Cơ hội làm trung gian cho thỏa thuận Israel – Saudi Arabia của ông Biden đã khép lại?

Theo giới chức Mỹ, cơ hội để Chính quyền Tổng thống Joe Biden làm trung gian cho thỏa thuận bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Saudi Arabia trước bầu cử tổng thống vào tháng 11 đã khép lại.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (giữa, trái) và Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman (giữa, phải) tại cuộc gặp ở thành phố Jeddah ngày 7/6/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo tờ The Times of Israel, bản thân thỏa thuận bình thường hóa này luôn là một cuộc chiến khó khăn, bởi Saudi Arabia đang yêu cầu Israel đồng ý thiết lập con đường hướng tới giải pháp một nhà nước Palestine trong tương lai – điều mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã nhiều lần bác bỏ.

Nhưng Mỹ đã tìm cách thúc đẩy thỏa thuận bình thường hóa song song với hiệp ước quốc phòng của riêng nước này với Saudi Arabia. Điều này cần có sự phê chuẩn của Thượng viện Mỹ.

Theo một nhà lập pháp đảng Dân chủ, Quốc hội Mỹ không còn đủ thời gian để Thượng viện tổ chức các phiên điều trần cần thiết nhằm thông qua thỏa thuận quốc phòng này.

Chỉ còn chưa đầy bốn tuần nữa, Thượng viện Mỹ sẽ có một cuộc họp, trước khi họp lần cuối vào ngày 27/9 cho đến cuộc bầu cử tổng thống. Giai đoạn này tính cả tháng 8, khi Quốc hội Mỹ chỉ mở trong hai ngày.

Về mặt lý thuyết, Lãnh đạo Đa số Thượng viện Chuck Schumer có thể kêu gọi các nhà lập pháp quay trở lại sau kỳ nghỉ vào tháng 10. Tuy nhiên, hai nguồn tin quốc hội thừa nhận rằng chính quyền sẽ không thể đảm bảo có khoảng 10 thành viên đảng Cộng hòa ủng hộ để phê chuẩn hiệp ước vài tuần trước cuộc bầu cử tổng thống.

Một quan chức Nhà Trắng giấu tên lại lập luận rằng cơ hội đảm bảo thỏa thuận “chưa khép lại hoàn toàn”. Nhưng theo quan chức này, các bên không thể đạt được thỏa thuận nếu trước tiên không đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza.

Quan điểm này cũng tương tự ý kiến của các quan chức hàng đầu của Mỹ và Saudi Arabia. Họ thừa nhận rằng Saudi Arabia sẽ không thể đạt được một thỏa thuận bình thường hóa trong nước hoặc trong khu vực nếu cuộc chiến Israel – Hamas còn tiếp diễn.

Đầu tuần này, một quan chức Israel tham gia vào các cuộc đàm phán thả con tin và ngừng bắn với Hamas nói rằng các bên đã đạt được tiến bộ trong những ngày gần đây. Theo nguồn tin, các bên sẽ cần thêm 2 hoặc 3 tuần nữa trước khi thỏa thuận hoàn tất.

“Chính trị vốn vô cùng phức tạp, do đảng Cộng hòa không muốn trao thành tích cho ông Biden trong năm bầu cử và nhiều thành viên đảng Dân chủ không muốn trao những phần thưởng như vậy cho giới lãnh đạo hiện tại của Israel và Saudi Arabia”, quan chức giấu tên nói.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ảnh: AFP/TTXVN

Tuy nhiên, hiện tại, chính quyền của Tổng thống Biden đang phải chạy đua với thời gian, điều mà họ không có đủ.

Khi gặp Thủ tướng Israel Netanyahu hồi tháng 1, Thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham – một trong số ít thành viên đảng Cộng hòa từng tuyên bố sẵn sàng ủng hộ thỏa thuận do Nhà Trắng làm trung gian – đã dự đoán rằng Chính quyền ông Biden chỉ có thời hạn đến tháng 6 để hoàn tất thỏa thuận bình thường hóa.

Quan chức này làm rõ rằng ngay cả khi ông Biden thất bại trong cuộc bầu cử, Mỹ vẫn có thể hoàn tất một thỏa thuận trong giai đoạn khó khăn giữa cuộc bầu cử tháng 11 và lễ nhậm chức tháng 1. Song điều đó có mức độ phức tạp chính trị khác.

Một quan chức Israel khác cũng đồng tình với kết luận của các nguồn tin Quốc hội Mỹ rằng cánh cửa cho thỏa thuận bình thường hóa trước bầu cử đã khép lại.

Theo một số nhà phân tích, thỏa thuận hoà bình Israel – Saudi Arabia có thể dễ dàng được phê chuẩn hơn dưới sự điều hành của Chính quyền ông Biden, bởi ông Biden có thể kết nối các thành viên đảng Dân chủ với những thành viên đảng Cộng hòa đã ủng hộ Hiệp định Abraham.

Hiệp định Abraham là loạt thỏa thuận bình thường hóa giữa Israel và các nước Arab do cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump làm trung gian. Hiệp định này được coi là bước đột phá cho hòa bình khu vực, nhưng từ đó đến nay, Mỹ, Israel và các cường quốc Trung Đông, đặc biệt là Saudi Arabia, chưa đạt được thêm bước tiến nào.