Chuyện về rùa khổng lồ ở Sơn Tây

Tiến Dũng17:12 21/03/2011

Sau nhiều năm tìm kiếm rùa Hồ Gươm khổng lồ dọc lưu vực sông Hồng, sông Đà, sông Mã, sông Lô, vào thời điểm cuối năm 2006, các chuyên gia của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á nhận được tin xuất hiện một con rùa trong một hồ nước ở Sơn Tây.

Đây là hồ nước cực lớn, rộng hơn 1.000ha, nằm lọt giữa dãy Ba Vì hùng vĩ, xung quanh có cảnh quan rất đẹp. Ngược về xa xưa, hồ nước này vốn là một nhánh của sông Đà, sau này, cống đập được xây dựng, biến hồ nước tự nhiên thành hồ chứa nước tưới tiêu cho hàng vạn ha lúa, hoa màu của nhân dân vùng Ba Vì.

Những người đánh cá thường xuyên gặp rùa khổng lồ ở hồ nước này

Các cán bộ của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á đã thực địa nhiều lần ở hồ nước này và cũng đã được nghe rất nhiều chuyện ly kỳ về rùa khổng lồ. Cách đây vài chục năm, người dân quanh hồ săn được rùa khổng lồ như cơm bữa. Loài rùa Hồ Gươm được họ gọi là con ba ba. Với những thiết bị săn bắt chuyên dụng, họ lôi được cả những con rùa nặng cả tạ lên bờ làm thịt.

Cách đây 10 năm, ông Hưởng, một thợ đánh cá còn tóm được một con rùa nặng tới 60kg bằng… mái chèo. Lúc ông đi nhấc lưới, thấy một con rùa lưng to bằng cái mẹt đang gỡ cá ở lưới ăn. Ông chèo thuyền nhẹ nhàng đến gần, chọc mái chèo về phía con rùa, với ý định đuổi kẻ cướp cá phá lưới.

Cá mắc lưới bị rùa khổng lồ xơi mất đầu

Không ngờ, con rùa này không bỏ chạy mất tăm như những con khác, mà quay sang đớp mái chèo của ông Hưởng. Thấy con rùa này hung dữ, ông Hưởng để cho nó ngoạm mái chèo, rồi dứ dứ nhẹ nhàng. Càng dứ, con rùa càng ngoạm chặt hơn. Khi hàm răng sắc lẹm của nó đóng chặt vào mái chèo, ông Hưởng kéo tuột nó lên thuyền, vật ngửa nó ra. Nằm ngửa trên thuyền, nó vẫn cứ nghiến mái chèo, chả khác gì ba ba cắn người, phải có sấm sét hoặc tiếng cối xay gạo mới chịu nhả.

Chuyện săn rùa chỉ bằng mái chèo của ông Hưởng nổi tiếng quanh hồ nước này, ai cũng biết. Ông làm thịt, nấu chuối xanh và mời cả xóm đến thưởng thức. Đó cũng là con rùa to cuối cùng mà người dân săn được ở hồ nước này.

Rùa xé lưới của người đánh cá

Nhận được tin báo rùa thò cái đầu to như cái phích lên khỏi mặt nước, các cán bộ của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á lập tức có mặt ở hồ nước này để tìm hiểu. Người dân kể rằng, cả năm không thấy mặt mũi nó đâu, nhưng cứ đến mùa hè, là nó phá lưới trộm cá của dân, thi thoảng lại ngóc đầu lên thở. Giống rùa này thật lạ, mùa lạnh chả thấy nó đâu, cứ như thể nó ngủ dưới bùn như gấu ngủ đông, nhưng mùa nóng thì ngoi lên thở, thậm chí bò lên bãi cát phơi nắng.

Chuyện người dân kể nhìn thấy rùa nổi không có gì lạ, vì các cán bộ nghe nhiều. Biết đâu, con rắn nổi lên giữa hồ, trong màn sương mờ ảo, hoặc tranh tối tranh sáng, nhìn gà lại hóa cuốc. Nhưng lần này thì có nhiều thông tin chắc chắn. Các nhà khoa học của tổ chức này đã được tận mắt cả chục tấm lưới bị xé toạc, vết xé đủ vừa để con rùa có bề ngang cỡ mét chui qua.

