Covid-19 len lỏi khắp chợ lớn nhất Mỹ Latinh

Dù bị cảm, Martin Mateo không tin vào nCoV và vẫn tiếp tục đi bán cà chua tại chợ Central de Abasto, Mexico City, rồi qua đời vài ngày sau.

Từ giữa tháng 4 đến giữa tháng 5, ít nhất 10 người bán cà chua tại Central de Abasto, chợ thực phẩm lớn nhất khu vực Mỹ Latinh tọa lạc ở thủ đô của Mexico, đã chết vì nCoV. Antonio Samano, em họ của Mateo, cùng một nhân viên gian hàng cạnh ông cũng tử vong trong đại dịch.

“Ở đây chúng tôi không tin Covid-19 là mối đe dọa. Nhưng khi chứng kiến từng người một ra đi, chúng tôi không còn nghi ngờ gì nữa”, Anastasio Ramon Alonso, một người bán cà chua lâu năm khác trong chợ, cho hay.

Hôm 26/4, Hector Garcia, quản lý chợ Central de Abasto, thông báo nCoV được phát hiện trong khu chợ bán buôn rộng 3,3 km2. Thông tin này gây lo ngại bởi đây là nơi cung cấp thực phẩm cho 22/32 bang ở Mexico. Các siêu thị, nhà hàng và gia đình đều phụ thuộc vào 90.000 người làm việc trong chợ.

Các nhân viên y tế đi quanh chợ Central de Abasto tại Mexico City, Mexico, để đo thân nhiệt mọi người. Ảnh: Washington Post.

Mateo đã bán hàng tại Central de Abasto hơn ba thập kỷ. Người đàn ông 50 tuổi bị bệnh cao huyết áp, một trong những yếu tố nguy hiểm đối với người nhiễm nCoV, và qua đời hôm 18/4.

Nhiều đồng nghiệp của Mateo cũng mắc các bệnh mạn tính, như David Hernandez, một người bị tiểu đường tử vong vì nCoV hồi giữa tháng 4. Phía bên kia gian hàng của Mateo, Isaac Pluma, một người khác mắc bệnh tiểu đường, vẫn đi làm dù bị cảm lạnh. Mỗi lần đi lên cầu thang, người đàn ông 46 tuổi này đều thở khò khè.

“Ông chủ cố gắng thuyết phục Pluma về nghỉ, nhưng ông ấy không đồng ý vì cần tiền”, Enrique González, người làm cùng Pluma, kể lại. Pluma qua đời hôm 21/4.

Những cái chết khiến Pedro Hernandez, một người thường sống trầm lặng trong chợ, trở nên hoảng hốt vì ông cũng bị tiểu đường. Hồi cuối tháng 4, Hernandez quyết định ngừng tới chỗ làm dù bề ngoài trông vẫn khỏe mạnh. Tuy nhiên, người đàn ông 58 tuổi qua đời vào đầu tháng 5.

Gần 3/4 số ca tử vong vì nCoV ở Mexico liên quan tới các bệnh lý nền, như cao huyết áp hay tiểu đường. Việc người dân tiêu thụ ngày càng nhiều thực phẩm giá rẻ chế biến sẵn và nước ngọt trong những thập kỷ gần đây, đặc biệt tại các khu dân cư nghèo, đã khiến tình trạng béo phì và các bệnh mạn tính khác tăng lên gấp bội.

Trước cả khi Mexico báo cáo những ca nhiễm nCoV đầu tiên, các nhà dịch tễ học đã lo ngại về ảnh hưởng của đại dịch đối với một quốc gia đang gặp khủng hoảng dinh dưỡng. “Chúng tôi biết sự hủy hoại sức khỏe suốt 30-40 năm qua sẽ phải trả giá”, Hugo Lopez-Gatell, quan chức phụ trách Covid-19 của Mexico, cho biết hồi cuối tháng 3.

Sau khi công bố dịch tại Central de Abasto, ban quản lý chợ và giới chức Mexico City đã hành động để kiềm chế nCoV. Họ cử 430 nhân viên y tế đến chợ để đo thân nhiệt và hỏi người dân tại đây về các triệu chứng, đồng thời tiến hành xét nghiệm và kêu gọi sử dụng khẩu trang cùng nước rửa tay diệt khuẩn. Tuy nhiên, những người bán hàng cho rằng động thái này quá muộn màng.

Carlos Mateo, con trai Martin Mateo, đứng tại lối vào gian bán cà chua của gia đình tại chợ Central de Abasto. Ảnh: Washington Post.

“Chúng tôi bị rơi vào thế không phòng vệ”, Rafael Vergara, người quản lý một doanh nghiệp tại Central de Abasto, bày tỏ. Từ giữa tháng 4 tới nay, 12/30 nhân viên của Vergara đã bị ốm, khiến ông buộc phải đưa đội ngũ của mình đến các phòng khám tư nhân để xét nghiệm.

