Có nên xét nghiệm ADN xem con có phải ‘thần đồng’?

Xét nghiệm ADN để xem con mình có phải là “ thần đồng” hay không đang được một số phụ huynh đua nhau làm. Từ nhu cầu này, nhiều trung tâm xét nghiệm ADN ra đời với lời chào mời hấp dẫn: “Đảm bảo kết quả chính xác tới 99%”.

Chuẩn bị lấy mẫu xét nghiệm ADN tại một trung tâm xét nghiệm ở TP.HCM – Ảnh: TỰ TRUNG

Nhiều phụ huynh định hướng con theo cách ép buộc đến một ngành nghề mà mình đã vạch ra. Điều này sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy nguy hiểm.

PGS.TS Đỗ Hạnh Nga (chuyên ngành tâm lý học phát triển)

Anh T.P.L. (ngụ Q.Bình Thạnh) vừa mua gói xét nghiệm “ADN thần đồng” tại một trung tâm ở TP.HCM cho con gái 2 tuổi của mình. Kết quả gửi về cho thấy con anh có năng khiếu về toán học, đặc biệt là khả năng lãnh đạo cao.

Điều đó làm anh thấy hài lòng vô kể: “Kết quả xét nghiệm rất chắc chắn chuyện con bé có tiềm năng về toán học, có thể đi theo ngành kinh doanh của tôi. Con nối nghiệp cha thì còn gì bằng”.

Giá cả tù mù

Chúng tôi tìm đến một trung tâm xét nghiệm ADN trên đường Nguyễn Đình Chiểu (P.Đa Kao, Q.1). Theo giới thiệu của nhân viên trung tâm, gói xét nghiệm ADN giúp phát hiện tiềm năng của trẻ, từ đó sẽ giúp trẻ dễ thành công trong tương lai.

Chi phí cho gói xét nghiệm là 6 triệu đồng, với thời gian chờ kết quả từ 4 – 6 tuần. Cách làm cũng rất đơn giản: phụ huynh đưa bé đến trung tâm lấy nước bọt trực tiếp hoặc tự lấy tại nhà.

Nhân viên của trung tâm này khẳng định kết quả xét nghiệm đúng tới 99%, giúp phụ huynh định hướng đúng tương lai cho con. Trên bản báo cáo mẫu kết quả xét nghiệm sẽ có những phần kết luận các đặc điểm về giao tiếp (khả năng lãnh đạo…), cách thức học tập (toán học, âm nhạc…) và tính cách (hướng nội, hướng ngoại).

Khi nêu thắc mắc rằng nếu kết quả không giống với tình trạng của bé hiện tại thì nhân viên tư vấn giải thích bằng cụm từ “đúng trong mọi hoàn cảnh” là “có thể do yếu tố môi trường bên ngoài tác động”!

Tương tự, một đơn vị xét nghiệm có địa chỉ trên đường Hồng Hà (P.2, Q.Tân Bình) lại khẳng định việc xét nghiệm gen tài năng tại Việt Nam chưa được hoàn chỉnh. Tuy nhiên, nếu khách hàng có nhu cầu, nơi này vẫn sẵn sàng hỗ trợ với mức chi phí là 1.320 USD (hơn 30 triệu đồng).

Cách thức ở đây cũng là lấy nước bọt của bé, tiến hành xét nghiệm trong vòng 3 tuần và kết quả sẽ giúp các phụ huynh biết được khả năng tư duy cảm xúc, vận động trí nhớ của bé.

Một trung tâm xét nghiệm ADN trên đường Phạm Ngọc Thạch (P.6, Q.3) thì cho biết xét nghiệm ADN phát hiện tiềm năng của trẻ (còn gọi là xét nghiệm ADN thần đồng) được nơi này thực hiện trong vòng 6 tuần, mức chi phí là hơn 20 triệu đồng với độ chính xác 99,9%. Nhân viên tư vấn ở đây thậm chí còn cam đoan “kết quả không có gì sai sót”.

Phụ huynh nghiên cứu các gói chi phí xét nghiệm ADN cho trẻ từ 0-16 tuổi để tìm “thần đồng” – Ảnh: T. TRUNG

Chưa có chứng cứ rõ ràng

TS Giang Hoa, phó viện trưởng Viện Di truyền y học TP.HCM, cho biết “xét nghiệm ADN tiềm năng của trẻ” nên được gọi chính xác hơn là “dịch vụ phân tích ADN”. Hiện loại dịch vụ này phổ biến ở phương Tây hơn là tại Việt Nam.