Các nhà khoa học cũng được tận mắt những con cá bị mất đầu, mất đuôi dính vào lưới, hoặc nổi lều phều trên mặt hồ. Với kinh nghiệm chuyên môn và kinh nghiệm thực tế của người đánh cá trên hồ, thì đó đích thực là do rùa ăn.

Các cán bộ của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á truy tìm rùa ở hồ Đồng Mô

Để tìm được rùa khổng lồ, các nhà khoa học của tổ chức nước ngoài này đã liên hệ với chính quyền, lập “căn cứ” để theo dõi, tìm kiếm. Douglas B.Hendrie – Giám đốc Chương trình Rùa châu Á đã cùng các cán bộ dựng lều ăn ngủ bên hồ, tìm kiếm các dấu vết, quan sát mặt hồ.

Video đang HOT

Sau vài tháng tìm kiếm, theo dõi không có kết quả, các chuyên gia nước ngoài rút dần đi. Anh chàng Nguyễn Xuân Thuận được giao trọng trách mai phục ngày đêm bên hồ để theo dõi. Nhiệm vụ duy nhất của Nguyễn Xuân Thuận là chụp được ảnh rùa Hồ Gươm ở hồ nước ngọt này.

Và rồi, vào mùa hè năm 2007, chừng giữa tháng 6, vài tấm ảnh của Nguyễn Xuân Thuận đã khiến không những người Việt sửng sốt mà cả thế giới quan tâm, đó là những tấm ảnh chụp được rùa khổng lồ ngoài Hồ Gươm. Những tấm ảnh dù chụp qua ống nhòm, song khá rõ nét.

Rùa Hồ Gươm khổng lồ ở hồ Đồng Mô

Theo đó, cá thể rùa mai mềm nước ngọt khổng lồ thứ 4 của thế giới, có tên khoa học Rafetus Swinhoei, đã được phát hiện ở một hồ nước nằm ở phía tây Hà Nội, cách Hồ Gươm 50km. Cụ rùa này có chiều dài 0,9m, ngang 0,7m, cân nặng 80-90kg, có đốm màu rằn ri trên đầu, mép màu vàng, mai màu trắng xanh, chưa xác định được giới tính. Cá thể rùa này sống tự nhiên hoàn toàn.

Mặc dù cả nước sôi sục với thông tin phát hiện cá thể rùa Hồ Gươm, song không ai biết cá thể rùa này ở đâu, hồ nào. Thậm chí, các nhà động vật học của nước ta cũng không hay biết. Duy nhất chỉ có các chuyên gia của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á nắm rõ và họ giấu tịt. Lý do các chuyên gia này giấu kỹ là để giữ mạng cho cụ rùa. Có giữ được mạng cho cụ rùa này, thì mới hy vọng vào công tác bảo tồn.

Thông tin về cụ rùa khổng lồ này đã lộ ra vào tháng 10 năm 2008, khi Hà Nội bị trận lụt lội lịch sử, cụ rùa đã hứng chí bò ra khỏi hồ, và bị người dân tóm được. Lúc này, người dân cả nước, các nhà khoa học nước nhà mới biết cụ rùa mà các chuyên gia của Chương trình Bảo tồn rùa châu Á phát hiện và công bố với toàn thể thế giới là ở hồ Đồng Mô, một hồ nước rộng lớn, là thắng cảnh nổi tiếng của Hà Nội.

VGT(Theo VTC News)

Sức mạnh phi thường của Rùa khổng lồ

Việc rùa khổng lồ kéo những con trâu mộng xuống sông và dìm chết không phải là chuyện hiếm đối với người dân sống ven bờ sông Hồng.

Qua qua trinh điên da, tim hiêu ngươc trơ vê thơi ky 30 năm vê trươc, tôi thây răng, môi vung lai co môt cach săn rua nươc ngot không lô khac nhau. Nhưng ngươi săn chuyên nghiêp thương co đô nghê đăc chung. Thông thương, co 2 cach săn: Cach thư nhât la dung nhiêu lao đong sâu vao thân rua, cach thư 2 la dung moc săt giăng như giăng bây.

