Coi chừng thiệt mạng vì cúm A/H1N1

Cuối tháng 5 vừa qua, một phụ nữ ở TP.HCM tử vong vì mắc cúm A/H1N1. Bệnh viện Đa khoa TP.Cần Thơ cũng đang điều trị cho một bệnh nhân bị dương tính với cúm A/H1N1 và 3 nhân viên của bệnh viện có biểu hiện của cúm A/ H1N1, nghi lây nhiễm từ bệnh nhân trên. Nhiều bệnh nhân khác bị cúm A/H1N1 cũng đã được phát hiện rải rác ở Tiền Giang, TP.HCM…

Cúm A/H1N1 rải rác nhiều nơi

Theo Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), virus gây cúm A/H1N1 được phát hiện vào năm 2009. Loại cúm này còn được gọi là “cúm lợn” vì có nguồn gốc lây truyền từ lợn. Khi đó, cúm A/H1N1 đã xảy ra tại 90 nước, trong đó có Việt Nam, với hàng trăm nghìn người mắc. Tại Việt Nam, ca bệnh đầu tiên ghi nhận ngày 26.5.2009 và bùng phát mạnh vào những tháng cuối năm 2009. Tính đến hết tháng 9.2009, Việt Nam đã có hơn 10.000 người mắc cúm A/H1N1 và 22 người tử vong. Tuy nhiên, nhờ các biện pháp dập dịch cấp tập, Việt Nam đã đẩy lùi dịch vào đầu năm 2010.

Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng dễ bị biến chứng nặng nếu bị cảm cúm. Ảnh: Bệnh nhi điều trị tại Bệnh viện Nhi T.Ư. Ảnh: D.L

Các dấu hiệu chính của bệnh cúm A/H1N1 là có biểu hiện sốt trên 38 độ C, ho, đau họng, sổ mũi, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi. Một số trường hợp nặng có thể bị suy hô hấp và dẫn đến tử vong. Bệnh cúm A/H1N1 có triệu chứng giống với cúm thông thường, chỉ có thể chẩn đoán xác định bằng cách lấy dịch mũi họng tại cơ sở y tế để xét nghiệm.

Đến nay, cúm A/H1N1 đã được coi là cúm mùa thông thường, xếp ngang với các chủng cúm khác như cúm A/H3N2, cúm B. Ổ dịch cúm A/H1N1 lớn gần đây nhất vào năm 2013, tại Trường THPT nội trú tỉnh Lào Cai, khiến 46 học sinh mắc. Gần đó cũng có một gia đình 5 người đều bị cúm. Tuy nhiên, không có trường hợp tử vong. Đến đầu tháng 6 này, cúm A/H1N1 đã quay trở lại, với ổ dịch tại Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM), khiến gần 30 người mắc, trong đó có nhiều nhân viên y tế. Ngay sau khi phát hiện, ngành y tế đã cách ly các bệnh nhân và khống chế ổ dịch. Nhiều bệnh nhân khác bị cúm A/H1N1 cũng đã được phát hiện rải rác ở Tiền Giang, TP.HCM…

Mới đây, sáng 12.6, thông tin từ Bệnh viện Đa khoa TP.Cần Thơ, bệnh viện này đang điều trị cho một bệnh nhân bị dương tính với cúm A/H1N1 và 3 nhân viên của bệnh viện có biểu hiện của cúm A/H1N1, nghi nhiễm từ bệnh nhân trên.

Cúm A/H1N1 cũng đã gây tử vong cho một phụ nữ thể tạng béo phì tại TP.HCM bị cúm A/H1N1 vào ngày 30.5. Chị này bị cúm nhưng nghĩ chỉ vài ngày khỏi, đến khi nhập viện đã muộn. Ngoài ra, một bệnh nhân nam 49 tuổi, xét nghiệm dương tính với cúm A/H1N1 cũng đã bị suy hô hấp nặng, sau 8 ngày tự điều trị tại nhà. Hiện bệnh nhân này đang được điều trị hồi sức tích cực tại Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM).

