề vi phạm nhân quyền của thái tử Mohammed bin Salman, nhưng đó là trước khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra khiến giá dầu tăng cao.

“Những gì đã xảy ra với ông Khashoggi thật quá kinh khủng. Tôi muốn nói rõ là nếu bất cứ điều gì tương tự xảy ra một lần nữa, họ sẽ bị phản ứng và nhiều hơn nữa”, Hãng tin AFP dẫn lời ông Biden tại cuộc gặp thái tử Mohammed ngày 15-7, sau khi được tiếp đón khá “chừng mực” so với chuyến thăm của người tiền nhiệm Donald Trump (2017) hay Barack Obama (2016).

Ông Biden khẳng định đã thảo luận về vụ sát hại gây chấn động thế giới năm 2018 một cách thẳng thắn. Tuy nhiên, phản ứng của nhà lãnh đạo Saudi Arabia vẫn là không thừa nhận đứng sau vụ việc này như cáo buộc của tình báo Mỹ.

Truyền thông Mỹ mô tả thái tử Saudi Arabia chỉ cười nhẹ khi cánh phóng viên hỏi liệu ông có xin lỗi gia đình ông Khashoggi không. Ông Khashoggi, một nhà báo đối lập từng chỉ trích mạnh mẽ chính quyền Saudi Arabia, được cho là đã bị đánh đập, tra tấn và phân thây trong vụ sát hại tại lãnh sự quán Saudi Arabia ở Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ).

Các đặc điểm ngôn ngữ cơ thể của ông Biden cũng bị “soi” rất kỹ. Trước cuộc họp, truyền hình Saudi Arabia phát hình ảnh tổng thống Mỹ cụng tay với vị thái tử và sau đó bắt tay với nhà vua Salman bin Abdulaziz như thể ông chưa từng cam kết sẽ biến Riyadh thành quốc gia “bị ruồng bỏ” và phải trả giá về vụ sát hại nhà báo trước đây.

Theo truyền thông Mỹ, có lẽ ông Biden đã cố tránh bắt tay với thái tử Saudi nhưng cái cụng tay cũng gây rắc rối không kém. “Nó thật đáng xấu hổ”, ông Fred Ryan, giám đốc điều hành của tờ Washington Post, chỉ trích.

“Nếu chúng ta cần một lời nhắc nhở trực quan về những kẻ chuyên quyền lắm dầu mỏ đang tiếp tục kìm hãm chính sách đối ngoại của Mỹ ở Trung Đông thì chúng ta đã có được ngày hôm nay. Một cú chạm tay nói lên ngàn lời”, hạ nghị sĩ Đảng Dân chủ Adam Schiff của California dành những lời gay gắt với ông Biden.

Ông Biden sẽ đánh mất quyền lực đạo đức của mình khi đặt dầu mỏ và ích lợi lên trên các nguyên tắc và giá trị.

Bà Hatice Cengiz, hôn thê của ông Khashoggi, cho biết bà đau lòng và thất vọng về việc ông Biden gặp nhà lãnh đạo Saudi Arabia.

Không đáng?

“Nhà Trắng biết sẽ phải trả giá về chính trị, nhưng cho rằng liên minh với Saudi Arabia quá quan trọng”, báo New York Times bình luận. Washington đã thông báo một loạt thỏa thuận đạt được với Riyadh, trong đó bao gồm việc lần đầu tiên Saudi Arabia mở cửa không phận cho mọi chuyến bay thương mại của Israel, kéo dài thỏa thuận đình chiến ở Yemen, xây dựng mạng 5G. Trong tuyên bố chung, hai nhà lãnh đạo cũng nhất trí về việc ngăn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.

Chính phủ Saudi Arabia cho biết các thỏa thuận sẽ mở ra con đường mới cho sự hợp tác chung giữa hai nước trong các lĩnh vực từ đầu tư, năng lượng, công nghệ thông tin và truyền thông cho đến không gian và y tế.

Ngược lại, Mỹ cho biết Saudi Arabia sẽ “hỗ trợ cân bằng thị trường dầu mỏ toàn cầu để tăng trưởng kinh tế bền vững” nhưng không nói rõ Riyadh và đồng minh ở Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất sẽ bơm bao nhiêu dầu vào mùa thu năm nay. Theo giới quan sát, Saudi Arabia dường như không mấy bận tâm đến những lo lắng của tổng thống Mỹ.

Trong khi đó, một số nhà phân tích cho rằng những thỏa thuận đạt được không đáng để Mỹ đánh đổi. “Vào thời điểm ông Biden đang bảo vệ Ukraine, nhân quyền, dân chủ chống lại Nga, ông lại bước vào cuộc gặp với một nhà lãnh đạo Saudi Arabia tàn nhẫn và áp bức, điều mà ông ta có vẻ thích thú. Cuộc gặp xác nhận quyền lãnh đạo của MBS (tức thái tử Mohammed bin Salman) và đánh đổi địa vị tổng thống (Mỹ) để đạt được những điều mà hầu hết đều thuộc lợi ích của Saudi Arabia”, ông Aaron David Miller, cựu quan chức ngoại giao Trung Đông hiện thuộc Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, nhận định.

Sức ép dầu mỏ

Trước khi đến Saudi Arabia, ông Biden giải thích chính quyền của ông muốn lãnh đạo khu vực và tránh tạo ra khoảng trống để Trung Quốc, Nga chen vào. “Tôi chưa từng im lặng về nhân quyền. Dù vậy, lý do tôi đến Saudi Arabia rộng hơn”, ông Biden nói.

Cả ông Biden lẫn Nhà Trắng đều lấp lửng về việc gặp thái tử Saudi Arabia cho đến cận chuyến thăm, mà theo New York Times là bởi ông thực sự chỉ mới quyết định việc này do sức ép từ giá dầu.

Theo AFP, tổng thống Mỹ thảo luận với các nhà sản xuất dầu ở vùng Vịnh vào ngày 16-7 với hy vọng thúc đẩy nhóm OPEC tăng sản lượng. Đổi lại, Mỹ sẽ cam kết hỗ trợ lương thực trị giá 1 tỉ USD cho khu vực Trung Đông và Bắc Phi. Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết ông Biden cũng sẽ công bố chiến lược với Trung Đông tại cuộc gặp.