Rua Hô Gươm co bô ham cưc khoe. Anh chup so rua ơ Bao tang Ha Nôi

Ơ nhưng đâm, hô vung Phu Tho, Hoa Binh, Yên Bai, doc sông suôi vung Tuyên Quang, Lao Cai... ngươi dân săn băng lao săt săc ben, con vung Thanh Hoa thi săn băng moc săt.

Như đa mô ta ơ ky trươc, đê săn đươc rua không lô, ngươi ta phai đong ca chuc chiêc lao săt, môi chiêc co vai mui thep xuyên thung mai rua, thâu vao nôi tang đê rua yêu rôi vât ngưa va keo no lên bơ.

Ơ Thanh Hoa, ngươi dân giăng bây moc săt khăp hô Quang Phu, giăng ơ nhưng khu vưc rua hay nôi ơ sông Ma đê tom rua. Moc săt giông hêt lươi câu, nhưng to hơn nhiêu, đươc uôn bơi nhưng thanh săt cơ 6ly, mui cưc ky săc nhon. Nhưng lươi câu nay đươc buôc vao môt sơi dây du rât chăc, dai ca trăm met. Môi hê thông bây lươi câu gôm hang trăm lươi.

Chung co mong vuôt cưc săc (Anh bô côt rua trong Bao tang Ha Nôi)

Ngươi săn rua không lô thương giăng lươi câu ngang sông, ngang hô, giư lươi sat măt bun. Khi rua không lô di chuyên, se bi lươi câu moc vao. Rua đau đơn, cang giay dua manh, se cang bi nhiêu lươi câu moc vao cơ thê, không thê thoat ra đươc. Ngươi săn rua chi viêc chơ rua mêt lư thi keo lên lam thit.

Trên đây la hai cach săn rua truyên thông co tư hang trăm năm nay. Thê ky 20, thơi ky chiên tranh, sung ông nhiêu, thi co thêm cach săn rua không lô băng... sung.

Ngươi nôi tiêng vi băn chêt rua không lô, năng ngot 1,5 ta la ông Hoang Xuân Bôn, nha ơ canh đâm Minh Quân (Trân Yên, Yên Bai). Qua vu ông Bôn "chiên đâu" vơi rua 27 năm trươc, mơi thây loai rua nay co sưc khoe vô đich.

Đâm Minh Quân, nơi diên ra cuôc sat hai rua không lô băng sung AK va CKC gân 30 năm trươc

Ông Hoang Xuân Bôn vôn la xa đôi trương, nên đươc giư môt khâu sung AK, lam nhiêm vu giư binh yên xom lang.

Vao năm 1984, ông xa đôi pho Ta Huy Đinh cheo thuyên trên đâm Minh Quân, thây môt con rua không lô, mai to như cai nong bo lôm ngôm trên môt hon đao phơi năng. Trươc đo, loai rua không lô nay co rât nhiêu trong đâm, nhưng săn đươc no không phai chuyên dê.

La xa đôi pho, nên đươc sơ hưu môt khâu CKC. Ông Đinh đa vê nha lây khâu CKC rôi ru ông Nguyên Văn Nguyên đi giêt rua.

Ông Hoang Xuân Bôn va chiêc mai rua ông giư lam ky niêm

Ông Đinh cheo thuyên nhe nhang phia bên kia hon đao, bo lai gân phia con rua không lô đang năm phơi năng. Ông Đinh giương sung, nhăm đung thân rua va nô sung. Phat sung trung đich, tung ca mang da, phoi mau trên lưng rua. Thê nhưng, con rua không lăn đung ra chêt, ma lôm ngôm bo xuông nươc trôn mât.

Nghi răng phat sung như gai ngưa, chăng ăn thua gi, nên ông Đinh va ông Nguyên bo vê, không đuôi theo rua nưa.

Hôm sau, ông Hoang Xuân Bôn cheo be qua đâm Minh Quân vao rưng đôn cui. Luc đi qua hon đao khac, thây con rua không lô năm trên bai co. Ông nhe nhang bo lai gân, thi thây con rua bi môt vêt thương lơn ơ mai. Nhơ lai lơi kê cua ông Đinh, ông Bôn chăc mâm đây chinh la con rua bi băn hôm trươc. Do bi trung đan, vêt thương ngâm nươc rât xot, nên no phai bo lên bơ.

