Chuyện về những chiến sỹ đi tìm hài cốt đồng đội trên đất bạn Lào

Đội Tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ – thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thanh Hóa là đơn vị được Bộ Tư lệnh Quân khu 4 trực tiếp giao nhiệm vụ tổ chức lực lượng, phương tiện thực hiện khảo sát, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ tại tỉnh Hủa Phăn (Lào) về quy tập tại các nghĩa trang trong tỉnh.

Hầu hết các phần mộ tìm được là mộ tập thể, không xác định được danh tính liệt sỹ. Ảnh: TTXVN phát

Từ năm 1998 đến nay, vượt qua bao khó khăn, gian khổ, băng rừng, lội suối tới nhiều địa bàn chiến đấu ác liệt trong các thời kỳ kháng chiến tại Lào, Đội đã tìm kiếm, cất bốc được 2.225 hài cốt liệt sỹ hy sinh tại Lào. Trong đó, mới chỉ có 126 hài cốt liệt sỹ xác định được danh tính và đưa về địa phương.

Vừa trở về trong chuyến đi tìm hài cốt liệt sỹ mùa khô năm 2020- 2021, Thượng tá Lê Hữu Hưng, Đội Tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ – Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Thanh Hóa cho biết, cứ vào tháng 10 âm lịch hàng năm, khi mùa khô ở Lào bắt đầu, cũng là lúc các thành viên trong Đội với hành trang là ba lô, cuốc, xẻng cùng súng ống đạn dược, đồ ăn khô, nước uống, thuốc men… hành trình đến với những cánh “rừng thiêng nước độc” trên đất Lào. Mỗi chuyến đi là nhiệm vụ thiêng liêng – tìm kiếm, cất bốc các liệt sỹ hy sinh trên đất bạn Lào trở về quy tập tại quê nhà.

Mùa khô năm 2020- 2021, Đội được giao thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm hài cốt tại 5 huyện, Viêng Xay, Sầm Nưa, Hủa Mường, Mường Xỏn và Mường Hiềm, thuộc tỉnh Hủa Phăn (Lào). Những phần mộ ở vị trí gần dân, hầu hết đã được cất bốc ở các đợt tìm kiếm trước. Hiện tại chỉ còn lại những phần mộ sót lại nằm rải rác trên đỉnh các ngọn đồi, núi cao địa hình hiểm trở như Pha Thí, Thẩm Lạ, Họi Tôm, Phú Cúm, Sốp Cà, Pa Chạ…. nên việc tìm kiếm gặp không ít khó khăn. Có những vị trí tìm kiếm cách khu dân cư khoảng 10 km, tuy nhiên, do địa hình đồi núi ở Lào rất hiểm trở, không thể tiếp cận bằng phương tiện nên cả Đội thường phải đi bộ nhiều ngày mới đến được vị trí.

Cứ vào tháng 10 âm lịch hàng năm, khi mùa khô ở Lào bắt đầu, các thành viên trong Đội lại đến với những cánh rừng sâu trên đất bạn Lào làm nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt các liệt sỹ. Ảnh: TTXVN phát

“Hoạt động trong điều kiện địa hình thay đổi, nguồn thông tin ít ỏi, nhân chứng không còn, nên việc tìm kiếm, cất bốc gặp nhiều khó khăn. Đối với chúng tôi, mỗi lần dựng lán trại tại vị trí tìm mộ, nghe ngóng được ở đâu có nhân chứng là chúng tôi tìm đến nhờ sự trợ giúp. Có lần, một cụ già người Lào đã hơn 90 tuổi nói rằng cụ nhớ vị trí chôn cất liệt sỹ. Do cụ rất yếu nên anh em trong đoàn phải dùng cáng đưa cụ đi hàng chục km đường rừng, núi đến vị trí cần tìm. Vậy nhưng, cuộc tìm kiếm không có kết quả. Rất nhiều những cuộc tìm kiếm như thế, đi bộ hàng chục km, đào hàng trăm m3 đất, ăn ở vài tháng tại một địa điểm nhưng không tìm được mộ các anh. Do vậy trước mỗi vị trí đội phải khoanh vùng và thường phải mở rộng phạm vi tìm kiếm ra những khu vực xung quanh. Dù khó khăn chồng chất, nhưng chúng tôi dặn lòng phải luôn quyết tâm tìm kiếm và đưa bằng được các anh trở về quy tập tại quê hương…”, Đội trưởng Hưng chia sẻ thêm.

Tiếp lời Đội trưởng Lê Hữu Hưng, Thiếu tá Nguyễn Khắc Lãm, Trung đội trưởng Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thanh Hóa xúc động cho biết, đối với những chiến sỹ trực tiếp làm nhiệm vụ quốc tế như chúng tôi, niềm vui, hạnh phúc nhất là khoảnh khắc tìm được hài cốt các anh sau bao nhiêu ngày đào bới, lật tung những cánh rừng chốn “thâm sơn cùng cốc”. Hầu hết các mộ tìm được đều là mộ tập thể. Có những khu mộ có tới 186 hài cốt được chôn chung trong một hố sâu. Rất nhiều các phần mộ đều không xác định được danh tính của liệt sỹ. Các anh là ai? Làm sao để xác định được danh tính để đưa anh về với mẹ cha, về nơi chôn nhau cắt rốn là trăn trở lớn nhất của anh em trong Đội.

Chuẩn bị đưa hài cốt các liệt sỹ hy sinh khi làm nhiệm vụ quốc tế trên nước bạn Lào trở về quê hương. Ảnh: TTXVN phát

Vượt qua bao khó khăn, gian khổ, thiếu thốn, đối mặt với hiểm nguy, bệnh tật, tuy nhiên trong mùa khô năm 2020-2021, Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thanh Hóa đã cất bốc được 15 hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh trên đất Lào. Trong đó, có 8 hài cốt tìm thấy tại huyện Viêng Xay, có liệt sỹ được tìm thấy tại các bản làng cách trung tâm tỉnh Hủa Phăn gần 300km về phía Nam. Đây là những địa bàn chiến đấu ác liệt trong các thời kỳ kháng chiến tại nước bạn. Nhiều di vật được tìm thấy trong quá trình cất bốc hài cốt liệt sỹ như: Cây sáo bằng nhôm, vòng hoa tai bằng đồng, bộ trang điểm son, phấn của liệt sĩ nữ, dép nhựa nữ…
Mùa khô năm 2021-2022 chuẩn bị bắt đầu, hiện 30 thành viên trong Đội quy tập đang gấp rút chuẩn bị các điều kiện cần thiết nhất để lên đường sang nước bạn Lào làm nhiệm vụ quốc tế thiêng liêng được Đảng, Nhà nước giao phó. Mỗi chuyến đi của các anh đem theo niềm tin, hy vọng và quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, trở ngại để đưa bằng được di hài của các anh – những chiến sỹ đã hy sinh thầm lặng khi làm nhiệm vụ quốc tế trên đất nước bạn được trở về quy tụ trên đất mẹ quê hương…