Có nên mở rộng thẩm quyền điều tra của công an xã?

Tranh luận đáng chú ý nhất về dự án Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự giữa các đại biểu Quốc hội sáng 19/6 là thẩm quyền điều tra của công an xã.

Sáng 19/6, thảo luận ở hội trường về dự án Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đã có nhiều ý kiến trái chiều về việc mở rộng thẩm quyền điều tra và phạm vi điều tra của công an xã.

Ủng hộ phạm vi hẹp

Theo báo Vietnamnet, ủng hộ mạnh việc trao thêm thẩm quyền cho công an xã, Giám đốc Công an TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung cho rằng trên thực tế, công an xã đã và đang thực hiện nhiều công đoạn mang tính điều tra.

Theo pháp lệnh Công an xã, họ được quyền tiếp nhận, xử lý các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật, an ninh trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã, kiểm tra người, đồ vật, giấy tờ tùy thân, thu giữ vũ khí, hung khí của người có hành vi vi phạm pháp luật, cấp cứu nạn nhân.

Bảo vệ hiện trường, lập hồ sơ, lấy lời khai, thu giữ bảo quản vật chứng, cung cấp thông tin để tạo điều kiện cho cơ quan có thẩm quyền điều tra, tổ chức bắt người phạm tội quả tang, người đang bị truy nã…

Ông Chung cho rằng, các quy định này rất phù hợp, dù chưa được quy định vào luật nhưng công an xã vẫn đang thực hiện.

Trong khi đó, ĐB Đỗ Văn Đương (TP.HCM) đồng tình trao thêm thẩm quyền nhưng giới hạn trong phạm vi rất hẹp như: bắt quả tang, lấy lời khai ban đầu. Ngoài ra, công an xã không được khám nghiệm hiện trường. Bởi hiện trường là yếu tố quan trọng, không có nghiệp vụ, công an xã sẽ dễ “dẫm nát” hiện trường.

Thiếu tướng Nguyễn Đức Chung (Giám đốc Công an Hà Nội).

Năng lực hạn chế, càng trao thêm quyền càng dễ sai sót?

Còn theo báo Pháp Luật TP.HCM, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nhận xét: Thẩm quyền của công an xã theo dự thảo thực chất là việc tiến hành hoạt động điều tra ban đầu của cơ quan điều tra. Thậm chí với nội dung công việc liên quan đến tiếp nhận tố giác, tin báo tội phạm thì thẩm quyền trao cho công an xã còn vượt ra khỏi khuôn khổ BLTTHS hiện hành.

Theo bà Nga, việc công an xã thực hiện các hoạt động điều tra ban đầu thực chất sẽ hạn chế quyền con người, quyền công dân của những người bị tạm giữ, khám xét. Chưa kể những bước điều tra ban đầu đó nếu không được thực hiện chuẩn xác, chuyên nghiệp sẽ khiến các dấu vết bị xóa, vật chứng bị mất… Trong nhiều trường hợp, nếu làm sai lệch thì không thể khắc phục được, khiến vụ án phải kéo dài và gây phức tạp trong đánh giá chứng cứ về sau. Vụ án Lê Bá Mai là một ví dụ điển hình cho những sai phạm trong hoạt động điều tra ban đầu của công an xã…

Bà Nga cho biết theo quy định hiện hành, trưởng hay phó trưởng công an xã phải là người đã học xong chương trình THPT (có bằng hoặc có giấy chứng nhận đã học hết chương trình). Công an viên phải tốt nghiệp THCS nhưng ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, tiêu chuẩn này hạ xuống là chỉ cần học xong chương trình tiểu học. Đáng chú ý, ngoài tiêu chuẩn trên, công an xã không buộc phải qua đào tạo nghiệp vụ trước khi tuyển chọn.

“Tôi xin phép Quốc hội (QH) không nêu ví dụ cụ thể vì chỉ cần sau ít phút tra cứu thông tin trên mạng Internet chính thống sẽ có kết quả hàng chục vụ sai phạm liên quan đến trách nhiệm của công an xã đã được báo chí đưa tin rộng rãi. Trong đó có những vụ đánh chết người dân, gây thương tích nghiêm trọng, làm sai lệch hồ sơ vụ án…” – bà Nga nói.