Tuy tỷ lệ tử vong của cúm A/H1N1 không cao so với cúm A/H5N1, H7N9 nhưng khi các virus cúm B và cúm A/H3N2 chỉ tấn công vào hệ hô hấp phía trên thì cúm A/H1N1 lại có khả năng tấn công sâu vào phổi, gây viêm phổi, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời. PGS-TS Trần Đắc Phu

Qua điều tra, Trung tâm Y tế dự phòng TP.HCM phối hợp với Viện Pasteur TP.HCM đã kết luận, hai trường hợp tử vong và suy hô hấp nặng do cúm A/H1N1 xảy ra trên đối tượng có nguy cơ diễn tiến nặng (béo phì, tiểu đường), nguồn lây nhiễm trong cộng đồng, không liên quan đến ổ dịch ở Bệnh viện Từ Dũ. Theo PGS-TS Trần Đắc Phu – Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, tại Việt Nam, trong 10 năm gần đây, hằng năm đều ghi nhận từ 1-1,8 triệu trường hợp mắc hội chứng cúm, nguyên nhân chủ yếu là do các chủng virus cúm A/H3N2, cúm A/H1N1 và cúm B. Mỗi năm, tỷ lệ mắc các loại cúm có sự “luân phiên” nhau, năm nay cúm A/H1N1 nổi trội thì có thể sang năm cúm B sẽ “lên ngôi”.

GS-TS Đặng Đức Anh – Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư – cho biết, kết quả giám sát cúm từ hệ thống giám sát quốc gia những tháng đầu năm 2018 ghi nhận virus cúm A/H1N1 chiếm tỷ lệ cao hơn so với các chủng virus cúm mùa khác. Hơn 40% còn lại là cúm B và cúm A/H3N2.

Hàng trăm nghìn người tử vong vì “sụt sịt”

9 biện pháp đề phòng mắc cúm1. Tăng cường vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, che miệng và mũi khi ho, hắt hơi.

2. Vệ sinh và mở cửa thoáng mát nơi ở, lớp học, phòng làm việc; lau chùi bề mặt, vật dụng bằng hoá chất sát khuẩn thông thường.

3. Người dân nên tự theo dõi sức khỏe hàng ngày, nếu có biểu hiện sốt, ho, đau họng… thì thông báo cho trường học, cơ quan, đoàn thể nơi đang học tập, công tác và cơ sở y tế địa phương. Nếu được xác định mắc cúm thì cần được cách ly và đeo khẩu trang.

4. Những người mắc bệnh mãn tính, phụ nữ mang thai, người già, trẻ em cần tránh tiếp xúc với người nghi ngờ mắc bệnh.

5. Tránh tiếp xúc với người mắc hoặc nghi mắc bệnh cúm.

6. Cần đeo khẩu trang y tế và giữ khoảng cách trên 1m nếu phải tiếp xúc với người bệnh.

7. Không tự ý sử dụng thuốc đặc biệt là thuốc kháng virus như Tamiflu mà phải tuân theo hướng dẫn của thầy thuốc.

8. Đề phòng cúm một cách hữu hiệu nhất là đi tiêm vaccine phòng cúm mỗi năm 1 lần để ngừa 95-97% nguy cơ mắc cúm, đặc biệt là các đối tượng có nguy cơ mắc cúm và dễ biến chứng nặng như phụ nữ mang thai, người bị các bệnh mãn tính, suy giảm miễn dịch…

9. Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, giàu vitamin để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, chống lại các virus cúm. Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thống kê, mỗi năm có 5-10% người trưởng thành và 20-30% trẻ em bị nhiễm cúm. Trong đó, khoảng 3-5 triệu có tiến triển bệnh rất nặng và khoảng 250.000-500.000 người tử vong vì “sụt sịt, mệt mỏi”.