Vêt viên đan xuyên thung mai rua

Nghi con rua nay săp chêt, sưc yêu, nên ông Bôn vac chiêc dao rưa cưc săc dung đôn cui tiên lai gân chô con rua đang thiêm thiêp ngu. Ông Bôn vung dao chem thăng vao cai cô to như phich nươc cua no. Tương răng, nhat dao chi tư đo se lam đưt cô rua, giêt đươc no ngay. Thê nhưng, nhat sao cưc hiêm đo cha ăn thua gi. Lơp da rua qua day va dai, khiên con dao rưa nay lên.

Cu rua sơ qua, lôm ngôm chay xuông nươc. Ông Bôn vưt dao xông lai bam đuôi rua keo lai, không đê no trôn thoat. Nhưng sưc trai trang cua ông Bôn cha ăn thua gi, ông bi con rua keo đi xênh xêch. No keo ông lao vun vut dươi nươc nên ông phai nha no ra. Ông Bôn không thê ngơ con rua nay lai khoe đên vây, măc du no đa bi trung môt phat sung CKC va bi chem vao cô.

Hôm sau, con rua nay lai bo lên bai co giưa đao va ông Bôn lai băt găp. Biêt không thê chiên đâu vơi no băng dao kiêm, ông đa vê nha vac khâu AK đê tiêu diêt. Ông Bôn tiên lai gân, rôi xa nguyên băng đan lên đâu, lưng con rua to băng cai nong đang năm thiêm thiêp ngu. Bi trung môt loat đan, toan vao đâu va cô, cu rua không lô không đu sưc trôn thoat nưa. Ông Bôn goi dân vât ngưa rua, troi chân lai keo lên bơ.

Phia trên bơ, môt con trâu mông đa đơi săn. Ngươi ta buôc rua vao thưng, rôi dung trâu mông keo vê lang xe thit nâu đu cac mon, ăn uông thoa thê.

Bô côt rua Hô Gươm vôn cât giư mây chuc năm trong chua Hưng Ky mơi đươc trưng bay ơ Bao tang Ha Nôi

Qua vu ông Bôn va ông Đinh thay nhau băn rua, hêt ca băng đan mơi ha guc đươc rua, mơi thây sưc khoe cua loai bo sat dươi nươc nay kinh khung.

Đi doc sông Hông tim hiêu vê rua không lô, tôi thương xuyên đươc nghe chuyên ngươi lơn lôi con giai ra doa tre con đê chung khoi xuông sông, hô tăm. Ngươi dân hay dung tư "giai rut", co nghia la giai lôi ngươi xuông sông, hô.

Thưc tê chưa thây rua không lô, ma ngươi dân goi la giai lôi ngươi bao giơ. Nhưng chuyên rua lôi trâu, giêt trâu mông giưa sông thi co thât va đa xay ra nhiêu lân ơ doc sông Hông. Ngươi dân vung Phu Tho, Yên Bai thương xuyên kê chuyên rua giêt trâu dươi sông, trong hô, đâm.

Ngươi tưng chưng kiên tân măt rua giêt trâu mông dươi sông Hông la ông Lê Xuân Kinh (xa Hiên Lương, Ha Hoa, Phu Tho). Hôi đi be buôn luông trên sông Hông, qua đia phân xa Xuân Quang (Tam Nông, Phu Tho), ông đa tân măt canh con rua ngoam vao khoeo chân trâu mông, khi con trâu nay đang dâm minh ven sông.

Ngươi dân ơ Hoa Binh đa săn đươc con rua không lô nay vao năm 1993

Ông Kinh đa dung sao cheo be phong thât manh vao lưng con rua đang vât lôn vơi trâu. Tuy nhiên, cu phong cha ăn thua gi. Con rua keo trâu ra giưa sông, rôi con trâu mât hut trong dong nươc. Chiêu hôm đo, ngươi dân giăng lươi ngang sông dươi ha lưu va đa vơt đươc xac trâu. Con trâu mông bi căn xe nat môt bên đui.