Nhưng theo ông, đến thời điểm hiện tại, về mặt khoa học vẫn chưa có chứng cứ rõ ràng về việc xét nghiệm ADN biết ngay thần đồng. Ví dụ như chỉ số thông minh (IQ) có liên quan đến nhiều gen, nhưng hiện nay các chứng cứ vẫn chưa được chắc chắn. Dịch vụ phân tích ADN mà các trung tâm đang giới thiệu dựa trên phân tích các nhóm gen.

Kết quả của nó chỉ có thể cho biết được một phần nhỏ thiên hướng của trẻ, chứ không phải là yếu tố cuối cùng để quyết định cảm xúc, tính cách và trí tuệ của trẻ. Các thiên hướng này sẽ có sự thay đổi khi trẻ lớn lên và phụ thuộc nhiều vào yếu tố môi trường với các mối quan hệ xã hội hơn.

Vì vậy, mỗi trung tâm xét nghiệm khi thực hiện dịch vụ phân tích ADN phải thông báo về chứng cứ khoa học, phải giải thích cho phụ huynh hiểu rõ hơn về ý nghĩa của việc phân tích ADN chỉ là công cụ để hiểu và hỗ trợ con mình. Các yếu tố quyết định sự thành công của trẻ phụ thuộc nhiều vào môi trường, cách giáo dục, các quan hệ xã hội khác và một phần nhỏ yếu tố di truyền.

“Theo tôi, các bậc phụ huynh sau khi biết được thiên hướng của con mình có thể hỗ trợ con phát triển thêm, chứ không nên ép buộc con mình phát triển theo thiên hướng đó” – TS Giang Hoa nhấn mạnh.

Theo TS Giang Hoa, nếu có nhu cầu tìm hiểu về gen của con, phụ huynh nên tìm đến các trung tâm xét nghiệm ADN chất lượng, có đủ điều kiện về cơ sở, vật chất, kỹ thuật tiên tiến để giải mã gen.

PGS.TS Đỗ Hạnh Nga, giảng viên chuyên ngành tâm lý học phát triển (ĐH Khoa học xã hội và nhân văn ĐHQG TP.HCM), cũng cho rằng nhiều phụ huynh dựa vào bảng kết quả xét nghiệm ADN để ép buộc con phát triển theo hướng đó là không đúng.

Theo quan điểm cơ bản về phát triển tâm lý của các trường phái, sự phát triển của tâm lý con người phụ thuộc vào 3 yếu tố chính là môi trường, xã hội và một phần nhỏ là di truyền. Ở từng độ tuổi nhất định, trẻ sẽ có sự phát triển tâm lý khác nhau, nên các bậc cha mẹ phải có cách giáo dục khác nhau cho trẻ ở mỗi giai đoạn.

Việc sắp đặt, định hướng cứng nhắc của cha mẹ sẽ làm giảm việc trẻ tương tác với các môi trường xã hội khác nhau. Thậm chí đến một độ tuổi nhất định, trẻ biết mình bị cha mẹ sắp đặt, định hướng cuộc đời và hướng đó không phù hợp với mình thì sẽ ảnh hưởng đến cả tâm lý và thể xác của trẻ. Trẻ sẽ bị thay đổi tâm lý theo hướng xấu đi, mất kinh nghiệm khả năng ứng phó với môi trường xã hội, tệ hơn là suy nghĩ và hành động tiêu cực.

“Các bậc phụ huynh nên tham gia nhiều khóa học tâm lý để biết về tâm lý của trẻ trong các giai đoạn phát triển, hoặc tìm đến các chuyên gia tư vấn tâm lý cho trẻ. Cha mẹ nên hiểu được quy luật phát triển của con để hỗ trợ và chọn đúng cách giáo dục con mình” – PGS.TS Nga nhấn mạnh.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, một lãnh đạo Sở Y tế TP.HCM cho biết đơn vị có cấp phép đủ điều kiện xét nghiệm ADN cho các phòng xét nghiệm nhằm xác định ADN của cha, mẹ, bệnh tật… Việc này chủ yếu phục vụ chức năng chẩn đoán, điều trị các loại bệnh tật.

“Còn xét nghiệm ADN để xác định trẻ có ‘thần đồng’ hay không thì chúng tôi chưa nghe và cần phải có thời gian xác minh lại” – vị lãnh đạo này giải thích.

HOÀNG LỘC

Theo tuoitre