Giải thích thắc mắc: “Tại sao cúm A/H1N1 là cúm thường mà cũng có thể gây tử vong?”, bác sĩ Nguyễn Trung Cấp – Trưởng khoa Cấp cứu (Bệnh viện Nhiệt đới T.Ư) cho biết, không chỉ cúm A/H1N1 mà các loại cúm thường khác như cúm A/H3N2, cúm B đều có thể gây tử vong nếu người bệnh chủ quan, nhập viện muộn. Bác sĩ Cấp phân tích, tuy cúm mùa thường có diễn biến nhẹ, chỉ khỏi sau 5 ngày đến 1 tuần, nhưng không ít trường hợp bệnh nặng, đó là do virus cúm làm suy giảm hệ miễn dịch, dẫn đến viêm phổi do bội nhiễm vi khuẩn. Một số khác, virus lại tấn công trực tiếp gây viêm phổi với tổn thương lan toả rộng, diễn tiến suy hô hấp rất nhanh. Lại có trường hợp bị virus cúm tấn công gây viêm cơ tim, gây nguy hiểm đến tính mạng.

Hàng năm, Bệnh viện Nhiệt đới T.Ư đều tiếp nhận các ca cúm A/H1N1 hoặc cúm B trong tình trạng suy hô hấp, chụp X-quang cho thấy phổi trắng xoá, phải điều trị thở máy, thậm chí tử vong. Người nhà các bệnh nhân này thường cho biết, bệnh nhân chỉ sụt sịt, sốt nhẹ, mệt mỏi nên chỉ nghĩ cảm cúm thông thường, không đi viện, đến khi khó thở, sốt cao, hôn mê mới đưa đi cấp cứu.

“Cúm có thể gây biến chứng nặng đối với những người có bệnh mãn tính về hô hấp, tim mạch, cao huyết áp, phổi, thận, thiếu máu, người suy giảm miễn dịch, người già và phụ nữ có thai” – bác sĩ Cấp nói.

Ông Phu cho biết, tuy tỷ lệ tử vong của cúm A/H1N1 không cao so với cúm A/H5N1, H7N9 nhưng khi các virus cúm B và cúm A/H3N2 chỉ tấn công vào hệ hô hấp phía trên thì cúm A/H1N1 lại có khả năng tấn công sâu vào phổi, gây viêm phổi, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Các đối tượng có nguy cơ bị biến chứng viêm phổi, suy hô hấp nặng khi cúm gồm: Trẻ em dưới 5 tuổi, suy dinh dưỡng, béo phì, hen phế quản hoặc bị suy giảm miễn dịch bẩm sinh hay mắc phải; người trên 65 tuổi; phụ nữ có thai; người lớn mắc các bệnh mãn tính (bệnh phổi mãn tính, tim bẩm sinh, suy tim, tiểu đường…); suy giảm miễn dịch (người bệnh đang điều trị thuốc chống ung thư, HIV/AIDS).

Cúm A/H1N1 rất dễ lây

Theo ông Phu, cúm A/H1N1 rất dễ lây truyền từ người sang người theo đường hô hấp, qua các giọt nước bọt hay dịch tiết mũi họng khi người bệnh ho, hắt hơi, hoặc lây qua tiếp xúc với một số đồ vật có chứa virus rồi qua bàn tay đưa lên mắt, mũi, miệng. Người mang virus cúm A/H1N1 có khả năng truyền virus cho những người xung quanh trong thời gian 1 ngày trước tới 7 ngày sau, kể từ khi có triệu chứng của bệnh. Bệnh lây lan càng mạnh, càng nhanh khi có sự tiếp xúc trực tiếp với người bệnh, đặc biệt ở nơi tập trung đông người như trường học, nhà trẻ…

Ngoài ra, virus cúm A/H1N1 tồn tại khá lâu ngoài môi trường, có thể sống từ 24 đến 48 giờ trên các bề mặt như bàn, ghế, tủ, tay vịn cầu thang…; tồn tại trong quần áo từ 8 đến 12 giờ và duy trì được 5 phút trong lòng bàn tay. Chỉ cần mọi người cầm nắm vào các dụng cụ này, dính virus, sau đó đưa lên mũi, miệng là có thể lây bệnh.

Không chỉ vậy, ông Phu cũng cho biết, virus cúm A/H1N1 đặc biệt sống lâu trong môi trường nước; có thể sống được đến 4 ngày trong môi trường nước ở nhiệt độ khoảng 22 độ C và sống đến 30 ngày ở nhiệt độ 0 độ C. Do đó, các hồ bơi trong các khách sạn cũng có thể tạo ra môi trường cho virus phát triển, nhất là vào tiết trời mưa dầm, thiếu ánh nắng để diệt virus.

