“Cổng trời” đang đói

Đứng ở trung tâm xã biên giới Mường Ải của huyện miền núi Kỳ Sơn (Nghệ An) ta như đứng ở “ cổng trời” – nó đẹp và thơ mộng đến mê hồn. Thế nhưng, con người sống ở đó lại rất đói, rất nghèo. Tôi đến đây và chứng kiến nghịch cảnh đó mới biết cái đói đã kéo dài ở đây hết năm này sang năm khác.

Chuyện nhà trưởng bản

Cái đói của gần 10 năm trước, nay lại ám ảnh, hiện hữu ở Nha Nang (xã Mường Ải, Kỳ Sơn, Nghệ An). Người dân bản này và vùng lân cận đang đối diện với đói gay gắt, khốc liệt. Chuyện này diễn ra trước hết ngay tại nhà đại gia đình ông trưởng bản như một điển hình…

Khe Nậm Típ ở Nha Nang trơ đá. Nước đục ngàu nhưng cạn. Miếng ăn dễ kiếm bao đời nay của dân bản Khơ Mú (bản Nha Nang 100% người dân tộc Khơ Mú) là con ốc, con cá… nay cũng không còn. Phò Bá Ngầm 15 tuổi nhưng nhỏ thó đứng bên khe Nậm Típ nói: “Không có ốc, có cá mô. Chịu thôi. Nước giết cá rồi”. Hỏi nhà trưởng bản Nha Nang, Ngầm nhanh nhảu: “Bản ta mà”. Rồi cậu nhảy tót lên xe chúng tôi dẫn đường.

Ông Xeo Phò Ngũ, trưởng bản Nha Nang thấy Ngầm dẫn khách lạ vào bản thì mắt nhìn chăm chú. Sau cái bắt tay thật chặt của người miền núi, câu chuyện về cái đói ở bản và trước hết là tại nhà ông Ngũ hiện hữu. “Bản này đói hết. Từ Tết đến nay đói quá. Không chỉ có nhà ta không có gạo mà ăn mà dân bản cũng không có”, trưởng bản buông lời.

Để hình tượng hóa ý mình, trưởng bản Ngũ chỉ tay về phía bé gái chừng 4 tuổi đứng bên Ngầm nói: “Nó là Phò Y Xờm đó. Em thằng Ngầm đấy. Đói. Khổ. Chỉ tội trẻ con thôi”. Lia mắt nhìn, Xờm chỉ mặc một chiếc áo, mặt lấm lem, đôi tay cáu bẩn ôm cầm chiếc bát nhựa. Trong bát còn dính đôi hột cơm. Xờm lấy thìa xúc xúc nhưng chẳng được liền đưa cả bát đưa lên miệng liếm lấy hạt cơm ăn một cách ngon lành.

Bé Phò Y Xờm liếm chiếc bát còn dính đôi hột cơm

Theo lời ông Ngũ thì từ tháng giêng năm nay (tháng 1-2011), cả bản Nha Nang đã hết gạo. Để có miếng ăn người dân phải lặn lội đi làm thuê hoặc chui lủi vào rừng kiếm cái ăn. Vậy nhưng rừng cũng chẳng giúp được họ nhiều. Đi làm thuê thì công việc có hạn. Thế nên cái đói cứ bám riết lấy họ từng ngày. “Phải đến tháng 9 nếu trời cho thì mới có gạo ăn. Dân phải chờ thôi”. Cầm điếu thuốc rít một hơi thật sâu, ông Ngũ phân trần: “9 tháng không có gạo, lại không có việc gì làm, người dân sẽ sống sao đây?”.

Bố mẹ ông Ngũ sinh được 7 người con thì do đói, trình độ học vấn mà chết 3 chỉ còn lại 4. Giờ mấy anh em sống ở gần nhau nhưng nhà nào cũng đói. Nghe những lời nói của vị trưởng bản như dao cứa vào lòng nhưng tôi vẫn thấy ông khá… bình thản. Có vẻ như cái đói đã “bén duyên” nơi đây.

