Chuyện phản biện

Phản biện trong xã hội là rất cần thiết. Tuy nhiên, gần đây, vì nhiều lý do, trong đó có lý do về tổ chức và khi vai trò của Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đang ngày càng suy giảm, việc phản biện các dự án lớn, dưới góc độ khoa học và kỹ thuật, đã và đang tỏ ra kém chất lượng, thậm chí trở thành phong trào “chém gió” của nhiều người núp danh khoa học.

Theo lẽ thông thường, khi một dự án được triển khai, chủ đầu tư và nhà thầu phải bỏ ra một khoản tiền không nhỏ để thuê tư vấn. Khoản tiền này có thể chiếm tới hơn 5% giá trị tổng mức đầu tư của dự án. Tư vấn của chủ đầu tư (thực hiện chức năng chủ yếu là phê duyệt thiết kế và giám sát thi công các giải pháp) và tư vấn của nhà thầu (thực hiện chức năng chủ yếu là thiết kế và giám sát tác giả của các giải pháp) được thuê thường phải có trình độ cao hơn trình độ của chủ đầu tư và của nhà thầu “một cái đầu”. Đến lượt mình, tư vấn của chủ đầu tư thường lại phải cao hơn tư vấn của nhà thầu “một cái đầu” nữa.

Ý kiến phản biện phải có trình độ chuyên môn sâu, chứ không thể “chém gió” lung tung và hời hợt.

Cái khó của công tác phản biện là phải chỉ ra được những sai sót hay phản bác lại những giải pháp mà chủ đầu tư đã làm theo hai cơ quan tư vấn này. Như vậy: những người phản biện phải có trình độ cao hơn “một cái đầu” nữa, (so với chủ đầu tư); và ý kiến phản biện phải nhằm vào các giải pháp kỹ thuật, chứ không thể “chém gió” lung tung và hời hợt.

Muốn vậy, cũng như công tác tư vấn, công tác phản biện đòi hỏi người phản biện có trình độ chuyên môn sâu. Nếu không, phản biện sẽ mất ý nghĩa quan trọng của nó, hay thậm chí gây tác dụng ngược không góp thêm được hàm lượng khoa học nào mà còn gây hoang mang dư luận.

Từ việc lớn, như thảm họa môi trường do Formosa gây ra ở bờ biển miền Trung, đến việc nhỏ, như sự cố bục cái nút cống của đường ống dẫn dòng ở thủy điện Sông Bung 2 là một ví dụ. Nhiều “nhà khoa học” không phải chuyên ngành thủy điện lại cứ “phán” rất “kêu” về thủy điện, nhưng chủ đầu tư (chưa nói đến tư vấn) cứ “cười mỉa” vì những ý kiến phản biện đó chỉ là cảm tính, không dựa trên những kiến thức chuyên môn sâu. Dư luận không biết đâu mà lần!

Theo Thời Báo Kinh Tế Sài Gòn