Chang trai Pham Văn Thông la can bô nghiên cưu thưc đia cua Chương trinh Bao tôn rua Châu A (thuôc Vườn thú Cleverland Metropark - Mỹ) cung kê môt câu chuyên ma Thông ghi vao nhât ky hanh trinh đi tim loai rua không lô. Nhưng câu chuyên rua mai mêm nươc ngot không lô giêt trâu thi Thông nghe kê nhiêu lăm, nhưng co môt chuyên ma Thông ân tương nhât xay ra ơ Tuyên Quang.

Thông lam nhiêm vu đi khao sat thưc đia, điêu tra, ghi chep nhưng khu vưc, đia ban tưng co rua đê tim kiêm, bao tôn. Moi câu chuyên liên quan đên rua, du thưc tê hay huyên thoai, Thông cung đêu xac minh ky lương, ghi chep cân thân.

Chuyên xay ra ơ hô thuy điên Na Hang đươc rât nhiêu nhân chưng kê. Ho toan la ngươi lơn tuôi, đang kinh nên chăc không bia.

Chuyên răng, cach đây chưng 20 năm, ngươi dân ơ môt ban ven hô thây môt con rua không lô, lưng to băng manh chiêu đôi bo lên môt con suôi nho chay ra hô. Con suôi kha can, nên no không bo nhanh đươc, la cơ hôi ngan vang đê tom sông no.

Mây ngươi trong lang đa huy đông nhưng chiêc lao săt, vôn dung đê săn giai, ba ba, rôi ra suôi vây băt con rua không lô nay. Ho đa đâm nhiêu lao va đong rât sâu vao lưng, riêm cua rua. Dây thưng đươc buôc vao lao, rôi nôi vao vai trâu, đê con trâu mông keo rua lên bơ.

Tuy nhiên, con trâu keo cay va nhom ngươi nay không nhưng không keo nôi con rua không lô lên, ma bi no keo ngươc lai. Con rua to như quai vât tiên dân ra phia hô thuy điên Na Hang, keo tuôt trâu xuông hô. Nhom ngươi nay buôc phai dung dao chăt đưt dây thưng đê cưu trâu trong sư tiêc nuôi.

Sau lân đo, không ai trông thây con rua không lô nay nưa, không ro la no con sông hay đa chêt.

Trong qua trinh đi thưc tê, tôi thây ngươi dân ơ nhưng nơi co rua không lô thương kê răng loai rua không lô nay co ham răng cưc khoe, mong vuôt cưc săc va sưc manh thi coi thương trâu mông. Tuy nhiên, chưa tưng ghi nhân loai rua nay hai ngươi. Thâm chi, chung la loai cưc ky nhat, thương lăn ngay xuông bun khi găp con ngươi. Chuyên cu rua Hô Gươm nhe nhang xe lươi thoat ra, ma không tân công nhom thơ đanh băt, thê hiên đung "tinh cach" cua loai rua mai mêm nươc ngot không lô ma nhưng ngươi tưng tiêp xuc vơi loai rua nay kê.

VGT (Theo VTC)

Sức mạnh thực sự của Rùa Hồ Gươm? Vừa qua, cụ rùa Hồ Gươm, tưởng như đã rất già yếu, với bệnh tật đầy mình, đã xé toạc mấy lần lưới của nhóm đánh bắt để thoát ra ngoài. Sự việc này đã gây ngỡ ngàng cho cả những nhà khoa học, những người đánh bắt và hàng ngàn người chứng kiến tận mắt. Vậy loài rùa mai mềm nước ngọt...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Tìm thấy thi thể nữ tài xế, xuyên đêm trục vớt ô tô rơi sông Đồng Nai01:29

Vụ Mercedes-Benz dừng giữa làn ngược chiều: Xe đang "treo" 5 lỗi phạt nguội01:39

Đảng cầm quyền Hàn Quốc muốn tổng thống rời đảng08:26

Người phụ nữ cùng con nhỏ ở TP.HCM bị xe tải nặng cuốn vào gầm08:20

Nam thanh niên đập phá xe ô tô khi va quẹt trên đường ở Bình Dương09:44

Ngày này 5 năm trước: Một sự kiện y tế làm thay đổi hoàn toàn thế giới04:12

Khung cảnh tan hoang sau vụ cháy tại làng nghề đồ gỗ ở Hà Nội09:54

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Người đàn ông ngã tử vong vì vấp ổ gà trên đường

11:52:10 19/12/2024

Theo Công an thị xã Hoài Nhơn, thời gian gần đây, mưa liên tục dẫn đến Quốc lộ 1A đoạn qua thị xã Hoài Nhơn xuống cấp nghiêm trọng, xuất hiện nhiều ổ gà, ổ voi. Đây cũng là một trong những nguyên nhân xảy ra nhiều vụ tai nạn giao thông.