Sắp có vaccine nội phòng cúm A

Hiện hội đồng chuyên môn của Bộ Y tế nghiệm thu sản phẩm vaccine ngừa cúm A chủng H1, H3 và cúm B do Viện Vaccine và sinh phẩm y tế (IVAC) nghiên cứu sản xuất. Sản phẩm này cũng đang được Bộ Y tế xem xét để cấp giấy phép lưu hành, dự kiến cuối năm 2018. Vaccine phòng cúm này có thể dùng cho nhiều nhóm đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai. Còn trên thị trường hiện đã có nhiều vaccine dịch vụ phòng cúm khác của Pháp, Hà Lan với giá từ 275.000- 335.000 đồng/mũi. Người dân có thể chủ động đi tiêm phòng cúm mỗi năm.

PGS-TS Trần Đắc Phu – Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế)

Dân số đông làm cúm bùng phát quanh năm

Kết quả giám sát viêm đường hô hấp cấp tính tại khu vực miền Bắc gần 3 tháng đầu năm 2018 cho thấy 34% mẫu dương tính với virus cúm mùa, trong đó chủ yếu là cúm A/H1N1, tiếp đến là cúm B và A/H3N2. Trước đây, cúm thường gia tăng vào mùa đông xuân nhưng nay bùng phát quanh năm, nhất là các tháng mùa xuân – hè. Lý do là vì mật độ dân số cao, tần suất giao lưu, tiếp xúc lớn, người dân thường đến các khu vực tập trung người đông đúc, tỷ lệ tiêm phòng vaccine còn thấp… Hiện trên thế giới, dịch cúm cũng đang bùng phát tại nhiều nước, trong đó có châu Á.

PGS-TS Trần Như Dương – Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư

Thấy mệt mỏi, khó thở phải đi viện ngay

Khoa Hồi sức tích cực (Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội) đã từng cấp cứu cho nhiều bệnh nhân cúm A/H1N1 bị biến chứng nặng, suy hô hấp, suy đa phủ tạng, phải lọc máu bằng kỹ thuật ECMO, rất tốn kém. Do đó, các bệnh nhân bị cúm (các triệu chứng sốt, đau đầu, sổ mũi, ho khan, đau người…) có thể tự điều trị tại nhà, nhưng nếu sau 2-3 ngày bị bệnh mà thấy mệt mỏi hơn, khó thở thì phải đi đến cơ sở gần nhất để khám, tư vấn và được điều trị kịp thời, tránh để viêm phổi nặng, sau đó dẫn đến suy đa tạng. Ngoài ra, người dân cũng không nên tự ý dùng thuốc chống cúm Taminflu mà nên tuân theo chỉ định của thầy thuốc.

GS-TS Nguyễn Gia Bình – nguyên Trưởng khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bạch Mai, Chủ tịch Hội Hồi sức cấp cứu và Chống độc VN

Dùng kháng sinh là sai lầm

Sai lầm của nhiều bệnh nhân bị cúm là dùng thuốc kháng sinh khi thấy có dấu hiệu sốt, sổ mũi, ho nhẹ vì nghĩ rằng mình bị viêm đường hô hấp. Trong khi đó kháng sinh “vô dụng” với virus cúm, thậm chí còn khiến người bệnh chủ quan “đã uống thuốc” mà không đi viện. Còn đối với virus cúm hiện nay có các thuốc kháng virus để “khoanh vùng” hạn chế khả năng phát triển của virus chứ cũng không có tác dụng diệt virus. Sau đó, người bệnh sẽ giảm các triệu chứng cúm và nhanh khỏi bệnh. Tuy nhiên, thuốc kháng virus chỉ có tác dụng với các trường hợp có các triệu chứng cúm sau 2-3 ngày. Do đó, người bệnh nên đến viện càng sớm càng tốt khi thấy khó thở, sốt cao.

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp – Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Nhiệt đới T.Ư

Theo Danviet