“Chữ hiếu” trong đói

Nói đoạn trưởng bản Nha Nang đứng phắt dậy chỉ tay về phía nhà đối diện, rồi nhà phía xa xa mà rằng: “Đấy, nhà Xeo Phò Soa, rồi Moong Mẹ Đà… đấy. Chúng nó là em tao nhưng cũng đói mấy tháng nay rồi”.

Người đàn bà có cái tên Moong Mẹ Đà sang nhà ông Ngũ. Theo tục của người Khơ Mú thì con gái khi về nhà chồng thì phải lấy họ chồng. Thế nên em gái của ông Ngũ mới mang tên họ Moong theo chồng. Nhà bà Đà chỉ ở gần nhà trưởng bản mấy bước chân. Đói nhưng vẫn thấy ba bốn chị em ngồi túm tụm chuyện to nhỏ.

Thấy lạ, mẹ Đà giải thích: “Nhà ta cũng hết gạo rồi. Cái thằng chồng đang vào rừng kiếm ăn. Ta ở nhà không biết làm chi cả. Mấy đứa con ta cũng đói lắm. Chẳng có chi ăn mô”. Tại Nha Nang ai ai cũng đói nên việc san sẻ giúp đỡ nhau là không thể. Đói nhưng trình độ học vấn thấp nên chẳng ai biết làm gì ngoài trông chờ vào vụ lúa.

Theo giải thích của Moong Mẹ Đà thì đói là vì dân bản mỗi năm chỉ có 1 vụ lúa. Năm 2010 do nắng hạn nên hầu như dân bản đều bị mất mùa. Nhà nào đạt năng suất thì cũng chỉ được hơn 1 tấn lúa so với những năm trước là 3 tấn.

“Lúa nếp các con góp đấy”

Đói là thế nhưng chuyện anh em góp lúa nếp cho cha ăn ở nhà ông trưởng bản khiến ai cũng sướng cái bụng. Ông Xeo Phò Thiện (82 tuổi – cha ông Ngũ) ngồi bên cái mẹt đựng lúa nếp chưa được làm sạch nói: “Lúa nếp các con góp đấy. Ta ăn gạo xuôi không quen đâu. Chỉ ăn gạo Khâu niêu (tiếng Khơ Mú, tức gạo nếp) thôi. Hết gạo nhưng các con ta góp cho đấy”.

Biết cha đã ở cái tuổi “gần đất xa trời”, lại không ưng cái gạo ở dưới xuôi nên mặc dù đói, các anh em của ông trưởng bản cũng góp mỗi người một ít để cho cha ăn. “Ta và con ăn gì cũng được. Nhưng một buổi phải nấu cho cha ăn một nồi nhỏ gạo nếp thôi. Nhưng cũng sắp hết rồi”, trưởng bản Xeo Phò Ngũ tâm sự.

Từ TP Vinh lên thị trấn Mường Xén của huyện biên giới Kỳ Sơn (Nghệ An) gần 300 cây số chỉ đi mất hơn 5 tiếng đồng hồ. Vậy nhưng từ thị trấn này vào “cổng trời” xã Mường Ải chỉ chừng 45 cây số mà cũng phải đi xấp xỉ gần 3 tiếng đồng hồ bằng xe khách nếu thời tiết thuận lợi. Đường sá cách trở là thế nên việc kiếm cái ăn của dân bản cũng hết sức gặp khó khăn.

Mới đây, UBND tỉnh Nghệ An đã phân bổ gần 4 ngàn tấn gạo (do Chính phủ hỗ trợ theo QĐ số 731 ngày 17-5-2011 của Thủ tướng Chính phủ) cho 9 huyện là: Thanh Chương, Anh Sơn, Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn, Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Quỳ Châu và Quế Phong để hỗ trợ các gia đình thiếu đói trong thời kỳ giáp hạt năm 2011, mỗi khẩu 15kg gạo. UBND tỉnh đã đề nghị Cục Dự trữ Nhà nước khu vực Nghệ Tĩnh vận chuyển số gạo trên cho các huyện đảm bảo chất lượng, số lượng kịp thời và hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra việc cấp phát gạo ở các địa phương.

Theo Bee.net.vn