Hiện trường vụ cháy quán 'Hát cho nhau nghe' khiến 11 người chết ở Hà Nội

09:04:02 19/12/2024

Đêm qua, vụ cháy nhà 4 tầng ở số 258 đường Phạm Văn Đồng (phường Cổ Nhuế 2, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) đã khiến 11 người chết. Hiện trường được dựng rào phong tỏa.

Nhân chứng và camera ghi hình ảnh kẻ đổ xăng phóng hỏa quán ở Phạm Văn Đồng

06:05:34 19/12/2024

Theo nhân chứng, có đối tượng tiếp cận hiện trường để phóng hỏa dẫn đến vụ cháy kinh hoàng khiến 11 người chết ở đường Phạm Văn Đồng, Hà Nội.

Thiếu nữ 17 tuổi bị bố và chú tát nhiều cái gây bầm tím mặt

14:42:33 18/12/2024

Bước đầu cơ quan điều tra xác định, nguyên nhân xảy ra sự việc xuất phát từ mâu thuẫn trong việc phân chia tài sản sau ly hôn giữa bố và mẹ cháu MA(17 tuổi).

Tài xế tử vong sau khi 2 ô tô đối đầu ở Long An

14:35:03 18/12/2024

Cú va chạm giữa ô tô 7 chỗ và xe tải trên quốc lộ N2, đoạn qua huyện Tân Thạnh (Long An), khiến một tài xế tử vong.

Hạn chế hoạt động ngoài trời sau vụ học sinh phải cởi áo ấm giữa trời lạnh

10:05:52 18/12/2024

Trường Tiểu học Bùi Thị Xuân (quận Liên Chiểu, Đà Nẵng) đã gây tranh cãi khi yêu cầu học sinh cởi áo khoác trong một hoạt động của trường, mặc dù thời tiết lạnh.

Xe đầu kéo rơi xuống vực sâu 30m, một người tử vong

10:03:11 18/12/2024

Ngày 18/12, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch UBND huyện A Lưới (Thừa Thiên Huế) cho biết, trên địa bàn vừa xảy ra vụ tai nạn giao thông khiến 1 người tử vong.

Công an vào cuộc vụ tài xế xe con dừng giữa đường ngược chiều ở Hà Tĩnh

07:31:39 18/12/2024

Cảnh sát giao thông ở Hà Tĩnh đã vào cuộc xác minh để xử lý tài xế xe Mercedes-Benz C-Class có hành vi dừng đỗ giữa làn ngược chiều, chặn hướng lưu thông của phương tiện khác.

Vụ cô gái bán rau củ bị sàm sỡ ở TPHCM: Cần mạnh mẽ lên tiếng

22:02:20 17/12/2024

Theo chuyên gia, những nạn nhân bị sàm sỡ cần mạnh mẽ lên tiếng, cơ quan chức năng cần trừng trị nghiêm minh các hành vi biến thái để ngăn ngừa tình trạng trên.

Đốt than sưởi ấm, 4 người trong một gia đình bị ngộ độc khí CO

21:31:24 17/12/2024

Lãnh đạo Trung tâm Y tế huyện Thạch Hà cho biết trường hợp 4 bệnh nhân trên may mắn chỉ mới bị ngộ độc khí CO (carbon monoxide) ở giai đoạn nhẹ, kịp nhận biết được tình trạng cơ thể để tới bệnh viện chữa trị kịp thời.

Quyết liệt ngăn chặn 'nạn' phá rừng, lấn chiếm đất rừng tại Krông Bông

21:29:27 17/12/2024

Mặc khác, năng lực của chủ rừng còn hạn chế, chưa thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ rừng tận gốc, dẫn đến công tác quản lý, bảo vệ rừng chưa tốt và rừng vẫn bị xâm hại.