Tuy nhiên, rất ít doanh nghiệp hành động tương tự. Chính phủ Mexico cũng không theo đuổi chiến lược xét nghiệm hàng loạt và truy vết tiếp xúc. Giới chức nước này giải thích rằng cách làm đó không thực tế đối với một quốc gia 128 triệu dân.

Do không đi xét nghiệm, hầu hết người lao động tại chợ Central de Abasto không hay biết họ đã nhiễm virus. “Nhiều người cảm thấy mệt, nhưng không chịu về nhà. Họ tiếp tục làm việc”, Vergara cho biết.

Chính phủ Mexico đã phát động một chiến dịch cộng đồng lớn về Covid-19, với các buổi họp báo hàng đêm, nhưng vẫn không thể thuyết phục những người bán cà chua trong chợ, do người dân có xu hướng không tin tưởng vào chính quyền.

Nhà hoạt động Irene Tello Arista cho biết sự ngờ vực đó xuất phát từ các nguyên nhân sâu xa, chỉ ra rằng nhiều cư dân thậm chí thiếu những dịch vụ công cộng cơ bản, như nguồn nước an toàn. “Họ nghĩ rằng nếu chính phủ chưa bao giờ ngó ngàng đến họ, thì cớ gì bây giờ lại quan tâm?”, Arista giải thích.

Tin đồn lan khắp các quầy bán rau củ trong chợ Central de Abasto rằng bệnh viện là nơi nguy hiểm và các bác sĩ cố ý giết người. Dù vô lý, nhiều người bán hàng vẫn tin vào câu chuyện, bởi họ đã quen với hệ thống chăm sóc sức khỏe yếu kém.

Carlos Mateo, con trai của Martin Mateo, cho biết bố của anh và chú Samano ban đầu bị chẩn đoán nhầm là cảm lạnh và được đưa về nhà. Tuy nhiên, họ đều qua đời vào cùng hôm đó. Bản thân Carlos cũng nhiễm nCoV, nhưng may mắn bình phục. Trường hợp của Mateo cho thấy virus dễ dàng lây lan trong gia đình, cũng như giữa những người đồng nghiệp và bạn bè.

Mục tiêu bảo vệ những người lao động tại Central de Abasto chưa bao giờ dễ dàng. Khu chợ cung cấp 80% thực phẩm cho Mexico City, bao gồm 7.418 gian hàng, với khoảng 300.000 người mua và nhân viên giao hàng ghé mỗi ngày, nên không thể bị đóng cửa.

Vấn đề càng phức tạp hơn do cách tổ chức trong chợ rất rời rạc. Ban quản lý chợ chỉ thuê khoảng 1.000 người trong số 90.000 người lao động tại đây, chủ yếu là tạp vụ và nhân viên hành chính. Phần còn lại làm việc cho những chủ doanh nghiệp sở hữu hoặc cho thuê gian hàng.

Một nhân viên bán hàng tại chợ Central de Abasto. Ảnh: Washington Post.

Một số ông chủ cố gắng hành động trách nhiệm bằng cách cho nhân viên nghỉ làm có lương. Tuy nhiên, không phải ai cũng được tận hưởng sự nghỉ ngơi xa xỉ này. “Những người có tiền có thể ở nhà một, hai, thậm chí ba tháng. Nhưng những người kiếm sống từng ngày như chúng tôi không có nền tảng tài chính như vậy”, Jaime Garcia, người bán hàng 66 tuổi trong chợ, cho hay.

Theo Pedro Torres, chủ tịch một hiệp hội những người bán rau quả tại Central de Abasto, không ai rõ số người chết vì nCoV trong chợ, chỉ có tin đồn. “Nhiều người nói có hàng trăm nạn nhân, số khác cho hay con số lên đến hàng nghìn, nhưng chúng tôi không có thống kê chính xác”, Torres cho biết.

Các cuộc phỏng vấn với những người bán hàng trong chợ cho thấy ít nhất hàng chục người đã thiệt mạng. Israel Gonzalez, một người bán ớt xanh, nhận tin 9 người xung quanh khu vực anh bán hàng chết vì nCoV.

Erik Cesario, một người bán ớt khác, biết đến 25 người. “Dịch bệnh tấn công chúng tôi thật khủng khiếp”, Cesario nói. Nhiều ông chủ đã ở nhà, nhưng người làm thuê thì không thể vì khó khăn kinh tế.

Jorge Ochoa, quan chức y tế cấp cao của Mexico City, cho rằng các hành động của chính quyền thủ đô đã giúp kiểm soát nCoV tại khu chợ. Hơn 2.500 người được xét nghiệm, phát hiện 543 ca nhiễm. “Chiến lược tại Central de Abasto là một trong những thành công lớn nhất của chúng tôi”, ông nói.

Tuy nhiên, những người lao động tại khu chợ cho rằng đại dịch được kiềm chế nhờ hàng chục chủ gian hàng quyết định đóng cửa suốt nhiều tuần, gần đây mới nối lại hoạt động.

“Không ai tin những gì chính phủ nói, cho đến khi xuất hiện người chết, rồi sau đó mọi người lại kéo nhau rời đi”, người bán cà chua tên Jorge Amaro cho hay.