Bà Nga cho rằng, theo khía cạnh pháp luật, nguyên nhân của những sai phạm trên là do chúng ta đã giao cho công an xã thẩm quyền vượt quá năng lực, trình độ của họ. “Do thiếu người nên chúng ta chấp nhận cả những trường hợp mới có trình độ văn hóa tiểu học, ít được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, làm việc bán chuyên trách. Được giao thẩm quyền quá lớn cùng với những công cụ phương tiện có thể gây nguy hiểm cho người khác thì việc lạm quyền hay sai sót là khó tránh khỏi” – bà Nga phân tích.

Từ đó bà Nga cho rằng thẩm quyền liên quan đến tố tụng hình sự của công an xã là chưa phù hợp với BLTTHS hiện hành và Hiến pháp 2013. Bà Nga kiến nghị, trước hết phải bỏ những quy định về thẩm quyền mang tính chất điều tra ban đầu của công an xã trong dự thảo. Thứ hai, đề nghị QH cho dừng thực hiện những quy định của Pháp lệnh Công an xã và các văn bản hướng dẫn thi hành về thẩm quyền tố tụng hình sự của công an xã để ngăn chặn sai phạm có thể xảy ra trong thời gian tới. Thứ ba, đề nghị nâng tiêu chuẩn tuyển chọn đầu vào của công an xã. Trong trường hợp nếu tiếp tục giao thêm nhiều nhiệm vụ quan trọng liên quan đến quyền con người, quyền công dân cho công an xã thì đề nghị phải xây dựng lực lượng này thành lực lượng công an chính quy.

Một số đại biểu (ĐB) QH khác cũng đề nghị không quy định trách nhiệm, thẩm quyền của công an xã, phường, thị trấn, đồn công an vào dự thảo.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga.

“Thực tế công an xã vẫn đang làm những việc đó”

Tuy nhiên, cũng có những ĐB không đồng tình với bà Nga. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng – An ninh Hồ Trọng Ngũ cho rằng những quy phạm từ pháp lệnh đến nghị định và các văn bản của ngành công an bảo đảm rất tốt cho công an xã hoạt động. “Chúng ta cần phải luật hóa những quy phạm đó để công an xã có thêm quyền năng bởi thực tế nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tội phạm của công an xã đang rất nặng nề, rất phức tạp” – ông Ngũ nói.

Ông Ngũ thừa nhận công an xã có một số thiếu sót nhưng cần phải đào tạo, nâng cao trình độ, tuyển chọn đầu vào tốt hơn chứ không thể đặt vấn đề tước bớt quyền hạn. “Còn nếu nói biến công an xã thành lực lượng chuyên trách thì chắc không thể được vì bộ máy cơ quan công an chuyên trách không thể phình lớn như thế được. Chúng ta có hơn 11.000 xã, nếu bổ sung lực lượng chuyên trách thì có thêm mấy vạn người… Tôi nghĩ về mặt ngân sách là bất khả thi” – ông Ngũ nói thêm.

Giám đốc Công an TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung cũng cho rằng trên thực tế hiện nay, công an xã vẫn đang làm những việc mà dự thảo quy định: “Chúng ta cần đưa vào luật để đảm bảo được đúng chức năng, giúp công an xã làm đúng luật”.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp Đỗ Văn Đương cũng đồng ý nên giao công an xã tiến hành một số hoạt động điều tra nhưng giới hạn ở phạm vi rất hẹp. “Người bị hại sắp chết cũng phải lấy lời khai, chứ không cơ quan điều tra đến nơi ở vùng sâu, vùng xa thì bị hại chết rồi còn đâu mà lấy lời khai. Nhưng không để cho công an xã được khám nghiệm hiện trường bởi họ không có nghiệp vụ sâu, họ giẫm nát hiện trường, sau này cơ quan điều tra đến không làm được” – ông Đương nói.

KIM THÀNH (Tổng hợp)

Theo_Đời Sống Pháp Luật